U vreme velike prosvetne reforme u Austrijskom carstvu, koja je pokrenuta tokom poslednjih godina vladavine carice i kraljice Marije Terezije, masovno su, u poslednjoj četvrtini 18. veka, otvarane i srpske osnovne škole u naseljima na prostoru Bačke i Baranje (njih preko 70), svakako zahvaljujući energiji, upornosti i trudu mladog Somborca Avrama Mrazovića, koji je, nakon završenih studija, tokom 1777. g. u Beču pohađao šestomesečni tečaj za direktore osnovnih škola po naprednom metodu nemačkog pedagoga i prosvetnog reformatora Johana Ignaca Felbigera. Ukazom carice i kraljice Marije Terezije, od 29. novembra 1777. godine, Avram Mrazović je postavljen za vrhovnog nadzornika svih pravoslavnih škola u Pečujskom školskom okrugu, kome su pripadala naselja u…
-
-
TRADICIJA VINOGRADARSTVA U RIĐICI
Riđica je najsevernije selo na teritoriji grada Sombora, koje se nalazi uz samu granicu Srbije i Mađarske. Nekada je ovo selo bilo okruženo velikim barama ili manjim jezerima, a peskovito i valovito zemljište pogodovalo je od davnina vinogradarstvu, te je Riđica predstavljala selo sa najvećim površinama vinograda u okolini Sombora. Tradicija gajenja vinove loze u Riđici stara je već nekoliko vekova. Stanovnici Riđice, koja je sa današnjim imenom najranije pomenuta u turskim katastarskim defterima iz 1578. i 1591. godine, bavili su se vinogradarstvom još u 16. i 17. veku. Prvi tačniji arhivski podaci o gajenju vinove loze u Riđici potiču iz 1699. godine, kada je, na sumarnom popisu naselja Bačke…
-
ZABRANA BUNJEVAČKOG I ŠOKAČKOG IMENA 1945. GODINE
Prošla su četiri stoleća kako su u Bačkoj zabeleženi etnonimi Šokac (najranije 1615) i Bunjevac (najranije 1622). Šokačka populacija bila je relativno mala i nalazila se u podunavskim naseljima Santovo, Bereg, Kolut, Monoštor, Sonta, Plavna, Vajska, Bač i Bukin (kasnije su raseljeni iz Koluta i Bukina). Bunjevačka populacija bila je znatno brojnija i živela je na širem prostoru Bačke, u gradovima Sombor, Subotica i Baja, te u selima Bajmok, Đurđin, Nađvin (Žednik), Tavankut, Ludoš, Kelebija, Tompa, Jankovac, Čikuzda, Borota, Kaćmar, Meljkut, Kakonj, Gara, Bikić, Đurić i Nemeš Militič (Svetozar Miletić), a bilo ih je, u manjem broju, i u drugim severnim bačkim naseljima. Poreklo Šokaca može se vezati za Bosnu…
-
KAŠTEL PORODICE KOVAČ U RIĐICI
Krajem 18. i početkom 19. veka Habzburška monarhija je, kao izvor prihoda carske blagajne, ispražnjene u ratovima protiv Francuske, počela da prodaje deo komorskih poseda u Bačkoj. Tako je, na samom početku 19. veka, Riđica postala posed mađarske vlastelinske plemićke porodice Kovač, a susedni Stanišić postao je posed porodice Redl. Rodonačelnik plemićke porodice Kovač bio je Pavle (Pal) Kovač, koji se, početkom 17. veka, istakao u pograničnim borbama protiv Turaka kao konjički kapetan tvrđave Filek (Filakovo u Slovačkoj), te je 1613. g. dobio plemićku titulu od kralja Matije II (na to ukazuju i tri odsečene turske glave prikazane u porodičnom plemićkom grbu). Njegov potomak bio je, krajem 18. veka, Emerik…
-
PAVLE BLESIĆ – SLIKAR DUŠE GRADA
Pavle Blesić, znameniti somborski, vojvođanski i srpski slikar, vajar i likovni pedagog, rođen je u Somboru, 6. avgusta 1924. godine, kao drugo dete Marka Blesića i Marije rođene Zelić. Potekao je iz jedne grane stare bačke bunjevačke plemićke porodice, koja je živela u selu Kaćmar, severno od Sombora, odakle su se roditelji Pavla Blesića, kao optanti, preselili u Sombor nakon raspada Austrougarske i razgraničenja Kraljevine SHS i Mađarske. Osnovnu i Građansku školu Pavle je pohađao u rodnom gradu, a potom se školovao u znamenitoj somborskoj Učiteljskoj školi, te na ovdašnjoj Trgovačkoj akademiji. Maturirao je u obe ove škole neposredno po završetku Drugog svetskog rata, 1945/46. godine. Posle odsluženja vojnog roka…
-
APOKALIPTIČNO SOMBORSKO PROLEĆE 1999. GODINE
Kulminacija sukoba na Kosovu i Metohiji između srpskih, odnosno jugoslovenskih policijskih i vojnih snaga, i albanskih jedinica tzv. Oslobodilačke vojske Kosova, u kojoj je, u znatnoj meri, stradavalo civilno stanovništvo na obe strane (ukupan broj žrtava ovih sukoba bio je preko 13,5 hiljada ljudi, od kojih je 80% bilo albanske, a 16% srpske nacionalnosti), dovela je, nakon neuspelih pregovora u Rambujeu (Francuska), do vojne intervencije zemalja članica NATO-saveza protiv SR Jugoslavije i bombardovanja vojnih i civilnih ciljeva širom zemlje, koje je trajalo od 24. marta do 10. juna 1999. godine. Jedna od prvih ispaljenih krstarećih raketa na SR Jugoslaviju pogodila je, u večernjim časovima 24. marta, somborski vojni aerodrom. Desetak…
-
PROMOCIJA KNJIGE “STARA SOMBORSKA ZNAMENJA”
Kao jedna od manifestacija, koje su organizovane povodom Dana grada Sombora, u Narodnom pozorištu promovisana je 17. februara knjiga „Stara somborska znamenja“ Milana Stepanovića, objavljena krajem 2021. godine, u zajedničkom izdanju UG „Norma“ i Gradske biblioteke „Karlo Bijelicki“. Nakon što je u ime Grada Sombora sve prisutne pozdravio pomoćnik gradonačelnika Siniša Borota i posle uvodne reči Nataše Turkić, direktorice Gradske biblioteke „Karlo Bijelicki“, u čijoj organizaciji je promocija održana, o knjizi su govorili njen recenzent, ugledni srpski heraldičar Dragomir Acović iz Beograda, somborsko-apatinski hroničar Boris Mašić i autor knjige Milan Stepanović. U besedi Dragomira Acovića rečeno je da je autor knjige jasno, ubedljivo, stručno i autoritativno saopštio rezultate svojih dugogodišnjih…
-
FRANCUSKI PROSVETNI I KULTURNI UTICAJI NA RAD I RAZVOJ SOMBORSKE NORME I PREPARANDIJE, NJENIH NASTAVNIKA I ĐAKA
Tradicija obrazovanja srpskih učitelja u Somboru, koja u kontinuitetu traje 244 godine, utemeljena je osnivanjem škole „Norma“ 1778. godine (sa prvim tečajevima za obrazovanje učitelja), a nastavljena je osnivanjem prve Srpske učiteljske škole (Preparandije) 1812. godine. Neposredni izdanak ovih škola i baštinik njihove duge obrazovne tradicije je današnji Pedagoški fakultet u Somboru. Obe ove škole, koje su utemeljile obrazovanje srpskih učitelja, razvile su se u duhu reformatorskih ideja francuskog prosvetiteljstva. Samim tim, uticaj francuske prosvete i kulture na obrazovanje srpskih učitelja s kraja XVIII i tokom XIX veka bio je znatan, posebno za ono vreme kada nisu postojala razvijena sredstva komunikacije i kada je samo mali broj ljudi bio istinski…
-
SREDNJOVEKOVNA DOMINIKANSKA CRKVA SA MANASTIROM U NASELJU COBORSENTMIHALJ – PRETEČI SOMBORA
Prve urbane karakteristike srednjovekovna preteča Sombora, naselje Coborsentmihalj, počelo je da stiče tokom poslednje trećine 15. veka, kada su sagrađeni kaštel s tvrđavom ovdašnje vlastelinske porodice Cobor, a potom i dominikanska crkva s manastirom. Ubrzo po završetku izgradnje tvrđave, Jovan (III) Cobor pismom se obratio papi Sikstu IV, sa molbom da mu se, zbog lјubavi prema redu braće propovednika i želјe da razmeni zemalјsko za nebesko i prolazno za večno, odobri da na svom posedu Coborsentmihalј podigne manastir za monahe dominikanskog reda. Jedini dominikanski manastir na prostoru Kaločko-bačke nadbiskupije nalazio se tada u Segedinu, a osnovan je 1319. godine. Dominikanski monaški red ustanovljen je početkom 13. stoleća (osnivač reda bio…
-
ATAR SOMBORA 1805. GODINE
Nakon proglašenja za slobodan i kraljevski grad 1749. godine, Sombor je, Privilegijalnim pismom (Elibertacionom poveljom) carice i kraljice Marije Terezije, dobio u posed teritoriju grada i 11 okolnih pustara, na kojima će nići prigradska salaška naselja, karakteristična samo za ovaj grad. Svega nekoliko meseci kasnije, kamenima-međašima razgraničeni su gradski posedi od županijsko-komorskih, mada je kasnije došlo do svojevoljne zamene nekih udaljenih pustara sa pustarama koje su bile bliže gradu. Prva mapa gradskog atara slobodnog i kraljevskog grada Sombora nastala je tek početkom 19. veka (postojala je odlična vojna mapa grada i okoline iz 1780-ih, ali na njoj nisu bile označene međe gradskih poseda i okolnih pustara, niti podaci o veličini…
