IVAN GUTMAN, hemičar, univerzitetski profesor i akademik, rođen je 2. septembra 1947. g. u Somboru, kao sin dr Mirka Gutmana, advokata poreklom iz somborske jevrejske porodice. Po majci je potomak stare somborske bunjevačke porodice Gromilović. Osnovnu školu završio je u rodnom gradu, posle čega se 1962. g. upisao na prirodno-matematički smer somborske Gimnazije, koju je završio 1966. godine. Iste godine upisao je studije na hemijskoj grupi Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu, na kome je diplomirao 1970. godine, sa srednjom ocenom 10,0. Magistrirao je 1973. godine na Univerzitetu u Zagrebu iz oblasti teorijske organske hemije, a iste godine odbranio je i doktorsku disertaciju „Istraživanja topoloških svojstava konjugiranih ugljikovodika“ na Prirodoslovno-matematičkom fakultetu u Zagrebu. Odbranivši na Elektrotehničkom fakultetu u Beogradu disertaciju „Prilog spektralnoj teoriji stabala“, dr Gutman je 1981. g. stekao i drugi doktorat, ovaj put iz oblasti matematičkih nauka. Godine 2017. proglašen je i za počasnog doktora nauka Univerziteta Obuda u Budimpešti.
Dr Gutman je pet puta bio stipendista Humboltove fondacije, a stručno se usavršavao u više nemačkih gradova i naučnih ustanova: u Institutu za kvantnu hemiju Slobodnog univerziteta u Zapadnom Berlinu (1977), Plankovom institutu za radijacionu hemiju u Milhajmu (1980, 1985), Institutu za organsku hemiju i biohemiju Univerziteta u Frajburgu (2000), Matematičkom institutu Univerziteta u Bajrojtu (2000) i u Centru za kompjutersku hemiju Univerziteta u Elrangenu (2003). Godine 1988. boravio je na Univerzitetu u Trondhajmu, kao stipendista Norveškog fonda za naučna istraživanja. Tokom 1989. i 1990. g. boravio je (u dva navrata) na Univerzitetu Vanderbilt, u Nešvilu (SAD), kao stipendista Fulbrajtove fondacije. Bio je 1989. g. stipendista Japanskog društva za unapređenje nauke i boravio je u Japanu (Tokio i drugi gradovi). Godine 1995, kao stipendista fondacija Ledi Dejvis, bio je gostujući profesor na Hebrejskom Univerzitetu u Jerusalimu (Izrael), a naredne godine boravio je u Institutu za vrhunske studije Hebrejskog Univerziteta u Jerusalimu. Kao stipendista Akademije nauka trećeg sveta boravio je 1997. g. na Univerzitetu u Santa Klari (Kuba), a kao stiepndista Fondacije DAAD 1996. i 2001. g. boravio je na Tehničkom univerzitetu u gradu Ilmenau (SR Nemačka).
Između 1971. i 1977. g. Ivan Gutman je, kao asistent-pripravnik, potom kao asistent i viši asistent, bio član Grupe za teorijsku hemiju Instituta „Ruđer Bošković“ u Zagrebu. Godine 1977. postao je docent na Prirodno-matematičkom fakultetu u Kragujevcu, kao nastavnik predmeta fizička hemija. Zvanje redovnog profesora dobio je 1984. godine. Na ovom fakultetu dr Gutman je radio do penzionisanja 2012. godine, kada je dobio zvanje profesora emeritusa. Osim osnovnog predmeta, koga je predavao 35 godina, dr Gutman je držao kurseve iz predmeta Hemijska termodinamika, Kvantna hemija i molekulske strukture, Kvantna hemija (za postdiplomce), Teorijska organska hemija (za postdiplomce), Obrada rezultata u hemiji, Računari u hemiji, Programiranje u hemiji, Računarska hemija, Informatika za hemičare, Istorija hemije i Istorija i filozofija hemije. Organizovao je i stalni seminar Matematičke metode u hemiji, koji je, aktivno i bez prekida, radio od 1981. do 2006. g. i na kome je održano preko hiljadu predavanja. Godine 1990. izabran je za redovnog profesora Fizičko-hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, ali službu nije prihvatio, kao što 1996. g. nije prihvatio ni službu u zvanju redovnog profesora na Institutu za fizičku hemiju na Univerzitetu „Jožef Atila“ u Segedinu.
Na većem broju univerzitetskih ustanova širom sveta Dr Gutman je bio gostujući profesor: Tehnička visoka škola u Ilmenau (DR Nemačka, 1982); Univerzitet Južne Karoline u gradu Kolumbiji (SAD, 1983); Kineska akademija nauka u Tajpeju (Tajvan, 1992/93); Univerzitet „Jožef Atila“ u Segedinu (Mađarska, 1994-1996); Montrealski univerzitet (Kanada, 1998); Univerzitet „Johanes Kepler“ u Lincu (Austrija, 1999); Andski univerzitet u Meridi (Venecuela, 2000); Univerzitet u Bilefeldu (SR Nemačka, 2001/02); Univerzitet Malte u Msidi (Malta, 2004); Univerzitet Nankai u Tiandžinu (Kina, 2005, 2007); Nacionalni autonomni univerzitet Meksika u Meksiko Sitiju (Meksiko, 2006); Severni katolički univerzitet u Antofagasti (Čile, 2009) i Univerzitet kralja Abdulaziza u Džedi (Saudijska Arabija, 2012/13), gde je bio honorarni profesor. Učestvovao je na velikom broju domaćih i međunarodnih naučnih skupova, više puta kao predavač po pozivu. Osim u Srbiji, dr Gutman je predavanja držao i u Austriji, Belgiji, Bosni i Hercegovini, Brazilu, Bugarskoj, Velikoj Britaniji, Venecueli, Danskoj, Egiptu, Italiji, Iranu, Izraelu, Japanu, Južnoj Africi, Južnoj Koreji, Kanadi, Kini, Kolumbiji, Kubi, Mađarskoj, Makedoniji, Malti, Meksiku, Nemačkoj, Norveškoj, Portugaliji, Rumuniji, Rusiji, Sjedinjenim Američkim Državama, Slovačkoj, Sloveniji, Tajvanu, Turskoj, Finskoj, Francuskoj, Holandiji, Hong Kongu, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Češkoj, Čileu, Švajcarskoj i Švedskoj.
Od 1975. dr Gutman je član Matematičkog instituta SANU u Beogradu. U decembru 1988. g. postao je dopisni, a u oktobru 1997. g. i redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti. Godine 2005. postao je član Međunarodne akademije matematičke hemije, 2006. g. Akademije nelinearnih nauka u Moskvi i 2012. g. Evropske akademije u Londonu.
Tokom pola stoleća naučnog i istraživačkog rada dr Ivan Gutman je objavio blizu 1.500 stručnih i naučnih radova (na 18 jezika), od kojih oko 300 samostalno, a ostale u saradnji sa velikim brojem koautora iz zemlje i inostranstva (preko 860 iz 69 država). Njegovi radovi citirani su preko 40.000 puta u naučnim radovima drugih autora i preko 5.200 puta u više od 460 knjiga i udžbenika, po čemu je dr Gutman najcitiraniji srpski autor u svetu. Kada su, početkom 2021. godine, istraživači sa prestižnog američkog Univerziteta Stanford rangirali 100.000 svetskih naučnika na globalnom nivou, iz Srbije se na toj listi našlo 49 naučnika, a najbolje rangiran među njima bio je dr Ivan Gutman, koji se na svetskom nivou nalazio na 4.148 mestu (koliko je dr Gutman odskočio na toj listi, najbolje govori podatak da je narednih pet srpskih naučnika bilo pozicionirano tek između 70 i 80 hiljada nacitiranijih svetskih naučnika).
Napisao je i veći broj knjiga i udžbenika, a nekoliko knjiga dr Gutmana objavljeno je u inostranstvu (Berlin 1977, 1986, 1988, 1989; Amsterdam 1988; Njujork 2001, 2002, 2012). Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja Srbije dodelilo je dr Gutmanu plaketu za najbolju monografiju u oblasti prirodno-matematičkih nauka u 2010. godini, za delo „Novel Molecular Structure Descriptors-Theory and Applications I-II“. Bio je (ili je još) član redakcija ili saveta 35 naučnih časopisa širom sveta, a glavni je urednik časopisa MATCH Communications in Mathematical and in Computer Chemistry i Open Journal of Discrete Applied Mathematics. Urednik je edicije knjiga „Mathematical Chemistry Monographs“.
Privrženost prema rodnom gradu dr Gutman je iskazao imenovanjem jednog topološkog indeksa u okviru hemijske teorije koju je razradio 2020/21. godine, nazivom „Somborski indeks“ (Sombor index), koji je u svetskoj naučnoj javnosti, za kratko vreme, postao široko prihvaćen i koji se pominje u preko 100 naučnih radova objavljenih u svetu tokom dve prethodne godine.
Dr Ivan Gutman dobitnik je većeg broja priznanja i nagrada (osim ostalog, zaslužni je građanin Kragujevca i dobitnik je Oktobarske nagrade Sombora).
M. S.
[Tekst autora prenesen je iz njegove monografije “150 godina Gimnazije u Somboru”]
