Posle više od četiri decenije somborskim graničarima je 1745. godine, prilikom razvojačenja somborskog vojničkog šanca, oduzeta pustara Miletić, koja se nalazila severoistočno od grada. Pustara je postala posed Kraljevske komore koja je, između 1747. i 1750. godine, ovde naselila više desetina mađarskih i bunjevačkih plemićkih porodica katoličke veroispovesti, te je tako nastalo prvo plemićko selo u Bačkoj, nazvano Miletić (kasnije Nađ Miletić, pa Nemeš Militič ili Lemeš, a danas Svetozar Miletić). Svega nekoliko godina po doseljenju, naseljenici su odlučili da podignu prvu katoličku crkvu u selu. Prva miletićka crkva, posvećena Rođenju Blažene djevice Marije (Maloj Gospojini), podignuta je 1752/53. g. u središtu sela, na istom mestu gde se i danas…
-
-
KAŠTEL PORODICE KOVAČ U RIĐICI
Krajem 18. i početkom 19. veka Habzburška monarhija je, kao izvor prihoda carske blagajne, ispražnjene u ratovima protiv Francuske, počela da prodaje deo komorskih poseda u Bačkoj. Tako je, na samom početku 19. veka, Riđica postala posed mađarske vlastelinske plemićke porodice Kovač, a susedni Stanišić postao je posed porodice Redl. Rodonačelnik plemićke porodice Kovač bio je Pavle (Pal) Kovač, koji se, početkom 17. veka, istakao u pograničnim borbama protiv Turaka kao konjički kapetan tvrđave Filek (Filakovo u Slovačkoj), te je 1613. g. dobio plemićku titulu od kralja Matije II (na to ukazuju i tri odsečene turske glave prikazane u porodičnom plemićkom grbu). Njegov potomak bio je, krajem 18. veka, Emerik…
-
BOĐANSKI MANASTIR – STARO PODUNAVSKO SVETILIŠTE
Duhovni život pravoslavnog stanovništva na prostoru zapadne Bačke bio je vekovima blisko vezan sa manastirom Vavedenja Presvete Bogorodice u Bođanu, kraj istoimenog sela, južno od Sombora. Manastir je 15 km udaljen od Bača, u pravcu zapada, prema Dunavu. Danas manastirski kompleks čine crkva, kapela, konaci i ekonomski objekti. Bođanski manastir osnovan je 1478. godine, u vreme ugarskog kralja Matije. Predanje govori da ga je podigao trgovac Bogdan iz Dalmacije, koji je u Bačkoj boravio zbog trgovine, pa se, obolevši od očiju, našao na mestu današnjeg manastira. Tu se nalazio izvor lekovite vode u kome se Bogdan umio, posle čega se pomolio i zavetovao da će, ako mu se povrati vid,…
-
NAJSTARIJA SAČUVANA FRESKA U BAČKOJ
Najstarija freska u Bačkoj nalazi se ujedno i u najstarijoj sačuvanoj, danas franjevačkoj crkvi Uznesenja Marijina u Baču. Bač je naselje sa najdužom urbanom tradicijom na ovom prostoru, po kome je cela oblast Bačke i dobila svoj naziv. Moguće je da se na Bač odnosi zapis o episkopskom sedištu Druge ili Donje Panonije, zapisanom sa imenom Bacensi u pismu vizantijskog cara Justinijana I još 535. godine. Srednjovekovni ugarski izvori ovo naselje, kao županijsko sedište Bačke županije, pominju krajem 11. i početkom 12. stoleća. U isto vreme, Bač je i jedno od dva središta Kaločko-bačke nadbiskupije. Osnova današnje franjevačke crkve u Baču, svakako najkompleksnijeg kulturnog dobra na prostoru Vojvodine, nastala je…
-
STARI SOMBORSKI KORZO
Ugledajući se na velike evropske gradove i gradove Habzburške monarhije, i u Somboru je, polovinom 19. veka, načinjena prva promenada, odnosno gradsko šetalište (od francuskog promener – šetati se). Nekoliko decenija kasnije, gradsko šetalište preimenovano je u korzo (od italijanske reči corso). Njime su šetali građani Sombora različitih zanimanja, imovinskog stanja i uzrasta, ali masovno i, tokom prolećnih i letnjih meseci, svakodnevno. Mada naizgled ne tako značajan, korzo je zapravo predstavljao važan element uspostavljenog građanskog sistema vrednosti, koji je imao svoj prepoznatljiv i jasno definisan stil života i ponašanja. U ranijim večernjim časovima (između šest i osam časova) po korzou su šetali učenici i učenice somborskih srednjih škola (Gimnazije, Preparandije,…
-
ZDANJE SOMBORSKOG PEDAGOŠKOG FAKULTETA
Kada se, krajem pedesetih godina 20. veka, zgrada nekadašnjeg rimokatoličkog zabavišta i sirotišta (današnja OŠ „Bratstvo-jedinstvo“) pokazala nedovoljno savremenom za nastavu đaka Učiteljske škole u Somboru, koji su u tu zgradu bili preseljeni iz zdanja Preparandije 1948. godine, počela je izgradnja nove školske zgrade na prostoru nekadašnjeg vašarišta, gde se ranije nalazila jedna od tri gradske kasarne, koje su sagrađene sedamdesetih godina 18. veka. Inicijativa za izgradnju nove savremene prostrane školske zgrade pokrenuta je 1958. godine, a njena izgradnja završena je 1962. godine. Građena je kao dvospratnica tipične socrealističke arhitekture i pravougaone osnove. Nastava u ovoj zgradi počela je 13. februara 1963. godine. Bilo je to, simbolično, ravno jedan vek…
-
PALATA FALCIONE NA POZORIŠNOM TRGU (STARA AUTOBUSKA)
Jedna od najvećih zgrada ili palata u središtu Sombora podignuta je na nekadašnjem posedu porodice Tuner, čiju je jednu polovinu (599 od 1.173 kvadratna hvata) kupio 1864/65. g. Lorenco Lovro Falcione. On je, već naredne godine, ovde sazidao parno kupatilo, kao i zdanje u kome se nalazilo sedište Građanske kasine, te prostranu jednospratnicu sagrađenu u stilu romantizma, u obliku pravougaonika, koja se sporednim stranama protezala na dve ulice (južnom na Školsku, odnosno Laze Kostića, a severnom na Elefant ulicu, odnosno J. J. Zmaja). Zapadnom ili čeonom stranom ovo zdanje je zauzimalo veći deo trga ispred hotela „Lovački rog“ (kasnije Pozorišni, današnji Trg Republike). Na planu Sombora iz 1878. g. zgrada…
-
CRKVA SV. OCA NIKOLAJA U STANIŠIĆU
Prva crkva u Stanišiću nastala je ubrzo po doseljenju ovdašnjeg srpskog stanovništva iz sela Baračke i Dautova na nekadašnju stanišićku pustaru, tokom 1763/64. godine, a 1765. g. popisana su u selu sva petorica doseljenih sveštenika – Nićifor Petrović i Timotije Selakov iz Baračke (u svešteničkoj službi od 1746, odnosno od 1753. godine), te Petar Grujić, Grigorije Borđoški i Kiril Stojanović (u službi od 1743, 1759. i 1760. godine). Četiri godine kasnije (1769), zapisano je da je selo, sa 110 srpskih kuća, imalo crkvicu, sa parohijom koja je pripadala bajskom protoprezviteratu. Reč je, verovatno, samo o kući u kojoj je obavljana crkvena služba. Do kraja te decenije stanišička crkva je imala…
-
SOMBORSKA KAPELA SV. KRIŽA SA KALVARIJOM
Tokom 1924. i 1925. g. sagrađena je kapela Sv. Križa sa kalvarijom (tri krsta ili križa, odnosno scena raspeća Isusa Hrista, obično podignuta na prirodnom ili sagrađenom uzdignuću) na somborskom Velikom katoličkom groblju, a njeni ktitori bili su Blaž Paić i Marija Džinić. Nakon izgradnje nove, srušena je stara somborska kalvarija sa kapelicom, koje su podignute polovinom šezdesetih godina 18. veka, a nalazile su se na mestu spajanja Bezdanskog puta i ulice Sv. Florijana (današnje Batinske). Kalvariju i kapelu Sv. Križa, koja je kasnije proglašena za župnu crkvu istoimene župe (parohije), projektovao je arhitekta Mikloš Molnar, a projektant unutrašnjosti kapele bio je Jožef Koric. Klesane stubove radio je Nikola Moč.…
-
KAPELA ROĐENJA PRESVETE BOGORODICE
Na mestu nekadašnje dotrajale i neugledne kapelice Sv. apostola Petra i Pavla, sazidana je 1902. g. na somborskom Malom pravoslavnom groblju, koje je postojalo još polovinom 18. veka, kapela Rođenja Presvete Bogorodice, kao zadužbina imućnog Somborca Davida Jankovića Buljoke. U kapeli su služili sveštenici somborske Male pravoslavne crkve Sv. Jovana Preteče. Osnova kapele građena je kao bazilika, sa polukružnom apsidom, a na zapadnoj strani ispred kapele nalazi se pročelje koje se produžava u zvonik. Pevnice obrazuju dva manja ispada koji su uokvireni dekorativnom rustikom. Četiri polukružna visoka prozora na kapeli (po dva sa severne i južne strane) imaju reljefne okvire. Na istočnoj strani nalazi se spomenik ktitora kapele i članova…
