Navršilo se u aprilu 2021. osamdeset godina od mučkog ubistva somborskog sveštenika i starešine ovdašnje Svetopretečeve (Male pravoslavne) crkve, prote Hadži-Dimitrija Bokšana. Dimitrije Bokšan rođen je 11. marta 1878. g. u selu Đurđevu, u Bačkoj, kao sin Pavla Bokšana i Julijane rođ. Mušicki. Nakon osmorazredne Srpske gimnazije u Novom Sadu, u kojoj je maturirao 1897. godine, pohađao je Bogosloviju u Sremskim Karlovcima, koju je završio je 1901. godine. Već 9. marta naredne godine rukopoložio ga je vladika bački Mitrofan Šević, posle čega je mladi Dimitrije Bokšan postavljen za protskog kapelana u Somboru. Bio je oženjen Stevankom rođ. Dobrojević i imao je s njom troje dece. Uz maternji srpski, govorio je…
-
-
SOMBORAC – VRHOVNI ŽUPAN BAČKE I BANATA (ISIDOR NIKOLIĆ – SRBOGRADSKI)
Sentomaška (srbobranska) srpska graničarska porodica Nikolić (nadimka Džaver), dobila je plemstvo 1751. godine, kada je carica i kraljica Marija Terezija plemićku povelju i grb dodelila poručniku Šajkaškog bataljona Živanu Nikoliću iz Sentomaša. Njegov potomak bio je Isidor Nikolić, sa kasnije dodatim plemićkim pridevom „Srbogradski“ (1806-1862), kome je, sa ocem Simeonom i četvoricom braće, potvrđeno plemstvo u Bačko-bodroškoj županiji 1831. godine. Nakon završenih studija prava u Pešti, kao mlad advokat Nikolić je došao u Sombor, gde se 1831. g. oženio Anom, kćerju Davida Konjovića, uticajnog somborskog senatora, a kasnije i gradonačelnika. Nikolić je stupio u službu Bačko-bodroške županije, te je, uskoro, postao veliki županijski beležnik. Bio je poslanik na crkveno-narodnim saborima…
-
SOMBORKA – SRPSKA HEROINA
Jedna od retkih žena revolucionara u Austrougarskoj bila je Marija Kovačević. Rođena je u Somboru, 1880. godine. Posle završene Više devojačke škole, u rodnom gradu je 1898. g. završila i somborsku Srpsku učiteljsku školu (Preparandiju). Već naredne godine postavljena je za učiteljicu u Zemunu, gde je, u srpskoj osnovnoj školi, radila pre i posle Prvog svetskog rata. U Zemunu, u vreme kada su se s one strane Save i Drine zbivali dramatični događaji, koji su nagoveštavali 1914. godinu, mlada učiteljica, vaspitavana na nacionalnim idealima svoje generacije, uključila se u revolucionarni pokret zemunskih rodoljuba. Postala je član Narodne odbrane i održavala tesne veze sa Srbijom. Još od 1905. godine preuzimala je…
-
SOMBORAC – SRPSKI GENERAL, NAČELNIK GENERALŠTABA I MINISTAR VOJNI
U staroj somborskoj srpskoj porodici Petrović, od oca Petra i majke Perside rođ. Ilić, rođen je 1843. g. sin prvenac (a njihovo drugo dete) Jovan, koji je kršten 16/28. juna iste godine u somborskoj Svetođurđevskoj crkvi. Jovanovi roditelji, sa četvoro male dece (ćerkom i tri sina), preselili su se (tačnije izbegli) tokom Mađarske revolucije 1848/49. g. u Kneževinu Srbiju. Tu je, u Kragujevcu, Jovanov otac Petar rukovodio radionicom Vojnotehničkog zavoda. Jovan je četvorogodišnju osnovnu školu završio u Beogradu, prva četiri razreda sedmogodišnje gimnazije pohađao je u Kragujevcu, a preostala tri u Beogradu. Potom je 1860. g. stupio u Vojnu akademiju, iz koje je 1865. g. izašao sa činom artiljerijskog potporučnika.…
-
LEPI BAČVANIN – LJUBAVNIK RUSKE CARICE
Simeon Zorić, general-lajtant ruske armije, rođen je 1743. g. u Čurugu, u srpskoj graničarskoj porodici, kao sin Gavrila Nerandžića i Stafanije rođ. Zorić (Nerandžići su u Čurugu živeli i početkom 19. veka). Simeona je, još u detinjstvu, posinio brat od strica njegove majke, kapetan Potiske vojne granice u Žablju Maksim Zorić, čije je prezime Simeon uzeo (njega pominje jedna pesma iz četrdesetih godina 18. veka, stihovima: Maksim Zoriče, dobar vojniče). Početkom 1752. g. kapetan Maksim Zorić preselio se, kao i toliki drugi srpski graničarski oficiri, u Rusiju, u oblast nazvanu Slavenoserbija, a njegov posinak Simeon učinio je to dve godine kasnije, sa porodicom Maksimovog brata Vasilija. Od 1754. godine, pod…
-
EUFORIČAN DOČEK SOMBORKI SRPSKOM RUDOLFU VALENTINU
Pre 91 godinu, u utorak, 18. septembra 1928. godine, u Somboru je priređen najveći spontani doček u istoriji grada, i to čoveku čije ime danas, ogromnoj većini, ne znači ništa. Ipak, u to vreme bio je to najpoznatiji Srbin u svetskom filmu, a njegova popularnost u tadašnjoj Kraljevini SHS mogla je da se meri sa onom vrstom euforije koju je među ljubiteljima filma i muzike na zapadu izazivala pojava Rudolfa Valentina ili, nešto kasnije, Džejmsa Dina i Marlona Branda, pa i najvećih rok zvezda poput Elvisa Prislija, Bitlsa i Roling Stonsa. Reč je o Svetislavu Ivanu Petroviću, „srpskom Rudolfu Valentinu“, poreklom iz sela Sivca kraj Sombora (njegov otac Mladen bio…
-
MAĐARSKO-SRPSKI JUNAK JANOŠ HUNJADI – SIBINJANIN JANKO
Janoš Hunjadi ili Sibinjanin Janko rođen je oko 1407. godine, kao sin Vojka, a unuk Srbe, vlaškog kneza iz istočnog Banata. Prezime Hunjadi porodica je ponela nakon što je ugarski kralj Žigmund Luksemburški 1409. g. darovao Jankovom ocu Vojku (Woyk filio Serbe), njegovim rođacima Magošu i Radulu, kao i bratu Radulu, posed Vajdahunjad (rumunski: Hunedoara) u Erdelju (Transilvaniji). Deo starijih mađarskih istoričara smatrao je da je ova porodica bila srpskog porekla o čemu nema istorijskih potvrda (mađarska legenda prenosila je i da je Janko Sibinjanin zapravo vanbračni sin kralja Žigmunda, a srpska da je vanbračni sin despota Stefana Lazarevića, a time i unuk kneza Lazara Hrebeljanovića). Sibinjanin Janko bio je…
-
ZABORAVLJEN SOMBORSKI SLIKAR ARPAD JUHAS
ARPAD JUHAS (JUHÁSZ ÁRPÁD), prvi je somborski slikar koji je imao ozbiljnu reputaciju u svetu slikarstva i umetnosti. Rođen je 29. juna 1863. g. u Somboru, kao najmlađe od četvoro dece ovdašnje mađarske porodice krojačkog majstora Mihalja Juhasa i njegove supruge Kristine rođ. Kanjo. Kuća njegovih roditelja nalazila se na uglu tadašnje Pastirske ulice (današnje Branka Radičevića) i Venca Jožefa Etveša (danas Živojina Mišića). U Somboru je završio osnovnu školu i Državnu gimnaziju (školske 1878/79. g. pohađao je u Budimpešti školu crtanja, ali, zbog materijalnih teškoća, nije uspeo da je završi i vratio se u Sombor, gde je 1880/81. g. maturirao u Gimnaziji). Posle mature bio je zaposlen kao županijski službenik…
-
SOMBORAC ĐORĐE GEDEON PETROVIĆ – OD GRADSKOG ARHIVARA DO VLADIKE BAČKOG
Bački vladika Gedeon, u svetovnom životu Đorđe Petrović rođen je u Somboru 1770. godine, kao sin ovdašnjeg građanina i pekara Petra Ćirkovića i Evdoksije rođ. Maširević (njegov mlađi brat bio je somborski trgovac Jovan Petrović). Deda Đorđa Petrovića, inače vešt ikonoslikar Kiril Trpković, doselio se u Sombor iz istočne Makedonije. Osnovnu ili glavnu gradsku školu (Mrazovićevu Normu), kao i Gramatikalnu školu, Đorđe Petrović je završio u Somboru, nakon čega je, kao darovit mladić, pohađao humanističke nauke u Segedinu i Pečuju. Po završetku školovanja, neko vreme je (od 1788) radio kao privremen gradski kancelista-arhivar, koji je, kako svedoči Nikola Vukićević, u red doveo gradsku arhivu starijeg vremena, i sačuvao u njoj,…
-
SVETSKI PUTNIK IZ SOMBORA (KAROLJ VERTEŠI)
Poznati mađarski putopisac i novinar Karolj Verteši (Vértesi Károly, ) (rođenjem Karlo Virter) rodio se u Somboru 1843. godine, u nemačkoj porodici, kao sin Franca Virtera, velikog beležnika somborskog Magistrata. Ovde je završio osnovnu školu i niže razrede realke, a potom je pohađao gimnazije u Baji i Pečuju, kao i teološke studije u Kaloči. Prava je studirao u Pešti, a nakon odbranjene doktorske disertacije vratio se 1871. g. u rodni Sombor gde je dobio status počasnog županijskog notara i gradskog advokata. Deset godina Karlo Virter je bio sekretar (pravnik) Somborske štedionice, a kasnije i član njenog Upravnog odbora. Godine 1885. porodično prezime Virter promenio je u Verteši. Bio je 1893. g.…
