Kako bi, istovremeno sa svečanim proglašenjem Sombora za slobodan i kraljevski grad, mogao da bude izabran i konstituisan prvi gradski Magistrat i druga gradska upravna i predstavnička tela, carsko-kraljevski izaslanik (komesar) Johan Jozef Koler zatražio je, tokom dogovora održanog sa predstavnicima grada, 23. aprila 1749. godine, dan pred svečanu instauraciju, da opština sačini spisak istaknutih i imućnijih žitelja Sombora, koji su posedovali kuće u gradu i imanja u gradskom ataru, i to bez obzira na veroispovest, ali uz izostavljanje turskih podanika, odnosno grčkih trgovaca. Kada je spisak načinjen, komesar Koler odabrao je po 49 imena iz svake od dve veroispovesti i stavio je taj spisak, uz Elibertacionu povelju, na uvid građanima. Reč je o kandidacionoj listi sa 98 imena, od kojih se 13 biralo za Unutrašnji senat sa glavnim sudijom, 25 za Spoljni senat, a preostalih 60 predstavljalo je Izabranu opštinu.
Dvadeset i četvrtog aprila, na dan instauracije, odmah nakon zvaničnog svečanog uvođenja Sombora među slobodne i kraljevske gradove, birani su članovi Unutrašnjeg i Spoljnog senata, kao i glavni gradski sudija. Prethodno je, na predlog carsko-kraljevskog izaslanika i komesara Kolera, javno pročitana izjava „Alternativa“, od 1. jula 1748. godine, kojom su bili predviđeni paritet i naizmeničnost u učešću u vlasti i izboru gradske uprave. Objavljeno je i da su se obe veroispovesti sporazumele da prvi glavni sudija bude biran iz redova rimokatolika, a prvi narodni tribun iz redova pravoslavnih žitelja. Dogovoreno je i da u Unutrašnjem senatu sedam članova bude iz redova pravoslavnih, a šest iz redova rimokatolika, kao i da u Spoljnom senatu bude 13 rimokatolika i 12 pravoslavnih građana.
Članove Unutrašnjeg senata biralo je ukupno 98 građana, koji su se nalazili na spisku dostavljenom dan ranije komesaru Koleru. Izbor članova Unutrašnjeg senata obavljen je pomoću belih i crnih zrna pasulja, kojima se glasalo za jednog od tri kandidata, u 13 krugova glasanja (ukupno se, dakle, glasalo za 39 kandidata). Svaki birač dobijao po tri zrna pasulja (dva crna i jedno belo), te bi belo zrno spuštao u kutiju željenog kandidata, a crna zrna u kutiju preostale dvojice. Onaj kandidat koji bi osvojio najveći broj belih zrna bio je izabran. Na taj način izabrano je 13 senatora, među kojima je trebalo izabrati i prvog glavnog sudiju. Ponovo je primenjen isti postupak glasanja kao i za izbor senatora, pa su za sudiju kandidovana tri senatora, među kojima je onaj sa najvećim brojem belih zrna izabran za glavnog sudiju (ovaj način biranja utvrđen je i drugim članom Statuta grada, koji je primljen od kraljevskog komesara Kolera i njegove komisije nekoliko dana potom).
Nakon prebrojavanja glasova iz 13 krugova glasanja, za članove Unutrašnjeg senata, odnosno za doživotne somborske senatore, izabrani su: Martin Parčetić (sa 80 glasova), Atanasije Popović (75), Nikola Parčetić (72), Gavrilo Pavlović (71), Jovan Damjanović (69), Marko Bogišić (68), Mihailo Bokerović (60), Avram Rašković (60), Jovan Živojnović (59), Martin Kekezović (56), Josip Marković (55), Atanasije Stojšić (47) i Stepan Karalić (45 glasova). Potom se prešlo na glasanje za glavnog sudiju slobodnog i kraljevskog grada Sombora, te su za taj položaj predložena tri kandidata iz redova rimokatoličkih senatora – Martin Parčetić, Nikola Parčetić i Mihailo Bokerović. Najveći broj glasova (43 ili 43,88% ukupnih glasova) dobio je Martin Parčetić, doskorašnji predvodnik somborskih izaslanika u Beču, te je ovaj zastavnik somborskih graničara, u 28. godini života, bez sumnje zasluženo postao i prvi glavni sudija slobodnog i kraljevskog grada Sombora. Odmah potom, između senatora pravoslavne veroispovesti, Jovan Živojnović izabran je za gradskog kapetana.
U Spoljni senat izabrano je, verovatno na isti način, 25 članova. Među njima je bilo trinaest katolika: Đurađ Vranješić (inače Bošnjak), Jakov Goretić, Đuka Dorotić, Martin Zombori, Toma Kekezov[ić], Grga Lukić, Periša Matarić, Toma Parčetić, Nikola Raič, Jozef Sontai, Ivan Stolišić, Ivan Fratrićević i Mijo Cuconja. Dvanaest pravoslavnih članova bili su: Todor Beljanski, Marko Birvalac, Petar Danilov (inače Vukićević), Simeon Iđuški, Stanko Kolarić, Vasilije Lalošević, Gavrilo Mijatović, Janko Mijin (Mijić), Miško Micić, Nikola Pejin, Jovan Radojević i Stanoje Radišić. Između članova Spoljnog senata pravoslavne veroispovesti predložena su tri kandidata za narodnog tribuna (predsednika Izabrane opštine), a najviše glasova (39) dobio je nekadašnji zastavnik Stanoje Radišić.
Kako je ukupno 38 kandidata bilo izabrano u Unutrašnji i Spoljni senat, preostalih 60 članova predstavljali su Izabranu opštinu (sexagintavirat), u kojoj je ravnopravno bilo po 30 pravoslavnih i katoličkih građana. Među pravoslavnima članovi Izabrane opštine postali su: Pavle Abadžija, Petar Beljanski, Mija Blizanac (inače Kovačić), Radota Bratić, Jovan Grujić, Moja Dojić, Đukan Žarkovački, Filip Žižin (Žižić), Stojan Iđuški, Mijat Jovandić, Jovan Kanurić, Ignjat Kolar, Toma Kostić, Vujica Maširević, Jeremija Miletić, Stojko Mirković, Puša Nađvinski, Petar Obušković, Todor Ovcin, Đorđe Paljač, Branko Pačirski, Marko Pačirski, Nikola Racić, Petar Simendić, Marko Stojačić, Pavle Tešić, Milinko Ćurčija, Đurađ Čičovac (Čičovački), Maksim Šarčanski i Radivoj Šarčanski. Rimokatolički članovi Izabrane opštine bili su: Ivan Aleksić, Matiša Anišić, Bariša Beretić, Ivanko Bogišić, Andrija Vranješić (inače Bošnjak), Ilija Gromilović, Filip Gromilović, Đurko Grabin, Miško Kovač, Ilija Kulić, Nikola Kulić, Nikola Lukačević, Antun Manić, Miško Maunić, Jakov Mikić, Josip Milanković, Tadija Mraković, Miško Parčetić, Jerko Pletikosić, Mijo Pletiskosić, Martin Sabo, Josip Suvajdžić, Martin Ćurčić, Miško Ćurčić, Tadija Fratrićević, Đurko Čerčev, Ivan Čuvardić, Nikola Čuvardić, Sebastijan Šimić i Miško Švračić.
U nastavku izborne sednice obavljen je i izbor Magistratu podređenih službenika. Za velikog gradskog beležnika (notaroša) izabran je pl. Andrija Ribenji (rimokatolik), koji je taj posao obavljao i do tada. Gradski fiškal (advokat) postao je pl. Mihailo Adamović (rimokatolik), a za blagajnike su izabrani Vasilije Lalošević (pravoslavac, za kasa perceptora ili blagajnika državnog poreza) i Martin Zombori (rimokatolik, za kameraša, odnosno blagajnika gradskih poreza i prihoda). Tzv. vašarbirov (pijačni sudija) postao je Đorđe Palač. Za tutore (staratelje siročadi) birani su Nikola Pejin (za pravoslavne) i Đurađ Vranješić Bošnjak (za rimokatolike). Zvanje gruntovničara (urbara) dobio je nekadašnji opštinski beležnik Jozef Sontai (rimokatolik), a zvanje policijskog nadzornika Todor Beljanski (pravoslavac). Za nadzornike kvartova izabrana su dva pravoslavca (Janko Mijin i Gavra Mihajlović) i dva rimokatolika (Toma Kekezović i Tadija Mraković).
Posle svakog obavljenog izbora pucnjevima iz pušaka i muzikom iskazivano je odobravanje, a kada su izbori bili završeni, komesar Koler je, osim ostalog, novoizabranim starešinama grada i gradskim činovnicima rekao: „Budite svesni svojih prava i dužnosti, i trudite se da budete dostojni svojih privilegija, te vas u to ime srdačno pozdravljam kao predstavnike prvog organa vlasti i iz dubine duše kličem: neka živi i cveta dugovečno, s kolena na koleno, ovom poveljom privilegovano građanstvo!“ Potom je sačinjen zapisnik o izborima, koji je javno pročitan građanstvu Sombora, posle čega ih je komesar Koler upitao da li su zadovoljni izborom.
Na predlog komesara Kolera, svi izabrani, njih 98, prešlo je posle završenih izbora u Franjevačku crkvu, a pozdravljala ih je zvonjava crkvenih zvona i pred starešine grada izašao je otac Antun Pečujac, starešina franjevačke rezidencije i administrator župe, ukrašen crvenim pojasem i ogrtačem, a pred glavnim oltarom čekao ih je otac Luka Čilić, pred kojim je Martin Parčetić, kao novoizabrani glavni sudija, položio zakletvu. Potom su zakletvu položili i svi ostali članovi Unutrašnjeg i Spoljnog senata, članovi Izabrane opštine i službenici Magistrata.
Tekst zakletve prvog glavnog sudije Sombora glasio je: „Zaklinjem se Bogom živim, svetim i nerazdeljivim Trojstvom, Ocem, Sinom i Duhom Svetim, Blaženom Devom Marijom, svim svetiteljima i izabranicima božjim, da ću premilostivom carsko-kraljevskom veličanstvu Mariji Tereziji, svetoj kruni Kraljevine Ugarske i ovom slobodnom i kraljevskom gradu Somboru, u svemu veran i odan biti. Prava i povlastice grada čuvaću kao samog sebe i staraću se i da ih drugi održavaju. Tajne gradske i magistarske stolice nikom neću odati. Svima koji se preda mnom parniče sudiću po pravdi božjoj, bez obzira na bogatstvo ili siromaštvo, molbe, mito, ljubav ili mržnju. Udovice i siročad, u pravednim njihovim potrebama, pomagaću i braniću. Uložiću sve sile za unapređenje grada i trudiću se da uklonim sve što bi bilo štetno po njega. Nastojaću svim silama da u slučaju rata ili javnih opasnosti udovoljim tački devet ovom gradu milostivo izdate privilegije, tražeći i od svojih potčinjenih da tako čine. Tako mi Bog pomogao i Blažena Deva Marija, svi sveti i ovo sveto božje Jevanđelje.“ Slično je glasila i zakletva članova Unutrašnjeg, kao i Spoljnog senata, odnosno Izabrane opštine. U zakletvi članova Magistrata (Unutrašnjeg senata) bilo je dodato i da će izabrani član redovno prisustvovati sednicama Magistrata koje zakaže glavni sudija ili njegov zastupnik, te da bez valjanog razloga i opravdanja neće izostajati sa njih.
Slobodan i kraljevski grad Sombor od tog trenutka imao je svoje zakonito izabrane starešine, predstavnike i službenike. Po završetku zakletve i prigodne službe, novoizabrane gradske starešine su otišle sa uzvanicama na svečani ručak u manastirsku trpezariju franjevačke rezidencije.
[Tekst je preuzet iz monografije Milana Stepanovića “Vizija slobode – elibertacija Sombora 1745 – 1749” (Sombor, 2023).]
