Jednospratnicu pored palate „In foro“ podigao je 1884. g. Paja Vujić, na mestu starije kuće i poseda Isaka Radosavljevića (njegov posed se 1837. g. prostirao na 174 kvadratna hvata), koji su Vujići kupili pre 1867. godine. Među Somborcima zgrada je prozvana „Vujićevi dvori“. Zdanje klasicističke građe, sa fasadom u stilu neorenesanse, bilo je u obliku nepravilnog ćiriličnog slova Г. Na spratu zdanja nalazila su se četiri prozora, od kojih su dva krajnja imala trouglaste timpanone, a dva središnja, koja su pripadala terasi od kovanog gvožđa, imala su lučne timpanone. U prizemlju su, prvobitno, pored lučno zasvedene kapije, bili skladni polukružni izlozi, koji su kasnije, početkom 20. veka, prepravljeni u velik…
-
-
TRGOVAČKO-ZANATLIJSKA BANKA I SRPSKI PEVAČKI DOM
Somborsku Trgovačku i zanatlijsku banku koju osnovao je 1871. g. ovdašnji imućni trgovac i privrednik Simeon Sima Bikar, koji je bio i njen prvi predsednik (osim njega, osnivači su bili neki od najimućnijih Somboraca tog vremena, mahom srpske narodnosti). Banka je započela rad prodajom 1.500 svojih akcija (svaka akcija bila vredela je po 100 forinti), a već prve godine imala je 384 akcionara. Njen ukupan promet u narednih 17 godina bio je, ipak, znatno manji od prometa uspešne Somborske štedionice. Banka je prestala sa radom 1907. godine, a somborski srpski list „Sloga“ pisao je da je do njenog gašenja došlo zbog nesposobnosti uprave (prethodnu godinu banka je završila sa gubitkom…
-
ŽUPANIJSKI TRG (TRG CARA UROŠA)
Sve do druge polovine 19. veka ispred zdanja Županije nalazilo se gradsko vašarište, odnosno stočna pijaca. Omanji trg ispred zgrade načinjen je odmah po njenoj izgradnji (1805-1808). Početkom tridesetih godina 19. veka kamenom je popločan trotoar oko zgrade Županije, a 1841. g. kaldrmisan je drvenim kockama i trg ispred Županije. Stočna pijaca, koja se u to vreme, prema starom običaju, održavala na vašarištu kraj Županije, uskoro je delimično izmeštena, a ispred zgrade su posađeni omanji drvoredi, pored kojih su načinjene staze (slika ovog „perivoja“ sačuvana je na najstarijoj fotografiji Sombora nastaloj oko 1868. godine). Kada je između 1880. i 1882. g. obnavljana i proširena zgrada Županije, dotadašnji drvoredi i staze…
-
KAPELA ŽUPNIKA ĐULE FEJERA
Somborski rimokatolički župnik Julije Đula Fejer (Sombor, 1838 – Sombor, 1914), koji je skoro pola veka bio na dužnosti ovdašnjeg plebanoša-župnika (od 1869. do smrti 1914), podigao je 1905. godine, prema projektu arhitekata Erne Balaža i Janoša Krajcingera, skladnu kapelu kitnjaste fasade pored Velikog katoličkog groblja (kasnije je u blizini kapele, tokom 1925/26. godine, podignuta nova gradska Kalvarija, kojoj je posle događena i kapela, a današnja župna crkva Sv. Križa). Kapela Đule Fejera sazidana je od fasadne opeke, sa osnovom u obliku trikonhosa i sa kupolom. U nišama iznad ulaznih vrata sa obe strane nalazi se po jedan kip koji predstavlja apostole Petra i Pavla. U luneti, iznad portala, prikazano…
-
SOMBORSKA ŠTEDIONICA (GRADSKA BIBLIOTEKA)
Somborska štedionica osnovana je jula 1868. g. kao plod privrednog napretka Somboraca, koji su se zalagali da grad dobije svoju samostalnu bankarsku kuću. Banku su zajednički osnovali imućni somborski Srbi, Bunjevci, Mađari, Nemci i Jevreji, a za njenog prvog predsednika izabran je advokat Jožef Bartal, koji je bio i pokretač osnivanja štedionice. Akcije Somborske štedionice u vrednosti od 30.000 forinti kupilo je, osim osnivača, još 126 građana. Prvi knjigovođa Štedionice bio je Karlo Bijelicki, osnivač somborske Gradske biblioteke. Štedionica je tokom sledeća četvrt veka veoma dobro poslovala (već 1873. g. radila je sa engleskim, francuskim, austrijskim i mađarskim bankama, a kapital je povećala sa 70.000 na 100.000 forinti). Do 1891.…
-
SOMBORSKI ŽANDARMI I ŽANDARMERIJSKA KASARNA
Prva žandarmerijska kasarna u Somboru zabeležena je 1851. godine, kada je graditelj Karl Gfeler radio prepravke na njoj (iste godine zabeleženo je da je stražmešter Strabnicki bio komandir ovdašnje žandarmerijske stanice, a u redovima žandarmerije nalazili su se pripadnici nemačke, srpske, češke, mađarske i drugih nacionalnosti). Grad je 1852. g. mesečno plaćao pet forinti i 24 krajcare za održavanje žandarmerijske kasarne (reč je, verovatno, o jednoj od tri zgrade tzv. Velike ili Stare kasarne, na Staparskom putu). Taj prostor, verovatno, nije bio dovoljno dobar, ili mu je promenjena namena, pa 1854. g. grad za potrebe žandarmerije zakupljuje, za godišnji iznos od 180 forinti, kuću Marije Greguš, koja je imala četiri…
-
KAUFMANOVA ZGRADA
Nekadašnji posed Ambrozija Fuksa, koji se 1837. g. prostirao na 253 kvadratna hvata, kupio je 1841. g. Franc Mec, a od njegovih naslednika 1870. g. imućni somborski jevrejski trgovac i šeširdžija Šimon Kaufman, koji je ovde, između 1883. i 1885. godine, podigao veliku jednospratnicu sa fasadom u stilu eklekticizma, na samom uglu današnjih ulica Pariske i Laze Kostića. Arhitekta i projektant ovog zdanja bio je Ferenc Decner, koji je, istovremeno, rukovodio i radovima na obnovi i dogradnji zdanja somborske Županije. U somborskom Istorijskom arhivu sačuvan je arhitektonski plan Kaufmanove zgrade, sačinjen 1885. godine. Kako je zgrada izbijala na dve ulice (neznatno duže, za širinu jednog prozora, prostirala se u Pariskoj ulici),…
-
MATERINSKI DOM (TREĆI REJON)
U Somboru je 1926. g. osnovana podružnica Materinskog udruženja, koje je, prevashodno, brinulo o siromašnoj ili napuštenoj deci, kao i o pomaganju siromašnih porodica, bez obzira na veru i narodnost (Materinsko udruženje osnovala je 1904. g. u Beogradu dr Draga Ljočić, prva žena lekar u Srbiji). Prva namera osnivača bila je da u Somboru bude sagrađeno obdanište za odojčad i decu onih siromašnih majki, koje su prinuđene da ih za vreme rada ostave van kuće, bez nege i nadzora. Udruženje je odmah po osnivanju počelo sa priređivanjem serije javnih predavanja o zdravlju dece (sačuvan je plakat kojim Materinsko udruženje u Somboru poziva građanstvo da 24. aprila 1927. godine, u Velikoj…
-
KUĆA GRGUROVA
Jednospratnica na uglu Glavne ulice i Venca Deak Ferenca (Stepe Stepanovića) podignuta je 1866. godine, sa fasadom u stilu eklekticizma. Projektant je bio somborski arhitekta Milan Grgurov. Kuća je pripadala porodici Falcione, od koje je 1921. g. ovo zdanje kupio somborski lekar dr Kosta Grgurov. Osnova kuće sagrađena je u obliku ćiriličnog slova П. Pročelje zgrade gledalo je na Glavnu ulicu, a dvostruko duži bočni deo bio je okrenut je prema Vencu. Na sredini pročelja zgrade nalazio se izražen rizalit sa istaknutim trouglastim zabatom (ovakav zabat je, prema crtežu Glavne ulice iz 1840. godine, postojao i na mestu nekadašnje jednospratnice Mihaila Horvata, koja je prethodila ovoj zgradi, a koja se…
-
SIROTIŠTE I ŠKOLA ZA ZABAVILJE (OŠ “BRATSTVO-JEDINSTVO”)
Zahvaljujući toplom dočeku koji su Somborci priredili kaločkom nadbiskupu Lajošu Hajnaldu (koji je već pre toga bio ktitor somborske Ženske manastirske građanske škole, podignute 1887. godine) i lepoj besedi dobrodošlice direktora somborske gimnazije Eda Margalića, nadbiskup je izdvojio 80.000 forinti (za svaku baklju na priređenoj mu bakljadi po 1.000 forinti) za izgradnju Sirotišta i Škole za zabavilje, prostrane jednospratnice koja se nalazila na uglu nekadašnje Ulice Sv. Ivana (danas Trg cara Lazara) i Malocrkvene (Njegoševe) ulice, na mestu gde se ranije nalazila prizemna rodna kuća Jožefa Švajdla, generala iz vremena Mađarske revolucije. Ono što je 1891. g. započeo nadbiskup Hajnald, dovršio je par godina kasnije njegov naslednik na kaločkom nadbiskupskom tronu…
