EDE MARGALIĆ (MARGALITS EDE), mađarski filolog, slavista, pisac i prevodilac, gimnazijski direktor i univerzitetski profesor, rođen je 17. marta 1849. g. u Zagrebu, u hrvatsko-mađarskom braku Andrije Margalića i Dore pl. Koš. Pohađao je osnovnu školu u Zagrebu i gimanziju u Baji (1860-1866), a zatim je školovanje nastavio u Kaločkoj bogosloviji i tamošnjoj Isusovačkoj gimnaziji. Studirao je tri godine na Teološkom fakultetu u Beču (do 1870). Doktorirao je 1875. g. humanističke nauke na Univerzitetu u Budimpešti, posle čega je 1876/77. g. boravio na postdoktorskim studijama u Parizu, na Univerzitetu Sorbona. Od 1871. g. Margalić je radio kao profesor slovenskih jezika u tek pokrenutoj Učiteljskoj školi u Baji, odakle je prešao…
-
-
SOMBORAC – MAĐARSKI NACIONALNI HEROJ
Jedan od najistaknutijih vojnih komandanata u vreme Mađarske građanske revolucije 1848/49. g. bio je rođeni Somborac Jožef Švajdl. Rođen je u nemačkoj porodici, koja je u somborskim matičnim knjigama najranije zapisana 1792. godine, kao sin Jozefa Švajdla, blagajnika Komorske administracije u Somboru, i Terezije rođ. Hiltl, iz somborske nemačke porodice. Imenom Jozef Anton Švajdl krstio ga je 18. maja 1796. g. u somborskoj crkvi Sv. Trojstva ovdašnji župnik Matija Slatković, a na krštenju mu je kumovao plemić i inženjer Jožef Kiš, direktor Kanalskog društva i glavni projektant Francovog (Velikog bačkog) kanala, čije je prokopavanje bilo u toku. Rodna kuća Jožefa Švajdla nalazila se na mestu kasnije Škole za zabavilje, zabavišta…
-
SOMBORKA – PRVA SRPSKA UČITELJICA I NASTAVNICA
Prva žena koja je radila kao učiteljica, a zatim i nastavnica u srpskim srednjim školama, bila je Sofija Jorgović rođ. Rajković. Rođena je u Somboru 1839. godine (po majci je bila unuka znamenitog somborskog pravoslavnog sveštenika Avrama Maksimovića, pisca prvog srpskog pčelarskog priručnika objavljenog 1810. godine, najzaslužnijeg za preseljenje Srpske preparandije iz Sentandreje u Sombor 1816. g. i prvog predsednika somborske Srpske čitaonice 1845. godine). Nakon završene osnovne škole bavila se ručnim radom, za koji je imala izuzetnog smisla, kao pitomica pl. Anke Nikolić, supruge Isidora Nikolića Srbogradskog, velikog župana bačkog u vreme Vojvodstva srpskog. Kada je 1863. godine, nakon šest godina braka, ostala udovica posle smrti svog supruga, somborskog…
-
NIKOLA VUKIĆEVIĆ – UTEMELJITELJ SAVREMENE SRPSKE PEDAGOGIJE
Nikola Vukićević je rođen u Somboru, na Aranđelovdan, 8/20. novembra 1830. godine. Poticao je iz dve stare i ugledne somborske porodice (deda po majci, sveštenik Atanasije Zarić, bio je najbliži saradnik Avrama Mrazovića, dugogodišnji katiheta i nastavnik somborske „Norme“). Osnovnu školu završio je u rodnom gradu, prva dva razreda gimnazije u Segedinu, treći i četvrti razred polagao je u Baji, a peti i šesti razred gimnazije pohađao je u Sremskim Karlovcima, gde je bio najbolјi đak u svojoj generaciji. Još kao 15-togodišnji mladić nalazio se u martu 1845. g. među 72 osnivača Srpske čitaonice u Somboru. Prve literarne radove Vukićević je objavio 1846. g. u „Srpskom narodnom listu“ i almanahu…
-
SANJAR ZELENOG SOMBORA – Dr BENE ČIHAŠ
Vekovima je Sombor bio prašnjava ili blatnjava varoš, sa ili previše prašine, ili previše vlage. Tek krajem 19. veka, intenzivnim ozelenjavanjem svih delova grada, Sombor je promenio ove svoje klimatske osobine i postao panonska zelena oaza. Najzaslužniji za poduhvat ozelenjavanja Sombora svakako je dr Benjamin Bene Čihaš, koji spada u red najistaknutijih gradonačelnika Sombora tokom protekla dva i po stoleća. Preci dr Čihaša poreklom su bili iz Češke, a njegov predak Rupert Čiharnjak (kasnije Čihar i Čihaš), inače drvorezbar školovan u Beču, doselio se šezdesetih godina 18. veka u obližnje selo Prigrevicu Sentivan, s namerom da na području Bačke pravi skulpture svetaca za crkve koje su se masovno gradile po…
-
PRVI GRADONAČELNIK SOMBORA
Somborski graničarski oficiri skoro su šest decenija predstavljali elitni stalež varoši somborske i graničarskog šanca Sombor. Njima, i samo njima, možemo da zahvalimo za uspešan rezultat poduhvata elibertacije grada (1745-1749), nakon koga je Sombor dobio status slobodnog i kraljevskog grada i stupio na prag građanskog društva. Od kraja 17. do polovine 18. veka somborske srpske i bunjevačke oficirske porodice bile su: Asimarković, Bašić, Bogišić, Bokerović, Bošnjaković, Branković (grof Jovan Janko Branković bio je somborski kapetan od 1717. do 1734. god.), Damjanović, Goretić, Karalić, Lalošević, Lukić, Marković (ova porodica dala je tri somborska kapetana: Dominka-Duju od 1687 do 1691, Đuru od 1691 do 1717. i Marka od 1734 do 1745. god.),…
-
AVRAM MRAZOVIĆ – VELIKO IME SRPSKE PROSVETE I KULTURE
Srpska sveštenička i činovnička porodica Mrazović najranije je u Somboru zabeležena između 1724. i 1732. godine, kada je, kao sveštenik somborske crkve Sv. Jovana Preteče, zapisan Jovan Mrazović. Jovanov sin Georgije Mrazović (1731-1805) bio je, takođe, sveštenik ove crkve, a somborski paroh bio je pune 53 godine. Najpoznatiji u nizu znamenitih ličnosti ove porodice i, svakako, jedan od najznačajnih Somboraca u njegovoj viševekovnoj povesnici, bio je Avram Mrazović (1756-1826), sin sveštenika Georgija Mrazovića i Ane, rođ. Pačirski, znameniti srpski prosvetitelj, književnik, pedagoški pisac i prevodilac, dugogodišnji senator slobodnog i kraljevskog grada Sombora, oblasni školski nadzornik za pravoslavne škole i osnivač i upravnik somborske gradske škole „Norma“, sa prvim tečajevima za…
-
SOMBORSKA PREPARANDISTIKINJA – NAJUMNIJA SRPKINJA
Isidora Sekulić jedna je od najumnijih Srpkinja u istoriji našeg naroda. Kao žena beskrajno visokih etičkih normi, izuzetne književne i jezičke nadarenosti, te nesagledive širine obrazovanja i razumevanja, Isidora Sekulić je do danas ostala neprevaziđena u srpskoj kulturi. Nјeni tragovi u našoj književnosti duboki su, jasni, a misaono samonikli i snažni, i danas, nakon više od pola veka kako velika književnica nije među nama, i nakon punog stoleća kako su 1913. i 1914. g. objavlјene njene prve knjige. Bačvanka, poreklom iz onog najjunačnijeg dela Bačke nazvanog Šajkaška, Isidora Sekulić je rođena 17. februara 1877. g. u selu Mošorinu, nedaleko od Žablјa i Titela. Osnovnu školu i tri razreda realke učila…
-
ČIKA VELJKO – GROMOVITI RAVANGRADSKI BARD
Velјko Petrović (1884-1967), rođeni Somborac, pesnik, pripovedač, publicista, književni i likovni kritičar, istoričar umetnosti, enciklopedista, novinar i nenadmašni usmeni kozer, bio je jedan od najplodnijih i najbolјih srpskih književnih stvaralaca u 20. veku. Ovaj strastvenik prošlosti, vrstan poznavalac srpske istorijske i kulturne baštine u Vojvodini i najizrazitiji pripovedač ravničarskih motiva, rođen je 23. januara / 4. februara 1884. g. u Somboru, kao sin sveštenika Svetođurđevske crkve i preparandijskog katihete Đorđa Petrovića. Velјkova mati Mileva bila je kćer ovdašnjeg sveštenika Jovana Momirovića, a preminula je svega par nedelјa po Velјkovom rođenju. Osnovnu školu i gimnaziju Velјko Petrović je pohađao u rodnom gradu i tu je, još mladićem, zadahnut tim somborskim „gospodstvenim…
-
SOMBORSKI BUNJEVAC – CARSKI GENERAL
Imali su somborski Bunjevci, krajem 17. i tokom prve polovine 18. veka, nekolicinu poznatih graničarskih oficira (kapetani Dujo i Đuro Marković, te potpukovnik Marko Matija Marković), ali se ni jedan bunjevački graničar nije u vojničkoj hijerarhiji ispeo tako visoko kao Ignjac Fratrićević, carsko-kraljevski konjički general u doba Austrougarske, u drugoj polovini 19. veka. Ignjac Fratrićević je rođen 21. jula 1820. g. u Somboru, kao sin somborskog plemića i senatora Ignjaca Fratrićevića starijeg i Barbare rođ. Buzagić. Kršten je u crkvi Sv. Trojstva, 23. jula iste godine, a na krštenju je dobio ime Ignjac Alojzije Andrija Gedeon Fratrićević. Kum na krštenju bio je pl. Andrija Odri iz Nemeš Militiča, sa suprugom…
