Tradicija obrazovanja srpskih učitelja u Somboru, koja u kontinuitetu traje 244 godine, utemeljena je osnivanjem škole „Norma“ 1778. godine (sa prvim tečajevima za obrazovanje učitelja), a nastavljena je osnivanjem prve Srpske učiteljske škole (Preparandije) 1812. godine. Neposredni izdanak ovih škola i baštinik njihove duge obrazovne tradicije je današnji Pedagoški fakultet u Somboru. Obe ove škole, koje su utemeljile obrazovanje srpskih učitelja, razvile su se u duhu reformatorskih ideja francuskog prosvetiteljstva. Samim tim, uticaj francuske prosvete i kulture na obrazovanje srpskih učitelja s kraja XVIII i tokom XIX veka bio je znatan, posebno za ono vreme kada nisu postojala razvijena sredstva komunikacije i kada je samo mali broj ljudi bio istinski…
-
-
ATAR SOMBORA 1805. GODINE
Nakon proglašenja za slobodan i kraljevski grad 1749. godine, Sombor je, Privilegijalnim pismom (Elibertacionom poveljom) carice i kraljice Marije Terezije, dobio u posed teritoriju grada i 11 okolnih pustara, na kojima će nići prigradska salaška naselja, karakteristična samo za ovaj grad. Svega nekoliko meseci kasnije, kamenima-međašima razgraničeni su gradski posedi od županijsko-komorskih, mada je kasnije došlo do svojevoljne zamene nekih udaljenih pustara sa pustarama koje su bile bliže gradu. Prva mapa gradskog atara slobodnog i kraljevskog grada Sombora nastala je tek početkom 19. veka (postojala je odlična vojna mapa grada i okoline iz 1780-ih, ali na njoj nisu bile označene međe gradskih poseda i okolnih pustara, niti podaci o veličini…
-
KAKO JE HRVATSKI LIST ZAMERAO SOMBORSKIM SRBIMA ŠTO ZAPOSTAVLJAJU SVOJ JEZIK I OBIČAJE
U svom broju od 1. aprila 1846. g. zagrebačke „Novine horvatsko-slavonsko-dalmatinske“ donele su, na naslovnoj strani, članak o brojnim balovima održanim u Somboru, u kome je somborskim Srpkinjama i Srbima (posebno onim mlađim) bilo zamereno zapostavljanje jezika i običaja svog naroda. Kada se zna da je ovaj list uređivao Ljudevit Gaj, jedan od predvodnika tada već zabranjenog ilirskog pokreta, na idejama o uzajamnosti i jedinstvu Južnih Slovena, onda nije čudno što je lekcija iz rodoljublja somborskim Srbima stigla iz Zagreba. U članku se opisuje sezona balova u Somboru, koja se te 1846. godine odvijala u vreme poklada, pred početak Uskršnjeg posta. Pisac članka, nadahnut idejom panslavizma, prvo opisuje nedavno održan…
-
PRELAZAK SANTOVAČKIH ŠOKACA U PRAVOSLAVLJE 1899. GODINE
Jedan od najneobičnijih događaja u crkvenom životu šireg somborskog okruženja, koji je u svoje vreme imao ogroman odjek u srpskoj i mađarskoj javnosti i štampi, dogodio se krajem zime 1899. godine. Tada je 1.177 šokačkih žitelja sela Santova, javno i svečano, prešlo iz rimokatoličke u pravoslavnu veroispovest. Santovo – danas Hercegsanto, prvo selo sa mađarske strane granice na putu od Sombora ka Baji –pominje se u arhivskim izvorima još početkom 14. veka, a krajem tog stoleća naselje je zabeleženo u dokumentu o razgraničenju poseda vlastelinske porodice Cobor, čije je rezidencijalno mesto bio Coborsentmihalj, preteča današnjeg Sombora. U 16. stoleću, nakon turskih osvajanja, u Santovo se naseljava rimokatoličko šokačko stanovništvo, poreklom…
-
GRAMATA VLADIKE BAČKOG VISARIONA PAVLOVIĆA IZ 1750. GODINE O RUKOPOLOŽENJU JEREJA KIRILA POPOVIĆA IZ SOMBORA
Tokom proleća 2021. g. kolege iz Istorijskog arhiva u Somboru pronašle su do tada nepoznatu gramatu vladike bačkog Visariona Pavlovića, naslovljenu na ime Kirila Popovića iz Sombora. Zamoljen sam sa njihove strane da pokušam da je rastumačim i prevedem, što sam i učinio, te ovde iznosim pojedinosti i prevod ovog dragocenog dokumenta iz crkvene prošlosti Sombora. Krajem maja 1750. g. vladika bački Visarion Pavlović (oko 1670-1756), izdao je gramatu o rukupoloženju u jerejski čin Kirila Popovića iz Sombora, kojom svedoči i o njegovom postavljenju za sveštenika somborske crkve Svetog Jovana Preteče (tzv. Male pravoslavne crkve). Kiril Popović, češće pisan sa prezimenom Zaharić, bio je sin pravoslavnog sveštenika Zaharija Bungurovića (po…
-
OSNIVANJE PRVE SRPSKE UČITELJSKE ŠKOLE (PREPARANDIJE)
Sve do 1778. godine, kada je mladi i učeni Somborac Avram Mrazović (1756-1826) pokrenuo u Somboru Gradsku školu “Norma”, sa prvim višemesečnim (kasnije i višesemestralnim) tečajevima za obrazovanje srpskih učitelja, srpski narod nije imao posebno i za to zvanje školovane učitelje. Tokom 33 godine, koliko je somborska “Norma” postojala i radila, u njoj je školovano više stotina budućih učitelja. Ipak, vremenom, njeni kapaciteti, ustrojstvo i pruženi obrazovni nivo nisu više mogli da zadovolje povećane potrebe za učiteljima u srpskom narodu, na prostoru Habzburške monarhije, te se počelo razmišljati o osnivanju prve posebne srpske škole za obrazovanje učitelja. Potpisivanjem mira sa Napoleonom 1809. godine, nastavljene su korenite školske reforme u Austrijskom…
-
ISTORIJSKA IZLOŽBA “RASTINA KROZ VEKOVE”
Za sve prijatelje koji nisu u prilici da posete izložbu RASTINA KROZ VEKOVE, čiji su autori Milan Stepanović i Slobodan Vukobratović, a koja je posvećena obeležavanju 100-godišnjice postojanja današnjeg sela Rastine, postavljamo ovu izložbu na sajt „Ravnoplov“. U organizaciji mesnog ogranka Udruženja potomaka i poštovalaca solunskih dobrovoljaca iz Rastine i uz podršku Kulturnog centra “Laza Kostić” Sombor i Grada Sombora, izložba je otvorena i izložena u Domu kulture, 11. novembra 2021. godine.
-
ISTORIJSKA IZLOŽBA “OSMI VIK MONOŠTORA”
Za sve prijatelje koji nisu u prilici da posete izložbu OSMI VIK MONOŠTORA, čiji su autori Milan Stepanović i Zdenka Mitić, a koja je posvećena bogatoj istoriji sela Bačkog Monoštora, postavljamo ovu izložbu na sajt „Ravnoplov“. U organizaciji UG “Podunav” i uz podršku MZ Bački Monoštor i Grada Sombora, izložba je bila izložena u Domu kulture u Bačkom Monoštoru, od 29. juna 2021. godine, kao i tokom manifestacije “Bodro-fest”, u avgustu 2021. godine.
-
PAPSKI INKVIZITOR U BAČKOJ I SREMU, U BORBI SA „JERETICIMA“ (PRAVOSLAVCIMA, BOGUMILIMA I HUSITIMA)
Posle Maričke i Kosovske bitke i prvih turskih prodora u Srbiju i Bosnu, deo stanovnika ove dve, tada jedine južnoslovenske države, počeo je, pred opasnošću od Turaka, da se prvih decenija 15. veka preseljava u Srem i Bačku, na teritoriju tadašnje Kraljevine Ugarske. Brzo širenje pravoslavaca i pripadnika Crkve bosanske (najčešće pogrešno nazivanih bogumilima ili patarenima), ali i husita (reformistički crkveni pokret začet u Češkoj) u južnim delovima Ugarske, nateralo je ugarskog kralja Žigmunda Luksemburškog i tamošnje crkvene vlasti da zatraže pomoć papskog inkvizitora, fra-Jakova Markijskog, u gušenju ovih „jeresi“. Jakov Markijski (oko 1391-1477) bio je italijanski franjevac, a kasnije i vrlo energičan i strog misionar i papski inkvizitor, koji…
-
SOMBORSKI MASONI (19. I 20. VEK)
Savremeno slobodno zidarstvo utemeljeno je, na starijoj tradiciji, početkom 18. veka (1717) u Engleskoj, kada je nastala Velika loža Engleske, posle čega se širilo i na druge evropske i vanevropske zemlje (Češka, Italija, Švedska, Nemačka, Austrija, Danska, Rusija, Ugarska, SAD, Francuska itd.). U srpskom narodu slobodni zidari ili masoni javljaju se već u drugoj polovini 18. i prvim decenijama 19. veka (mitropolit karlovački Stefan Stratimirović, vladika gornjekarlovački i vršački Josif Jovanović Šakabenta, srpski izdavač u Beču Stefan Novaković, prosvetitelj Dositej Obradović, ugledni Valjevac Aleksa Nenadović, prvi beogradski gradonačelnik Petar Ičko, pesnik Sima Milutinović Sarajlija, najverovatnije i knez Mihailo Obrenović itd.). Prva masonska loža u Beogradu osnovana je 1878. godine. Na…
