U istorijskoj senci patrijarha Georgija Brankovića, pa i vladike Platona Atanackovića, ostao je još jedan srpski crkveni velikodostojnik poreklom iz Sombora – Samuilo Sava Maširević, koji se nalazio na najvišem tronu pravoslavne crkve, kao patrijarh karlovački, od 1864. do 1870. godine.
Sava Maširević, u monaštvu prozvan Samuilom, profesor vršačke Bogoslovije, arhimandrit bezdinski, vladika temišvarski, mitropolit karlovački i patrijarh srpski, rođen je oko Savindana 1803. g. u Somboru, kao potomak stare somborske srpske graničarske i svešteničke porodice, koja je doseljena u Sombor u Velikoj seobi 1690. g. sa Kosova i Metohije, iz okoline Peći. Bio je sin imućnog zemljoposednika Avrama Maširevića i unuk Jovana Maširevića, sveštenika somborske Svetođurđevske crkve (neki izvori kao mesto njegovog rođenja pominju somborsko salaško naselje Bilić, u čijem ataru je njegov otac imao salaš i 90 jutara oranice i senokosa). Prve razrede osnovne škole pohađao je u somborskoj glavnoj gradskoj školi (Norma Avrama Mrazovića), kao učenik mladog učitelja Pavla, kasnije vladike Platona, Atanackovića.
Nakon završene gimnazije i studija prava, pohađao je i teološke studije. Zamonašio se 1826. g. u manastiru Krušedol. Bio je arhiđakon, sinđel i predavač u vršačkoj Bogosloviji, a zatim i arhimandrit manastira Svetog Đorđa kraj Temišvara i Bezdina u Banatu (još kao đakon, Samuil Maširević je Pavlu J. Šafariku, radi pregleda i obrade dao prepis Studeničkog tipika iz 1619. godine, koji je iz Šafarikove biblioteke dospeo u Narodni muzej u Pragu, gde se i danas čuva).
Oktobra 1852. g. izabran je Samuilo Maširević za vladiku Temišvarske eparhije, a u vladičanstvo je svečano rukopoložen u maju 1853. godine. Uskoro je odlikovan i carsko-kraljevskim Zlatnim krstom za zasluge sa krunom, kao i sa Leopoldovim ordenom Velikog krsta.
Posle smrti patrijarha Josifa Rajačića, u decembru 1861. godine, Samuil Maširević je imenovan za administratora Karlovačke mitropolije, pa je iz Temišvara u Karlovce prešao početkom marta 1862. godine. Nakon što je srpski patrijaršijski presto bio upražnjen više od dve i po godine, održan je Narodno-crkveni sabor na kome je, 5. avgusta 1864. godine, uz dva uzdržana glasa, vladika Samuilo bio izabran za mitropolita karlovačkog i patrijarha srpskog. Na narednom Saboru, održanom 1865. godine, pod njegovim predsedavanjem usvojeno je novo ustrojstvo Karlovačke mitropolije, koje je uredilo osnove crkvenog života mitropolije tokom sedam narednih decenija.
Postavši patrijarhom u vreme snažnog sukoba, ispočetka vezanog za crkveno-školska pitanja, a kasnije za podelu vlasti između crkve i političara, koji se polovinom šezdesetih godina 19. stoleća razgoreo između srpske pravoslavne jerarhije i svetovnih političkih predstavnika vojvođanskih Srba predvođenih Svetozarom Miletićem i Jovanom Subotićem, Samuil Maširević nije uspeo da održi narodno-crkveno jedinstvo. Savremenici su ga ocenili kao čoveka plemenite duše i dobronamernog (mada povremeno žestoke naravi), ali nedoraslog prilikama, teškim državnim iskušenjima i političkim borbama. Tada započet sukob između Svetozara Miletića i crkvene jerarhije, nastaviće Miletić i njegovi sledbenici i tokom naredne četiri decenije, na štetu srpskog naroda u Vojvodini i njegovih narodnih interesa. Patrijarh Samuil Maširević je svoje političke protivnike prilično staloženo i pronicljivo okarakterisao kao ljude koje nikakva prisega ne veže, koji se ni na šta ne obziru, koji nikada ne misle na posljedak, koji imajući neprestano na jeziku: narod, narodnu sreću, i napredak, svoje lične sebične ciljeve gone, koji ne raspituju i ne razbiraju mnogo, šta i kako upravo narod misli, šta narod želi i hoće, no koji silom oćeju da im se veruje da su oni jedini pravi predstavnici narodni, da oni jedini izraza mislima i željama narodnim daju, da je njihov glas glas naroda, koji svako uvažavati mora. Ljudi ti znaju šta oćeju, ali to ne kazuju svakome i na svakome mestu, i ta jedina okolnost što oni skrivaju zadnji svoji misli, dovoljna je, da u svakom razboritom čoveku porodi sumnju, da li je ona cel, kojoj oni spješe, dobra da li su sredstva, kojima oni u postizavanju te svoje celi poslužuju, uvek poštena i da li će njiov rad po crkvu i narod spasonosan biti. Možda i nehotice, ovim svojim zapažanjima patrijarh Maširević je postavio neku vrstu etičkog obrasca političkog ponašanja vojvođanskih srpskih političkih predstavnika za mnoge godine i decenije unapred. Patrijarh je smatrao da pravoslavna crkva ima svoje ustrojstvo koje se ne sme menjati, ako je ovostrani deo srpskog naroda rad da sa ostalom braćom svojom po krvi i pravoslavnoj veri u zajednici ostane.
Sukobi su dostigli vrhunac na Crkveno-narodnom saboru, u leto 1869. godine, kojim je, i pored protivljenja političkog kruga oko Miletića, predsedavao patrijarh Maširević (Nikanor Grujić je zapisao za njega da po nesreći našoj nije bio ni po prirodi ni po znanju i veštini stvoren za to, da upravlja kao pretsednik raspravama saborskim). Patrijarh je, zbog međusobnih podela i sukoba predstavnika narodne i kaluđerske stranke, zasedanje Sabora raspustio 10. jula, smatrajući da se, ako se Sabor ne prekrati, može raskinuti i rastrojiti ustrojstvo naše crkve, a tim isterati iz tela narodnog dušu, t. j. samoubistvo učiniti. Istovremeno je, u strahu da bi moga da bude i ubijen, sastavio svoju poslednju volju.
U vreme Maširevićeve uprave Karlovačkom mitropolijom došlo je i do osamostaljivanja Rumunske pravoslavne crkve, kojom je ranije upravljala Karlovačka mitropolija, do razdeljenja srpske i rumunske crkvene jerarhije, kao i do deobe fondova između Karlovačke i novouspostavljene Sibinske mitropolije.
Patrijarh Maširević je započeo uređenje prostora oko starog patrijaršijskog dvorskog zdanja u Karlovcima, oko koga je naložio da bude zasađen park, koji i danas postoji. Još kao temišvarski vladika Samuilo Maširević je bio jedan od patrona novosadske gimnazije, a kao patrijarh bio je patron gimnazije u Karlovcima i priložnik 3.300 forinti njenom Gimnazijskom fondu. Redovno je prisustvovao školskim ispitima iz nauke hrišćanske, istorije, filozofije i latinskog jezika.
Godine 1869. patrijarh Samuil Maširević dobio je od cara Franje Josifa plemićku titulu sa grbom.
Upravljajući Karlovačkom patrijaršijom u teškim vremenima, u kojima je nestalo discipline između sveštenstva, kaluđera i mirjana u crkvenom životu našem, Samuilo Maširević nije bio u mogućnosti da spreči unutrašnje borbe koje su razdirale srpsko crkveno i nacionalno biće u nekadašnjem Vojvodstvu, što ga je iscrplo i učinilo bolešljivim. Umro je u Karlovcima, na Jovandan, 7/19. januara 1870. godine, a sahranjen je u karlovačkoj Sabornoj crkvi.
Milan Stepanović
