Arsenije Stojković, znamneiti srpski vladika druge polovine 19. stoleća, rođen je 1804. g. u Mokrinu, kao sin mokrinskog učitelja i đakona Trifuna Stojkovića. U Mokrinu je učio osnovnu školu, koju je završio u naselju Barice (Sentivan) kraj Vršca, gde je njegov otac postao paroh. Nakon završene petogodišnje gimnazije u Segedinu, pohađao je Srpsku učiteljsku školu u Somboru (1821-1823) i Bogosloviju u Vršcu (1823-1825), kao njen najbolji đak. Sa izuzetnim uspehom u Pešti je pohađao filozofiju (1826-1827) i pravo (1828-1829). Godine 1830. zamonašio se, zadržavši svoje kršteno ime, u fruškogorskom manastiru Rakovcu, nakon čega je postavljen za konzistorijalnog beležnika Arhidijeceze sremsko-karlovačke i pridvornog đakona mitropolita Stefana Stratimirovića (1830-1835). U čin protođakona…
-
-
SOMBORAC KOJI JE PRVI PREVEO POEMU “GAVRAN” EDGARA ALANA POA NA SRPSKI JEZIK
Dugo se pogrešno u istoriji srpske književnosti verovalo da je prvi prevod na srpski kultne poeme “Gavran” američkog pesnika i pisca Edgara Alana Poa, načinio Milorad Popović Šapčanin 1882. godine. Naknadno je otkriveno da je četiri godine ranije, somborski učitelj i vatreni srpski rodoljub Nika Grujić Ognjan (1842-1892), prepevao Poa sa “ingleskog” (poemu je nazvao “Crni gavran”), a njegov prevod objavljen je u novosadskom časopisu “Javor”, 30. aprila 1878. godine. Spram današnjih merila Grujićev prevod je povremeno netačan i donekle nespretan, ali je – prvi. Osetio je ovaj senzitivni Somborac ogromnu poetsku energiju velike pesme i nije joj odoleo. Nika Grujić Ognjan bio je neustrašivi učiteljski tribun, vatreni Miletićevac i…
-
SOMBORAC KOJI JE RAZVIO MAĐARSKU ŽELEZNICU (ADALBERT BELA AMBROZOVIĆ)
Jedan od najistaknutijih Somboraca u drugoj polovini 19. veka bio je Adalbert Bela Ambrozović. Bio je sin somborskog plemića, senatora, poslanika Ugarskog sabora, advokata i spisatelja Ivana Ambrozovića i njegove supruge Marije rođ. Popović, a rođen je u Somboru 1835. godine. Osnovnu školu završio je u rodnom gradu, a srednje škole pohađao je u Baji, Kaloči i Budimu. Studirao je u pešti, Beču i Karlsrueu. Još kao student pomagao je u projektovanju i dizajniranju železničkog mosta kod Strazbura. Od jeseni 1857. g. bio je zaposlen u železničkom odboru u Štajerkoj, odakle je kasnije premešten u sedište Južne železnice u Nađkanjiži, a od 1864. g. bio je zaposlen kao inženjer u…
-
SOMBORAC – PRVI SAVREMENI SRPSKI ISTORIČAR (ALEKSANDAR STOJAČKOVIĆ)
U Somboru je 1822. g. rođen Aleksandar Stojačković, sin Luke Stojačkovića, uglednog somborskog advokata i gradskog senatora, koji će u vreme srpske vlasti u Somboru tokom Mađarske revolucije 1849. g. postati predsednik Privremenog odbora Okružja bačkog sa sedištem u Somboru. Stojačkovići su stara somborska porodica koja se u gradu beleži od 1748. godine, a bili su zajedničkog porekla sa ovdašnjim porodicama Kolarić, Ilkić i Palančki. Osnovno obrazovanje Aleksandar Stojačković stekao je u Somboru. Prava je studirao u Pešti, nakon čega je pohađao Bogosloviju u Karlovcima. Kratko vreme radio je kao profesor Karlovačke gimnazije, u kojoj je predavao tada mladom Jovanu Ruvarcu, poznatijem pod monaškim imenom Ilarion, kasnije začetniku kritičkog pravca…
-
SOMBORSKI ĐAK I UČITELJ – PRVI SRPSKI DOKTOR FILOZOFIJE (JOVAN POPOVIĆ BERIĆ)
Jovan Popović Berić rođen je 1786. g. u Brestovcu, selu nedaleko od Sombora. Poticao je iz svešteničke porodice (njegov deda Mihailo bio je sveštenik, pa otuda drugo porodično prezime Popović) koja je, besumnje, bila u srodstvu sa somborskom porodicom Berić, koija se ovde javlja od početka 18. veka. Osnovnu školu (somborsku Mrazovićevu „Normu“) i privatnu Gramatikalnu školu Vasilija Kovačića, koji ga je i materijalno pomagao, završio je u Somboru. Gimnaziju je završio u Karlovicma, a filozofiju je studirao u Pešti, gde je u septembru 1809. g. promovisan u zvanje doktora filozofije i slobodnih veština. Iste godine završio je i prava u Požunu. Neko vreme radio je u Somboru kao predavač…
-
SOMBORSKI ĐAK – NARODNI HEROJ (ŽARKO ZRENJANIN UČA)
Žarko Zrenjanin Uča rođen je 11. septembra 1902. godine, u selu Izbištu kraj Vršca. Najistaknutiji je organizator i rukovodilac KPJ i NOB u Vojvodini. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Osnovnu školu učio je u Vršcu, a gimnaziju u Segedinu, Beloj Crkvi i Pančevu. Između 1921. i 1923. g. pohađao je i završio Učiteljsku školu u Somboru. Još kao đak somborske Učiteljske škole u prišao je naprednom omladinskom pokretu. Od 1923. do 1926. bio je učitelj u selu Kanatlarci, u srezu prilepskom, gde je upoznao tegobe života makedonskog seljaka bezemljaša i pčelara. To saznanje presudno je uticalo na njegovo političko opredjeljenje. Da bi pomogao seljacima, naučio je makedonski i turski jezik,…
-
SOMBORAC – GEOLOG SVETSKOG UGLEDA (DR ANTAL KOH)
Antal Koh, svetski poznat geolog, mineralog, palanteolog i petrograf rođen je u 1843. g. Somboru, u ovdašnjoj mađarskoj porodici, kao sin Krištofa Koha i Ane Ajgl. U Somboru je dobio osnovno obrazovanje, a gimnaziju je pohađao u Kaloči i Baji. Doktorirao je na Univertzitetu u Pešti već 1864. godine. Od 1865. g. bio je nastavnik gimnazije u Eperješu (danas Prešov u Slovačkoj), a 1867. g. izabran je za docenta na Odseku za zoologiju Kraljevskog univerziteta u Budimu. Radio je 1869. g. kao zamenik geologa u tek osnovanom Mađarskom geološkom institutu, posle čega je, s državnom stipendijom, nastavio školovanje u Beču i Bonu. Po povratku je ponovo radio u Geološkom institutu,…
-
UČENI SOMBORSKI RABIN DR SIMON GUTMAN
Među najuglednijim somborskim intelektualcima između dva svetska rata bio je i dr Simon (Šimon) Gutman, ovdašnji jevrejski sveštenik, nadrabin, publicista i prevodilac, čovek visoke kulture i obrazovanja. Rođen je 1886. godine, a za somborskog rabina postavljen je 1925. godine. Njegovo postavljenje osnažilo je međusobne veze i kulturno-prosvetne aktivnosti somborskih Jevreja, kojih je u to vreme u gradu bilo oko 1.200, a prevashodno su negovali mađarski jezik i mađarsko nacionalno osećanje. Simon Gutman jedini je među njima potpuno i sa razumevanjem govorio hebrejski, a odlično je poznavao mađarski, nemački, srpski i ruski jezik. Osim dužnosti sveštenika dr Gutman je, od 1929. do 1939. godine, bio i veroučitelj za đake jevrejske veroispovesti…
-
SOMBORAC – ZNAMENITI SRPSKI KOMPOZITOR (PETAR KONJOVIĆ)
Iz stare i patricijske somborske porodice Konjović potekao je znameniti srpski kompozitor Petar Konjović. Kao sin Somborca Pavla Konjovića, učitelja, Petar Konjović je rođen 1883. g. u selu Čurugu, gde se njegov otac nalazio na službi. Petar Konjović je u Somboru završio Srpsku učiteljsku školu (Preparandiju) 1902. godine, a u ovoj školi, u kojoj je tada predavao vrstan muzički pedagog Dragutin Blažek, inače Čeh, Konjović je dobio prve podstreke za muziku kao životni poziv. Još kao đak somborske Preparandije Konjović je komponovao svoju prvu operu, rađenu na tekst Dragutina Ilića „Ženidba Miloša Obilića“, ali da bi izbegao podozrivost austro-ugarskih vlasti operi je dao naslov „Vilin veo“. Finale svoje prve opere…
-
MITA PETROVIĆ – PRVI SOMBORSKI PRIRODNJAK
Dimitrije Mita Petrović, profesor Srpske učiteljske škole u Somboru, naučnik i književnik, rođen je 1848. g. u Pančevu, u porodici koja je poticala iz okoline Valjeva. U rodnom gradu je završio je osnovnu školu i „realku“. Niže razrede gimnazije pohađao je u Sr. Karlovcima, a više u Vinkovcima. Filozofiju i matematiku je studirao u Hali, Tibingenu i Pragu. Po završetku studija, Petrović je, u septembru 1871. godine, postavljen za suplenta (profesorskog kandidata) u somborskoj Preparandiji, u kojoj će ostati predavač pune dve decenije, sve do smrti (predavao je matematiku, fiziku, hemiju, botaniku i zooologiju, poljodelstvo i nemački jezik). Profesorski ispit za gimnazijskog profesora prirodoslovne i matematičke struke položio je 1872.…
