Osim stare županijske kasarne na Staparskom putu, druga somborska kasarna postojala je u gradu još početkom 19. veka, a nalazila se na uglu nekadašnjeg severnog Šanca (Venca Radomira Putnika) i Bezdanskog puta, označena kao Casarna Cittis (Gradska kasarna). Sagrađena je, najverovatnije, na istom mestu gde se nalazila starija kasarna, koja je izgorela u požaru 1791. godine. Prema planu iz 1808. g. posed na kome se nalazila ova kasarna imao je oblik nepravilnog pravougaonika, a sama kasarna imala je oblik slova L. Prema zemljišnoj knjizi iz 1837. g. zapisana je kao „Gradska vojnička kasarna zvana Ladanji“ i nalazila se na posedu približno kvadratnog oblika, ukupne površine 692 kvadratna hvata, a na…
-
-
MUZIČKA ŠKOLA (KATOLIČKO MOMAČKO UDRUŽENJE)
Katoličko momačko udruženje u Somboru (Katolikus Legényegylet) osvetilo je 1907. g. svoju zastavu i zatražilo je od gradskih vlasti dozvolu da na Vencu Eržebet (Petra Bojovića) izgradi zgradu doma Udruženja. Jednospratnicu je još 1906. g. projektovao arhitekta Erne Ferk (Förk Ernö), a podignuta je 1907. g. na mestu nekadašnjeg prizemnog Gesangslokal-a (Pevačkog doma), sazidanog oko 1865. godine (posed na kome je zgrada sagrađena pripadao je 1837. g. Tomasu Laueru i prostirao se na 414 kvadratnih hvati). Zdanje je izgrađeno uz materijalnu pomoć kaločkog nadbiskupa Đule Varošija, inače rođenog Somborca i počasnog građanina Sombora, a njime je rukovodio katolički veroučitelj Gere Budai. Udruženje je organizovalo radionice i edukativna predavanja i priređivalo…
-
OKRUŽNI URED ZA OSIGURANJE RADNIKA (ZGRADA “SOCIJALNOG”)
Prvi Okružni ured za socijalno osiguranje radnika i službenika osnovan je u Somboru 1907. godine, ali nema podataka gde se nalazilo njegovo sedište. Kada je 1922. g. Kraljevina SHS usvojila Zakon o osiguranju radnika, u Somboru je ponovo uspostavljen Okružni ured za osiguranje radnika, a nadležnost ove kancelarije protezala se na sva naselja zapadne Bačke, od Sombora do Vrbasa i Bača, a do 1927. g. i na teritoriju Baranje (od 1939. g. somborski Okružni ured ponovo je bio nadležan i za Baranju). Ured je prvobitno bio smešten u jednoj kući u nekadašnjoj Šeširdžijskoj ulici (kasnije Ilije Birčanina), a 1924. g. kupljena je za 400.000 dinara kuća Ištvana Hušveta na uglu…
-
STAPARSKI PUT
Jedna od najstarijih somborskih ulica koja je, u poređenju sa današnjom ulicom, sve do kraja Drugog svetskog rata bila znatno kraća. Počinjala je od današnjeg Venca Stepe Stepanovića i vodila je u pravcu Stapara. Ime ulice nije se menjalo, osim u pretposlednjoj deceniji 20. veka, kada je (od 1981. do 1991. g.) bila nazvana imenom nekadašnjeg visokog državnog rukovodioca SFRJ Edvarda Kardelja. Ulica je popločana kaldrmom krajem sedamdesetih godina 19. veka. Prema podacima iz 1902. g. dužina Staparskog puta iznosila je 1.040 metara, širina kolovoza 7,67 metara, a ukupna putna površina 6.766 kv. metara, koja je u potpunosti bila popločana sitnom kockom, odnosno lomljenim kamenom. Kuće u ovoj ulici postojale…
-
APACIJA – MANASTIRSKA ŽENSKA ŠKOLA (TEHNIČKA ŠKOLA)
Mađarsko žensko dobrotvorno društvo iz Sombora obratilo se 1879. g. kaločkom nadbiskupu dr Lajošu Hajnaldu kako bi podržao i materijalno pomogao njihovu nameru da u Somboru bude izgrađen ženski katolički samostan sa školom u kojoj bi predavale kaluđerice. Nakon dobijene podrške i obećanja o pomoći, članice Društva pokrenule su prikupljanje priloga za izgradnju samostana, mada većina članova somborske Rimokatoličke crkvene opštine i članova školskog saveta nije odobravala ovu nameru. Dolazak nadbiskupa Hajnalda u Sombor 1883. g. podstakao je ovaj poduhvat, a dve godine kasnije crkvena opština je izvestila nadbiskupa o svojoj jednoglasnoj odluci da u Somboru bude otvorena ženska katolička škola i da vaspitanje ženske dece bude povereno kaluđericama iz…
-
KREČAREVIĆEVA PALATA
Krajem 18. i tokom većeg dela 19. veka veliki plac sa kućom, na uglu Glavne ulice i današnje ulice Laze Kostića, pripadao je porodici Kostić. Osamdesetih godina 18. veka ovde se nalazila kuća Vase Kostića, a sve do 1863. g. njen vlasnik bio je Vasin sin, imućni somborski trgovac Toma Kostić, posle koga je, od 1863. godine, kuću i posed nasledio Tomin sin, trgovac Bogoljub Kostić. Posed se 1837. g. prostirao na 467 kvadratnih hvati, a nakon smrti Bogoljuba Kostića (1875) kupio ga je od naslednika uspešan somborski trgovac, galanterista Kosta A. Kosanić, koji se u Sombor doselio oko 1870. godine. On je 1880. g. sagradio na ovom mestu veliku…
-
KUĆA JAŠE LALOŠA
Skladno obnovljeno nekadašnje zdanje Jaše Laloševića na Glavnoj ulici, ukazuje kako bi Sombor, uređenom starom arhitekturom svog urbanog jezgra, mogao dostojno da konkuriše najlepšim gradovima u okruženju, poput Varaždina u Hrvatskoj, Pečuja u Mađarskoj ili Temišvara u Rumuniji. Na mestu ovog lepog, do skora ruiniranog zdanja, sagrađenog pre više od jednog i po veka, nalazile su se, početkom 19. veka, dve kuće – skromna jednospratnica trgovca Dimitrija Riđičkog i prizemno zdanje Mihaila Maširevića, koje je 1844. g. kupio Todor Poparić. Zdanja Riđičkog i Poparića kupio je 1853, odnosno 1859. godine, imućni Somborac Jovan Lalošević i na njihovom mestu uskoro je podigao svoju lepu i veliku klasicističku jednospratnicu, sa baroknom kapijom…
-
KUĆA ĐULE FALCIONEA
Još jedan potomak italijanske porodice Falcione, doseljene u Sombor nakon ratova sa Napoleonom i kasnije mađarizovane, somborski trgovac Julije Đula Falcione, kupio je 1863. g. staru porodičnu kuću porodice Palković, a posed na kome se nalazila ova kuća bio je, prema zapisu iz 1837. godine, veličine 111,5 kvadratnih hvati. Kuća se nalazila na uglu Glavne ulice i Venca (kasnije Deak Ferenca, a zatim Stepe Stepanovića), a Đula Falcione je od gradskih vlasti zatražio saglasnost da na mestu stare podigne novu kuću. Neko vreme Falcione je staru kuću, tokom 1865. godine, za 250 forinti godišnje izdavao kao kvartir kapetanu Vencelu. Godine 1868. načinjen je arhitektonski plan njegovog novog zdanja, koje je…
-
KALDRMISANJE SOMBORSKIH SOKAKA
Blatnjave i prašnjave puteve somborskih ulica povremeno je grad popravljao i sređivao još i u drugoj polovini 18. kao i početkom 19. veka. Ugovorom, koji su sklopili Bačko-bodroška županija i gradski Magistrat povodom izgradnje novog zdanja Županije 1804. godine, grad se obavezao da će omogućiti vađenje zemlje i pečenje potrebne cigle na gradskom zemljištu, s tim da sva cigla koja preostane od izgradnje zdanja Županije bude ustupljena gradu, radi popravke gradskih puteva. U opisu Sombora, koji je Antal Mindsenti objavio 1831. godine, navodi se da je grad velik, ali da deluje i veći nego što zapravo jeste jer, sa izuzetkom onih kuća koje su se smestile oko Gradske kuće, ostale…
-
KUĆA JERASOVIĆA I JERASOVO ĆOŠE
Kuća porodice Jerasović, koja se nalazila na uglu nekadašnjeg Solarskog sokaka, (kasnije Adžijine, pa Čitaoničke ulice) i Svetođurđevskog trga, decenijama je odolevala kao jedina preostala prizemna kuća na ovom trgu, a jedna od dve na celom potezu od Županije do Preparandije. Iako se nalazila preko puta novosagrađene jednospratnice Srpske čitaonice, ugao koji je spajao Svetođurđevski trg i Solarski sokak naziv je poneo po toj, skoro neuglednoj kući, i godinama je bio znan kao „Jerasovo ćoše“ – mesto spajanja Glavne i Čitaoničke ulice sa Trgom Sv. Đorđa. Prostrana prizemna kuća, sagrađena u obliku obrnutog ćiriličnog slova П, verovatno krajem 18. ili početkom 19. veka, pripadala je ranije Franji Marekoviću, koji je,…
