Crkva Sv. Jovana Preteče, u Somboru znana i kao Svetopretečeva ili Mala pravoslavna crkva, jedino je somborsko zdanje koje ima status kulturnog dobra od izuzetnog značaja. Prema zapisanom predanju, koje istorija i arheologija nisu potvrdile, na mestu ove crkve, još pre dolaska Turaka, nalazila se hrišćanska bogomolјa, koju su Turci, nakon zauzimanja Sombora 1541. godine, pretvorili u džamiju. Posle povlačenja Turaka, krajem leta 1687. godine, pravoslavni stanovnici Sombora su, kako svedoče stari letopisi i zapisi, preuzeli džamiju i pretvorili je u pravoslavni hram Sv. Jovana Preteče. Uklanjajući se pred Turcima u vreme tzv. „Varadinskog“ rata, kaluđeri fruškogorskog manastira Jaska preneli su 1716. g. u somborsku Svetopretečevu crkvu mošti poslednjeg srpskog…
-
-
CRKVA PRESVETOG TROJSTVA I ŽUPNI DVOR U SOMBORU
O duhovnom životu somborskih rimokatolika tokom većeg dela 17. i 18. stoleća, brinuli su franjevci provincije Bosne Srebrne. Najstariji sačuvan zapis o boravku franjevaca u Somboru potiče iz 1634. godine, par decenija posle doseljavanja prvih bunjevačkih porodica sa prostora Kliškog i Ličkog sandžaka. Prema zapisu beogradskog biskupa, franjevca Marina Ibrašimovića, koji je 1649. g. krizmao somborske rimokatoličke vernike, u gradu je tada bilo 30 rimokatoličkih kuća, a crkva još nije postojala. U izveštaju beogradskog biskupa Matije Benlića iz 1653. g. navodi se da u Somboru postoji mala rimokatolička kapela, sa potrebnim priborom za služenje svete mise. Franjevačka rezidencija u Somboru ustanovljena je do kraja osamdesetih godina 17. veka (zapisana je…
-
SOMBORSKI SOKOLI I SOKOLSKI DOM
U Somboru je još početkom sedamdesetih i tokom osamdesetih godina 19. veka počeo da se razvija organizovan sportski i takmičarski i sportski život (mačevalački, gimnastički, atletičarski, plivački, teniserski i konjički). Somborski Srbi su još 1907. g. počeli da rade na osnivanju srpskog „Sokola“, a istovremeno su tražili i pomoć za izgradnju doma. Pravila Srpskog sokolskog društva „Bratstvo“ u Somboru odobrilo je ugarsko Ministarstvo unutrašnjih dela 1911. godine, a prvi predsednik somborskih srpskih sokola bio je ovdašnji advokat i poslanik u ugarskom saboru dr David Konjović. Već 1912. g. ovde je osnovan još jedan srpski „Soko“, čijim radom je rukovodio sveštenik Milutin Gavrilović, ali je nadležno ministarstvo tri puta odbilo da…
-
SOMBORSKA SRPSKA ČITAONICA
Staranjem uglednih i učenih somborskih Srba osnovana je 12/24. marta 1845. g. Srpska čitaonica, te se Somborci iz slovesnog svog dremeža bude, javljao je somborski dopisnik „Serbskih narodnih novina“ Aleksandar Stojačković, budući srpski povesničar i političar. Među 72 osnivača druge po starosti čitaonice u Srba (starija je jedino iriška čitaonica) nalazili su se i tadašnji gradonačelnik, varoški kapetan, poslanik u ugarskom Saboru, sveštenici, trgovci, zemljoposednici i drugi najotličniji građani. Besumnje da je ovaj kulturni poduhvat somborskih Srba delom bio uslovljen i osnivanjem čitaonice čiju su većinu pokretača i članova činili somborski Mađari, tri meseca ranije. Za prvog predsednika izabran je stari somborski paroh Avram Maksimović, sastavljač prvog srpskog pčelarskog priručnika,…
-
SOMBORSKA SINAGOGA
Prva pojava jevrejskih stanovnika u Somboru zapisana je 1735. godine, u izveštaju o imovini preminulog kapetana somborskog graničarskog šanca Jovana Janka Brankovića, kada je zabeležen njegov dug somborskom Jevrejinu Elijahu (Iliji). Nešto kasnije (1751), u matičnoj knjizi krštenih somborskog franjevačkog manastira, zapisano je pokrštavanje somborskog Jevrejina Kristofa (kasnije Josifa Paula Kristofa) i njegov prelazak u rimokatoličku veroispovest. Nakon toga, nekoliko decenija u Somboru Jevreja nije bilo, sve do kraja osamdesetih godina 18. veka. Jevrejski trgovac Jakob Štajn iz Čonoplje, stalno se nastanio u Somboru 1789. godine, a već naredne godine u gradu su zabeležene tri jevrejske porodice (dve kuće porodice Štajn i jedna kuća porodice Hercog). Godine 1798. ovde je…
-
SOMBORSKI HOTEL
Reprezentativna jednospratna građevina u stilu romantizma, sa detaljima neogotike, nazvana hotel „Kod francuskog cara“ (Zum Kaiser der Franzosen), sagrađena je 1856. g. na posedu braće Mihels, prema planovima arhitekte Ferdinanda Fišera (posed se 1837. g. prostirao na 707 ¼ kvadratnih hvati). Već 1859. godine, nakon Austrijsko-francuskog rata, naziv hotela je promenjen u „Lovački rog“ (Jagdhorn na nemačkom ili Vadászkürt na mađarskom jeziku). Na mestu gde je sagrađen hotel, na početku Apatinskog puta, ranije se, prvih decenija 19. veka, prema opisu Antala Mindsentija, nalazila najbolja somborska gostionica, poznata pod imenom „Kod lepe Rackinje“ (Die Schöne Ratzin), u kojoj su usluga, hrana i piće bili najbolji u gradu (gostionica je dobila ime…
-
VIDOVDANSKI TRG U SOMBORU
Na raskršću dva somborska venca (Radomira Putnika i Živojina Mišića), te Konjovićeve ulice i Berićkog sokaka (sada ul. Miloša Obilića), nalazio se omanji trg (i danas je ovo najmanji i najskromnije uređen somborski trg). Ovde se, prema zapisu fra Bone Mihaljevića, ali i prema sačuvanim crtežima Sombora iz 1697/98. godine, u vreme turske uprave nalazila jedna od šest turskih džamija u Somboru. Predanje kazuje da su Somborci na ovom mestu, 22. aprila 1749. godine, svečano dočekali carskog izaslanika grofa Johana Kolera, koji je dva dana kasnije i zvanično proglasio Sombor za slobodan i kraljevski grad. U drugoj polovini 18. veka na trgu je postavljen pravoslavni krst, načinjen od kamena. Godine…
-
MANASTIR SV. STEFANA U SOMBORU
Prema poslednjoj volji imućnog somborskog zemljoposednika Stevana Ekema Konjovića (1828-1910), koji je Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini u Somboru ostavio zaveštanje, sa 110 jutara zemlje i 80.000 kruna gotovine, podignuta je, kraj Velikog pravoslavnog groblja u Somboru, njegova zadužbina – kapela Sv. arhiđakona Stefana. Izgradnju zadužbine privremeno je sprečilo izbijanje Prvog svetskog rata, a nakon rata Patronat za izgradnju zadužbine poverio je izradu arhitektonskog projekta somborskom inženjeru Svetozaru Krotinu. Izgradnja kapele Sv. arhiđakona Stefana trajala je od 1928. do 1933. godine, a izvođač je bio Nandor Anđal, građevinski preduzimač iz Sombora. Unutrašnje uređenje zadužbine završeno je do 1938. godine. Sredstva potrebna za završne radove na opremanju zadužbine obezbedio je uticajni somborski…
-
EVANGELISTIČKA CRKVA U SOMBORU
Uz vekovni primat dve velike hrišćanske crkve u Somboru – pravoslavne i rimokatoličke – polovinom 19. veka pojavile su se, među ovdašnjim žiteljima mađarske, slovačke i nemačke narodnosti, i dve protestantske hrišćanske zajednice – evangelistička i reformatska. Evagelistička crkva, koja se još naziva i luteranskom ili augzburškom verom, pojavila se u Nemačkoj u vreme reformacije, u 16. veku, a vremenom se širila i na okolne zemlje, pa i na Slovačku i Mađarsku. Između dva svetska rata u Kraljevini Jugoslaviji bile su razdvojene slovačka i nemačka evangelistička crkva. Najraniji zapisani podaci o evangelističkim vernicima u Somboru potiču iz 1837. godine, kada je zabeleženo petoro pripadnika te veroispovesti. Godine 1848. u Somboru…
-
ZGRADA IZ KOJE JE NASELJENA BAČKA
Uprava komorskih dobara u Bačkoj dobila je, ubrzo nakon elibertacije Sombora 1749. godine, plac preko puta Gradske kuće i 24. jula 1750. g. na ovom mestu svečano je postavljen kamen temeljac buduće zgrade Komorske administracije. Uz kamen je postavljen i navodni ulomak svetog krsta iz Jerusalima, kao i dva srebrna novčića i jedan zlatnik. Somborski Magistrat priložio je 500 forinti za izgradnju zgrade, isto koliko je platio i za otkup Gradske kuće od udove somborskog kapetana grofa Jovana Brankovića. Najzaslužniji za podizanje ovog zdanja bio je tadašnji bački komorski administrator Franc Jozef Redl, ali je zdanje kasnije ponelo ime njegovog nadređenog, moćnog i zaslužnog predsednika Ugarske kraljevske komore (od 1748.…
