Somborska srpska plemićka porodica Feldvari bila je poreklom iz Komorana, a u Sombor je doselјena neposredno pred elibertaciju grada (1749). Porodica Feldvari imala je najdužu utvrđenu plemićku tradiciju među ovdašnjim srpskim porodicama. Ugarski plemićki list i grbovnicu dodelio je precima ove porodice kralј Matija II (kasnije car Sv. Rimskog Carstva), u Beču, 3. maja 1609. godine. Tom prilikom plemstvo je dato komoranskim stanovnicima Vinceu (Vićentiju) Rac-Feldvariju i njegovoj supruzi Doroteji, rođ. Jakšić, te Gaboru (Gavrilu) Rac-Feldvariju. Austrijski vladar Ferdinand III potvrdio je ranije porodično plemstvo sinu Vincea Feldvarija, komoranskom pukovniku i obervajdi Nikoli Feldvariju, u Požunu, 29. oktobra 1646. godine. Prema sačuvanom zapisu iz četrdesetih godina XVII veka, Nikola Feldvari je ogradio srpsku crkvu pod komoranskom tvrđavom, koja je kasnije srušena zbog proširenja nemačkog dela naselјa. Bio je oženjen Suzanom, iz srpske plemićke porodice Rajković, a posle njegove smrti (1649) ona se preudala za Petra Monasterliju (iz tog braka rođen je budući srpski podvojvoda Jovan Monasterlija).
Plemićki grb porodice Feldvari: na plavom polju štita stojao je, na zelenom tlu, ratnik u odori sa crvenom atilom (kratak kaputić ukrašen gajtanom) i zlatnim plaštom, u crvenim pantalonama i žutim čizmama, sa krznenim mrkim kalpakom i crvenom kićankom. U rukama je držao zategnut luk sa strelom upravlјenom udesno. Iz kacige sa krunom iznad štita uzdizao se zlatan lav, sa sabljom u desnoj i sa odsečenom turskom glavom u levoj šapi. Grb Nikole Feldvarija razlikovao se od prethodnog porodičnog grba samo po vrsti krune. Istovetan grb nalazio se i na signetima somborskog senatora Nikole Feldvarija (1780) i njegovog sina Danila (1831).
Mađarizovano toponimsko prezime porodice Feldvari ukazuje na njeno starije poreklo iz Feldvara (danas Dunafeldvar), naselja na desnoj obali Dunava u županiji Tolna (120 km severno od Sombora), odakle je doseljena u Komoran oko 1606. godine, po završetku Dugog rata, kada je Komoran naseljen Srbima iz Srpskog Kovina (Rackevea) i šire okoline. Staro prezime ove porodice bilo je Jarosavljević, na šta upućuje zapis na svitku pronađenom u ladici ukrasnog okova ikone Presvete Bogorodice u Hilandaru, koji je načinjen 1643. g. (svitak mora biti neznatno stariji od vremena nastanka ukrasnog okova). Na početku svitka naveden je, radi pomena, rod gospodina Feldvari Gabora, obervajde komoranskoga ili kapetana dunavskoga Krs(č)ka Jarosavljevića (po dva imena – srpsko narodno i mađarsko imali su i neki drugi srpski prvaci iz Ugarske, pa je Stanimir Toholjević Smederevac naveden u istom spisu sa drugim imenom kao Rac-Janoš, hadnađ vekerđanski, a staro prezime srpske porodice Budai bilo je Letić). U zapisu su pomenuti Feldvarijev, odnosno Jarosavljevićev otac Vraneš i majka Božica, deda Radul i baba Anđelija, te pradeda Grgur i prababa Anđelija. Navođenje tri prethodna pokolenja ove porodice ukazuju da je njen rodonačelnik (Jarosav) živeo, najkasnije, u drugoj polovini XV ili početkom XVI veka. U zapisu je pomenuta i Gaborova (Krskova) supruga Ana Vranković, sa tastom Ognjanom i punicom Katarinom. Gabor (Gavrilo) Feldvari (zapisan kao Rac Gabor) imenovan je 1629. g. za komoranskog šajkaškog (dunavskog) natporučnika (kasnije i kapetana), a 1638. g. i za šajkaškog obervajdu. Na toj dužnosti nalazio se do 1652. godine.
U narednom pokolenju značajna ličnost ove komoranske porodice bio je Nikolin potomak (najverovatnije unuk) Adam Feldvari, koji je, u ime patrijarha Arsenija Čarnojevića, prvo sam, a zatim sa episkopom Isaijom Đakovićem, odlazio 1690. g. na pregovore sa carem Leopoldom I radi dobijanja srpskih privilegija. Još i pre Velike seobe Adam Feldvari je, kao učen čovek i ugledan građanin Komorana, sa svojim sugrađaninom (verovatno i rođakom) Jovanom Monasterlijom ishodovao povlastice za komoranske Srbe kod cara Leopolda I, koje su nekada pripadale Srpskom Kovinu. Na predlog Adama Feldvarija patrijarhu Arseniju Čarnojeviću, car Leopold I je, u aprilu 1691. godine, za srpskog podvojvodu i zapovednika srpske milicije imenovao Jovana Monsterliju. Adam Fedlvari bio je i učesnik niza srpskih crkveno-narodnih sabora: u Baji 1694, Krušedolu 1708, Hopovu 1713. i u Dalju 1718. godine. Između 1692. i 1718. g. on je i „crkveni otac“ (epitrop, upravnik ili staratelj crkvenog imanja) pravoslavne crkve u Komoranu, a epitrop ove crkve bio je, od 1725. do 1733. godine, i Đorđe Feldvari.
Drugi Nikolin potomak bio je Jovan, predak somborske porodice Feldvari. O Jovanu (I) sačuvan je podatak da je u pravoslavnoj crkvi u Komoranu, između 1719. i 1733. godine, povremeno bio „crkveni sin“ (ponomarh ili tutor, koji brine o prihodima crkve i nosi „pekskuju kutiju“ za priloge vernika). On je bio otac Jovana (II) i Nikole (II) Feldvarija, koji su doselјeni u Sombor. Jovan (II) je, takođe, imao sinove Jovana (III) i Nikolu (III), a Nikola (II) je imao sinove Đorđa, Jakova i Danila. Nikola (II) Feldvari (1731-1801) imenovan je 1749. g. za zamenika gradskog notara, 1755. g. izabran je za člana Spolјašnjeg senata, a između 1761. i 1763. g. bio je i glavni sudija Sombora. Već 1750. g. Nikola Feldvari je posedovao dve kuće, od kojih se jedna, kućnog mesta veličine 140 kv. hvati, nalazila u samom središtu grada, na Svetođurđevskom trgu, preko puta zdanja Magistrata, a bio je i vlasnik 60 jutara zemlje. Kao svetovno lice, uz još nekoliko uglednih somborskih Srba, Nikola Feldvari je, između 1759. i 1761. godine, brinuo o izgradnji nove crkve Sv. velikomučenika Georgija u Somboru (u to vreme bio je veliki sudija ili gradonačelnik slobodnog i kraljevskog grada Sombora), a sa protom Hristiforom Popićem bio je 1769. g. i predstavnik somborskih Srba na Crkveno-narodnom saboru u Karlovcima. U Somboru se 1750. g. oženio Marijom, udovom Jovana Živojnovića, koji je 1749. g. bio izabran za prvog kapetana slobodnog i kralјevskog grada Sombora. Kada je početkom 1801. g. preminuo, Nikola Feldvari je pokopan pored somborske Svetođurđevske crkve. Prema somborskoj katastarskoj knjizi iz 1783. godine, senator Nikola (II) Feldvari posedovao je 52 stara jutra i 1.362 kv. hvata, a Jovan (II) Feldvari 92 jutra i 1.690 kv. hvati oranica i livada.
Potvrda o plemstvu za somborske stanovnike, braću Nikolu, Jovana i Aleksandra Feldvarija, izdata 16. aprila 1755. g. u Komoranskoj županiji, primlјena je u Bačkoj županiji 3. juna 1755. godine, a plemstvo im je ponovo potvrđeno u Komoranskoj županiji i 1768. godine. Godine 1805. g. potvrđeno je plemstvo Jovanu (III) i Danilu Feldvariju. Blagorodni gospodin Jovan ot Feldvari, preminuo je u Somboru, u junu 1829. godine, u 75. godini, a u protokolu umrlih somborske Svetođurđevske crkve zapisano je da je slavni Valaho-iliričeskija regimenta bil polkovnik, koji v penzie zdje nahoditsja. Sahranio ga je prota Jevrem Grujić, sa ostalim sveštenstvom somborske Svetođurđevske crkve. Prezime Feldvari poslednji put je zabeleženo u Somboru, u zapisima crkvenih protokola Svetođurđevske crkve, 1842. godine, kada je preminuo Danilo Feldvari (1765-1842), asesor sudske table Bačko-bodroške županije (iza njega su ostala tri obimna naučna rukopisa, pisana na nemačkom jeziku, sačuvana u Zavičajnom odelјenju somborske Gradske biblioteke).
Mađarizovani potomci Pavla, sina Jovana (III) Feldvarija, živeli su, tokom XIX veka, u Budimpešti (Aleksandar i Karlo Feldvari imali su 1848. g. čin konjičkih pukovnika, a Ludoviku Fedlvariju car Franja Josif dodelio je 1857. g. baronsku titulu). Jedna grana ove komoranske srpske plemićke porodice živela je, krajem XVIII i početkom XIX veka, i u Sentandreji.
Milan Stepanović
