Dugo se pogrešno u istoriji srpske književnosti verovalo da je prvi prevod na srpski kultne poeme “Gavran” američkog pesnika i pisca Edgara Alana Poa, načinio Milorad Popović Šapčanin 1882. godine. Naknadno je otkriveno da je četiri godine ranije, somborski učitelj i vatreni srpski rodoljub Nika Grujić Ognjan (1842-1892), prepevao Poa sa “ingleskog” (poemu je nazvao “Crni gavran”), a njegov prevod objavljen je u novosadskom časopisu “Javor”, 30. aprila 1878. godine. Spram današnjih merila Grujićev prevod je povremeno netačan i donekle nespretan, ali je – prvi. Osetio je ovaj senzitivni Somborac ogromnu poetsku energiju velike pesme i nije joj odoleo.
Nika Grujić Ognjan bio je neustrašivi učiteljski tribun, vatreni Miletićevac i radikal, kulturni i politički borac i književnik. Rođen je u Somboru 1842. godine. Učiteljsku školu završio je u rodnom gradu, a nemački jezik, pedagoške i prirodne nauke studirao u Kisnahtu, u Švajcarskoj, i položio ispit za nastvnika. U Somboru je godinama bio nastavnik više devojačke škole.
Oduševljeni pristalica Ujedinjene omladine, skrenuo je na sebe pažnju borbenim političkim dopisima iz Kisnahta, objavljenim u Zastavi. Miletićevac do kraja svoga života, bio je najborbeniji učesnik učiteljskih skupština koje je organizovao Učiteljski odsek Ujedinjene omladine, pokretač osnivanja Učiteljske zadruge, prve opšte učiteljske samostalne organizacije, jedan od vođa srpskih učitelja svog doba i istaknuti kritičar školske politike Školskog saveta Karlovačkog narodno-crkvenog sabora, u kojem je Grujić, 1891. godine bio i poslanik.
U Somboru je bio jedan od najrevnosnijih društveno-političkih radnika. Za vreme bosansko-hercegovačkog ustanka i srpsko-turskog rata, 1876. godine, zajedno sa Jovanom Blagojevićem, bio je jedan od pokretača prikupljanja i slanja materijalne pomoći učesnicima ustanka i rata, kao i vrbovanja dobrovoljaca. Zbog toga je izvođen na sud, ali je zahvaljujući kontradiktornoj politici Beča i Pešte, na njegovu molbu, sudski postupak obustavljen.
Kao pomagač udruživanja zanatlija u zadruge, bio je omiljen kod malih privrednika i naprednijeg građanstva, a omrznut od klerikalnih krugova i odnarođenog plemstva. Godinama je bio perovođa Srpske čitaonice u Somboru i duže vremena u istoj usmeravao stil i duh delovanja.
Bavio se i književnim radom. Najviše je pisao pesme, pretežno za decu, pripovetke, romane, podlistke, utuke, pedagoške i političke članke i dr, često se potpisujući pseudonimom “Ognjan”. Učestovao je u pokretanju omladinskog lista Golub i bio njegov plodan saradnik. Osam godina, sve do svoje smrti, uređivao je nedeljni društveni list Bačvanin. Sarađivao je i u Školskom listu, Zastavi, Danici, Javoru, Matici, Srpskoj zori, Slavjanskom jugu i drugim listovima.
Grujić je jedan od osnivača i Srpskog pevačkog društva u Somboru i bio njegov horovođa. Veoma muzikalan, komponovao je više pesama za decu, Despotovićevu “Majsku pesmu” i “Istok” i druge. Ove pesme su se dugo pevale u srpskim školama. Umro u Somboru 1892. godine.
M.S.
[Biografski podaci o Niki Grujiću Ognjanu, koji slede nakon pasusa o prevodu poeme Edgara Alana Poa, navedeni su na osnovu teksta Stevana Vasiljevića]
