EUFORIČAN DOČEK SOMBORKI SRPSKOM RUDOLFU VALENTINU

Pre 91 godinu, u utorak, 18. septembra 1928. godine, u Somboru je priređen najveći spontani doček u istoriji grada, i to čoveku čije ime danas, ogromnoj većini, ne znači ništa. Ipak, u to vreme bio je to najpoznatiji Srbin u svetskom filmu, a njegova popularnost u tadašnjoj Kraljevini SHS mogla je da se meri sa onom vrstom euforije koju je među ljubiteljima filma i muzike na zapadu izazivala pojava Rudolfa Valentina ili, nešto kasnije, Džejmsa Dina i Marlona Branda, pa i najvećih rok zvezda poput Elvisa Prislija, Bitlsa i Roling Stonsa.

Reč je o Svetislavu Ivanu Petroviću, „srpskom Rudolfu Valentinu“, poreklom iz sela Sivca kraj Sombora (njegov otac Mladen bio je krojač, rođen u Sivcu). Svetislav je rođen u Novom Sadu 1894. godine, a odrastao je u Budimpešti. Izuzetan sportista (učestvovao je kao plivač na olimpijskim igrama u Stokholmu 1912), odličan pevač i nadaren violinista, Petrović je svetski uspešnu filmsku karijeru započeo nakon Prvog svetskog rata, glumeći u seriji filmova snimljenih u Budimpešti, Beču, Berlinu, Parizu i Holivudu. Prve filmove snima sa poznatim mađarskim rediteljem Mihaljom Kertesom, a sredinom dvadesetih godina 20. veka postaje internacionalna zvezda u francuskim filmovima „Gola žena” i „Sirena Morgana” režisera Leonsa Perea. Igra i u američkim filmovima reditelja Reksa Ingrama „Čarobnjak“ i „Alahov vrt“. Na prelazu u zvučno razdoblje filma Petrović je postao jedan od najtraženijih evropskih glumaca i potencijalna zamena za preminulog Rudolfa Valentina. Visok, markantan, lepog lica i sonornog glasa bio je idealan tumač aristokratskih likova, plemića, oficira, sveštenika i fatalnih ljubavnika. Zbog problema sa engleskim akcentom, početkom tridesetih godina 20. veka, prelazi u Nemačku, gde do Drugog svetskog rata igra u skoro 40 filmova veoma značajnih reditelja Karela Lamača, Riharda Osvalda, Fila Jucia, Augusta Đenine i drugih. Poslednji veliki uspeh ostvaruje u francuskom novotalasnom klasiku „Lift za gubilište“ Luja Mala iz 1957. godine. Njegov kinematografski staž od četrdeset godina uključuje oko 110 rola u mađarskim, francuskim, nemačkim, američkim, španskim, austrijskim i čehoslovačkim filmovima (podaci iz teksta Aleksandra Saše Erdeljanovića, upravnika Arhiva Jugoslovenske kinoteke).

Petrovićev dolazak u domovinu iz Nice u Francuskoj, gde je živeo krajem dvadesetih godina prošlog veka, izazvao je, početkom septembra 1928. godine, nezapamćeno uzbuđenje, euforiju ili skoro histeriju ogromnog broja ljubiteljki filma. Na ulicama Novog Sada i Beograda dočekale su ga desetine hiljada obožavalaca, tačnije obožavateljki (u Beogradu više od 30.000), a primio ga je u audijenciju i kralj Aleksandar Karađorđević, koji mu je dodelio Orden Sv. Save I stepena za doprinos popularizaciji filmske umetnosti.

Nakon Novog Sada i Beograda, Svetislav Petrović se, 18. septembra 1928. godine, svojim autom uputio u Sivac, da poseti roditelje svoga oca (babu i dedu), koji su živeli u ovom najvećem bačkom selu, dvadesetak kilometara jugoistočno od Sombora. U pratnji svog oca Mladena, oko 18 časova, Petrović je krenuo za Sombor, gde ga je, na nekoliko kilometara ispred ulaza u grad, sačekao velik broj elegantnih somborskih dama, koje su njegov automobil zasule cvećem. Ogromna masa od više hiljada Somboraca, među kojima je bilo na stotine srednjoškolki, kao i mnoštvo devojaka i mladih, ali i sredovečnih dama, čekala ga je na glavnoj ulici, gde je Petrović stigao oko 19 časova. Višesatne ovacije Somborki, koje su prosto zarobile slavnog glumca, trajale su do kasno u noć. Od oduševljene vriske, cike i dozivanja, središte grada bukvalno je odzvanjalo duže od dva časa. Petrović je strpljivo potpisivao stotine svojih fotografija ili isečaka iz novina (uvek se potpisivao ćirilicom, pa i kada je delio autograme svojim obožavateljima na zapadu), a kada je, konačno, malo splasnula gužva oko njega, mogao je da ode u novosagrađen somborski Sokolski dom, u kome su ovdašnji Sokoli, njemu u čast, priredili tombolu. Poseta Sokolskom domu izazvala je novu navalu zaljbljenika u film, pa je velika sala ovog zdanja bila ispunjena do poslednjeg mesta, a pred Sokolskim domom ostalo je još toliko obožavalaca, koji nisu uspeli da uđu u salu. Sutradan je poznati glumac proveo u razgledanju grada i u posetama svojim somborskim prijateljima, a u Novi Sad se vratio trećeg dana boravka, 20. septembra.

Svestilav Ivan Petrović nastavio je uspešnu glumačku karijeru i tokom sledećih godina i decenija, ali nakon 1945. g. u novoj Jugoslaviji nije bio poželjan, pod optužbom da je glumio u Nemačkoj tridesetih godina, u vreme fašizma (reč je isključivo o ljubavnim filmovima), a posebno jer je neko vreme, nakon Drugog svetskog rata, bio i spiker srpskohrvatskog programa Radija Slobodna Evropa, koji je smatran za žarište zapadne propagande prema tadašnjoj socijalističkoj Jugoslaviji.  Petrović je umro u Minhenu 1962. godine.

M. S.