Bogat trgovac žitom i zemljoposednik nemačkog porekla Anton Fernbah iz Apatina kupio je 1870. g. u Somboru posed na kome je do 1872. g. podigao dopadljivu jednospratnicu u stilu eklekticizma, okrenutu prema hotelu „Lovački rog“ (posed je tridesetih godina 19. veka pripadao porodici bravarskog majstora Adama Čarša, kada se prostirao na površini od 347 kvadratnih hvati; od 1865. g. posed je pripadao ovdašnjem advokatu, kasnije i poslaniku Janošu Cedleru, a od 1867. g. Mihalju Lovašiju). Ubrzo je pred novim zdanjem uređen trg na kome je prodavana riba dovezena iz Apatina (kasnije će ovde grad urediti središnji gradski fijakerplac). Prilikom podizanja zgrade Fernbah je pristao da o svom trošku zatrpa nekadašnji…
-
-
KUĆA SIME BIKARA
Na somborskom Svetođurđevskom trgu, preko puta Gradske kuće, nalazila se jednospratnica Sime Bikara (1832-1899), imućnog trgovca, bankara i zemljoposednika (1897. g. posedovao je 440 jutara zemlje), koju je, polovinom 19. veka, podigao njegov otac Isak Bikar – predsednik uticajnog i ekonomski snažnog somborskog Trgovačkog društva, na mestu nekadašnje kuće Lazara Atanackovića, čiji je Isak Bikar postao vlasnik 1846. godine. Prema zemljišnoj knjizi iz 1837. godine, Atanackovićev posed se prostirao na 259 k.h hvati (polovinom 18. veka, kuću i posed na istom mestu, veličine 141 kv. hvat, imao je Đurađ Vranješ Bošnjak, imućni somborski Bunjevac, stočarski veletrgovac, senator i gradski tutor, a zatim i gradski blagajnik ili „kasa perceptor“). Bikareva kuća…
-
KUĆA KARLA HAMEDERA (GRADSKA PEKARA)
Poreklom iz Braunšvajga na severu Nemačke, porodica Hameder doselila se u Sombor tokom poslednje četvrtine XVIII veka. Rodonačelnik ove somborske porodice Mihael Hameder bio je mesar, a istim poslom bavili su se i njegovi potomci (Karlo I i Karlo II) tokom narednog stoleća. Karlo I Hameder je 1837. g. imao kuću u Gornjoj Varoši, nedaleko od Male pravoslavne crkve, a 1838. g. kupio je posed od naslednika porodice Has, koji se nalazio u ulici Sv. Ivana (sada Trg cara Lazara), u susedstvu poseda somborske rimokatoličke župe Sv. Trojstva (prema zemljišnoj knjizi iz 1837. godine, ovaj posed se prostirao na 364 kv. hvata). Još kao mladić Karlo II Hameder došao je…
-
POLJOPRIVREDNO UDRUŽENJE U SOMBORU
Poljoprivredno udruženje Bačko-bodroške županije osnovano je 1871. g. u Velikoj sali zdanja Županije, a odmah po osnivanju imalo je, po raznim osnovama, blizu 900 članova, malih, srednjih i velikih zemljoposednika sa prostora cele županije. Udruženje je sve vreme svog postojanja, do početka Prvog svetskog rata, imalo značajnu ulogu u osavremenjavanju poljoprivredne proizvodnje, a u Somboru, i po drugim većim mestima Bačko-bodroške županije, organizovalo je brojne izložbe i sajmove. Pred Prvi svetski rat Poljoprivredno udruženje je imalo 6.473 člana i izdavalo je i nedeljnik Bački gazda, koji je izlazio na mađarskom, nemačkom i srpskom jeziku. Prvobitno zdanje Udruženja podignuto je 1871. g. na levoj strani Bajskog puta (Vojvođanske ulice), a na…
-
VILA U BAJSKOM SOKAKU
Imućan somborski trgovac, a često i zakupnik gradskih akciza (prava na ubiranje raznih taksi) Samuilo Živanović, inače crkveni tutor somborske Svetođurđevske crkve i ktitor kapelice Vaznesenja Gospodnjeg kraj salaškog naselja Milčići (tzv. „Šaponjske vodice“), sazidao je 1874. g. porodičnu kuću sa leve strane Bajskog puta, na otkupljenom varoškom zemljištu površine 350 kvadratnih hvati. On se, ujedno, obavezao da će sa ulične strane svog imanja načiniti stazu širine najmanje četiri stope (oko 125 cm). Kuća je bila znatno uvučena u poređenju sa ostalim kućama na Bajskom putu, a ispred nje se nalazio lepo uređen omanji park, okružen ogradom od kovanog gvožđa. Od kuće Samuila Živanovića uskoro je (1877) prosečena nova ulica,…
-
KUĆA VUJIĆA (APOTEKA „KOD ZMIJE“)
Veliku prizemnu kuću, sagrađenu u obliku slova L, na uglu nekadašnjeg Venca Sečenji (Radomira Putnika) i Bajskog puta (Vojvođanske), sagradio je, polovinom 19. veka, imućni somborski trgovac i zemljoposednik Nikola Arsa Vujić zvani „Kobac“, na mestu starije porodične kuće svog strica Jovana Vujića (ranija kuća nalazila se 1837. g. na posedu veličine 206 kv. hvati). Kada je materijalna propast veleposednika i advokata dr Stevana Kronića pred prvi svetski rat, na osnovu njegove prevare sa menicama, povukla za sobom i Nikolinog sina dr Jovana-Bracu Vujića (1868-1921), rođenog brata Kronićeve žene Jelene, koji je, kao Kronićev jemac, odjednom ostao bez nekoliko stotina jutara zemlje i lepe jednospratnice na Glavnoj ulici (pored palate…
-
ZIDARSKI DOM (BIOSKOP “ŠVRĆA”)
Somborski zidari sindikalno su se prvi put organizovali 1904. godine, kada je zidar Blaško Marković osnovao podružnicu građevinskih radnika (u to vreme u Somboru je bilo preko 70 građevinskih majstora, koji su zapošljavali dodatne radnike). Nakon građevinskih radnika sindikalno su se organizovali i somborski stolari, obućari, krojači, industrijski radnici, nadničari itd. Posle Prvog svetskog rata somborski radnici bili su organizovani u dve sindikalne organizacije, od kojih je jedna bila bliža socijaldemokratama (sastajali su se u gostionici „Pakao“), a druga komunistima. Još 1919. g. radnici su predložili izgradnju Radničkog doma, a gradske vlasti su za tu namenu dale prilog od 1.000 kruna (250 dinara). Prilozima somborskih građevinskih radnika kupljen je početkom…
-
KUĆA JOCE LALOŠEVIĆA
Kuća somborskog advokata, istaknutog srpskog političkog prvaka, društvenog radnika i dugogodišnjeg predsednika Srpskog pevačkog društva u Somboru dr Jovana Joce Laloševića (posle prisajedinjenja Vojvodine Srbiji 1918. g. i prvog predsednika Narodne uprave, odnosno vlade Vojvodine) sagrađena je u drugoj polovini XVIII veka i nalazila se na uglu Pašine ulice i Trga Svetog Trojstva. Kuća stilski pripada baroku, ali je njena fasada tokom prethodna dva veka više puta menjana. U zgradi je još 1819. g. otvorena druga somborska apoteka „Kod Svetog Trojstva“, a predanje beleži da se na mestu ove jednospratnice u tursko doba nalazio pašin konak. Posed na kome se nalazila kuća bio je, tokom tridesetih godina, pa sve do…
-
PALATA “IN FORO”
Jednospratnicu kvadratnog oblika u stilu bidermajerskog neoklasicizma podigao je 1804. godine, preko puta Svetođurđevske crkve, na Trgu Sv. Đorđa, srbizovan grčki trgovac Georgije Makarjanos mlađi, u Somboru prozvan Mađarjanoš. Zgradu je podigao na mestu starije jednospratnice koju je, krajem 18. veka, otkupio od materijalno upropaštenog somborskog senatora, nekadašnjeg gradonačelnika, plemića i veleposednika, pisca prve srpske aritmetike, Vasilija Damjanovića, sina somborskog graničarskog potkapetana (i drugog gradonačelnika slobodnog i kraljevskog grada Sombora) Jovana Damjanovića, potomka stare srpske trgovačke i graničarske porodice, čiji je predak, kao veletrgovac stokom, zabeležen u Somboru još u tursko vreme, 1683. godine. Sa terase ove, tek podignute, zgrade (zbog mesta na kome je podignuta nazvane palata „In foro“,…
-
TRGOVAČKA ŠKOLA U SOMBORU
Četvorica somborskih trgovaca (Stefan и Vasilije Prokopović, Georgije Grgurov i Josip Marković) pozajmila su 1843. g. od somborskog Trgovačkog udruženja 1.400 forinti, namenjenih otvaranju „Trgovačkog učilišta“. Trgovačko udruženje je 1845. g. i zvanično podržalo predlog da u gradu bude otvorena Trgovačka škola, a za njenog osnivača i predavača preporučio se gradu Moric Levental, nastavnik trgovačkog zvanja, krasnopisa i stranih jezika. Moguće je da je neki oblik školovanja budućih trgovaca u Somboru postojao oko 1850. godine, kada su gradske vlasti odbile zahtev Jakoba Betlhajma iz Pešte da u Somboru otvori trgovačku školu, sa obrazloženjem da takva škola u gradu već postoji. Ipak, na osnivanje prave Trgovačke škole čekalo se još 40…
