Istorija,  OBZORJA PROŠLOSTI,  RAVNIČARSKI DIVANI

MARTOVSKE DEMONSTRACIJE 1941. GODINE U SOMBORU

Dva dana nakon što su, 25. marta 1941. g. u Beču, predstavnici jugoslovenske kraljevske vlade potpisali protokol o pristupanju Trojnom paktu, somborska školska omladina prva je u gradu ustala i pridružila se demonstracijama i manifestacijama organizovanim u Beogradu i drugim gradovima Kraljevine Jugoslavije.

Potpisivanje pristupanja Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu, 25. marta 1941. g. u Beču

Ovdašnji srednjoškolci oduševljeno su pozdravili vojni puč generala Dušana Simovića, obaranje vlade Cvetković – Maček i zbacivanje tročlanog kraljevskog namesništva na čelu sa knezom Pavlom, kao i stupanje na presto mladog kralja Petra II Karađorđevića. U tome su prednjačili učenici i učenice somborske Učiteljske škole i Državne realne gimnazije.

Demonstracije 27. marta 1941. g. u Beogradu

Stariji učenici Učiteljske škole su, u jutarnjim časovima 27. marta, iz zdanja Preparandije pošli na hospitovanje u obližnju zgradu osnovne škole „Vežbaonice“ (današnje zdanje somborske Pravoslavne crkvene opštine), gde su čuli tek objavljenu vest o obaranju vlade Cvetković – Maček, pa su uzeli državnu zastavu i s pesmom i klicanjem se vratili pred zdanje Preparandije. Tu su im se pridružio deo mlađih kolega i zajedno su krenuli prema školskoj zgradi obližnje Trgovačke akademije, gde se povorci priključio i veći broj đaka ove škole. Đačka povorka potom je krenula prema zgradi Gimnazije, a videvši ih izdaleka somborski gimnazijalci su odmah napustili učionice i prišli ostalim srednjoškolcima (neki od gimnazijalaca su, u uzbuđenju i želji da što pre postanu deo povorke, iskakali kroz prozore). Kličući kralju Petru II i uzvikujući poznate parole „Bolje rat, nego pakt!“ i „Bolje grob, nego rob!“, velika đačka kolona od više stotina učenika, u kojoj su gimnazijalci bili najbrojniji, krenula je ulicom Dositeja Obradovića prema Vencu Stepe Stepanovića, a Vencem do prilaza zdanju Županije, posle čega je skrenula na glavnu somborsku ulicu i došla pred zdanje Gradske kuće, ispred spomenika kralju Aleksandru. Tu se, uz manje čarke sa zbunjenom policijom, odvijao spontani miting somborskih srednjoškolaca, kome se priključio i deo građana Sombora. Pevane su rodoljubive i radničke pesme, a đaci su masovno izražavali svoje antifašističko raspoloženje.

Zdanje somborske Učiteljske škole (Preparandije) krajem 1930-ih
Zdanje somborske Gimnazije 1940/41. godine

Isto veče usledila je bakljada i nove manifestacije ulicama središta grada, uz učešće brojnih đaka, a mitingom, održanim oko spomenika kralju Aleksandru, već su upravljali gradski politički predvodnici, koji su držali govore podrške kralju i novoj vladi sa balkona istočne strane Gradske kuće. Grupa od četrdesetak somborskih mladića to veče je kamenicama polupala prozore na zdanjima nemačkog „Kulturbunda“ i desničarski nastrojenog mađarskog „Katoličkog momačkog udruženja“. Nažalost, nema sačuvanih fotografija somborskih martovskih demonstracija iz 1941. godine.

Spomenik kralju Aleksandru oko koga je 27. marta 1941. g. organizovan miting podrške novoj jugoslovenskoj vladi i kralju Petru II

Već 30. marta 1941. g. prosvetne vlasti donele su odluku o prestanku nastave u somborskim školama, a sutradan, 31. marta, i opštim raspisom raspuštene su sve škole na teritoriji Kraljevine Jugoslavije, a učenicima su zaključene ocene po zatečenom stanju.

Sa sve većom izvesnošću nazirao se napad fašističke Nemačke i njenih saveznica na Kraljevinu Jugoslaviju, te skori početak rata i na ovom prostoru.

M. S.

[Prilog M. Stepanovića prenet je iz njegove monografije “150 godina Gimnazije u Somboru”.]

 

Ostavite komentar

Vaša e-mail adresa neće biti objavljena.