Duhovni život pravoslavnog stanovništva na prostoru zapadne Bačke bio je vekovima blisko vezan sa manastirom Vavedenja Presvete Bogorodice u Bođanu, kraj istoimenog sela, južno od Sombora. Manastir je 15 km udaljen od Bača, u pravcu zapada, prema Dunavu. Danas manastirski kompleks čine crkva, kapela, konaci i ekonomski objekti. Bođanski manastir osnovan je 1478. godine, u vreme ugarskog kralja Matije. Predanje govori da ga je podigao trgovac Bogdan iz Dalmacije, koji je u Bačkoj boravio zbog trgovine, pa se, obolevši od očiju, našao na mestu današnjeg manastira. Tu se nalazio izvor lekovite vode u kome se Bogdan umio, posle čega se pomolio i zavetovao da će, ako mu se povrati vid,…
-
-
SOMBORSKI GRANIČARSKI OFICIRI OPEVANI SU U EPSKOM SPEVU O BAČKIM JUNACIMA
Epski spev u desetercu Dostojna plemenite Bačke starih uspomena sadašnji i drugi slavinske krvi delijah slava bačkim plemićem, koji je, na narečju bačkih Bunjevaca, u 799 stihova, napisao i, povodom krunisanja Leopolda II, objavio filozof i pesnik Grgur Peštalić (Vaškut, 1755 – Baja, 1799), nastao je po ugledu na dela Andrije Kačića Miošića i posvećen je vojevanju bačkih Bunjevaca i Srba (graničara Potiske vojne granice) protiv Turaka i drugih neprijatelja Habzburške monarhije od kraja 17. do polovine 18. stoleća, koji: Sridom Bačke gusto prohodaju Pivajući na rat izhodaju; Konj do konja, junak do junaka, Bojno koplje, vojak do vajaka, Bubnji grmu, svirale sviraju, Trublje trubu, da Turke tiraju… Spev je…
-
SOMBORAC – VRHOVNI ŽUPAN BAČKE I BANATA (ISIDOR NIKOLIĆ – SRBOGRADSKI)
Sentomaška (srbobranska) srpska graničarska porodica Nikolić (nadimka Džaver), dobila je plemstvo 1751. godine, kada je carica i kraljica Marija Terezija plemićku povelju i grb dodelila poručniku Šajkaškog bataljona Živanu Nikoliću iz Sentomaša. Njegov potomak bio je Isidor Nikolić, sa kasnije dodatim plemićkim pridevom „Srbogradski“ (1806-1862), kome je, sa ocem Simeonom i četvoricom braće, potvrđeno plemstvo u Bačko-bodroškoj županiji 1831. godine. Nakon završenih studija prava u Pešti, kao mlad advokat Nikolić je došao u Sombor, gde se 1831. g. oženio Anom, kćerju Davida Konjovića, uticajnog somborskog senatora, a kasnije i gradonačelnika. Nikolić je stupio u službu Bačko-bodroške županije, te je, uskoro, postao veliki županijski beležnik. Bio je poslanik na crkveno-narodnim saborima…
-
MAKSIM GORKI U SOMBORU
Kada su carske vlasti, nakon neuspele Ruske revolucije 1905. godine, zatvorile znamenitog ruskog književnika i revolucionara Maksima Gorkog (1868-1936), u intelektualnim krugovima Evrope povedena je kampanja za njegovo oslobađanje, u kojoj su, osim ostalog, učestvovali i Marija Kiri, Ogist Roden, Anatol Frans, pa i naš Radoje Domanović. Već naredne godine Gorki je bio pušten iz zatvora i tajno je otputovao iz Rusije na ostrvo Kapri u Italiji, gde je živeo sve do 1913. godine. Iste godine napisao je i svoj poznati roman „Mati“. Na putu iz Rusije prema Italiji, Maksim Gorki je putovao preko Austrougarske, odnosno vozom od Budimpešte do Sombora i od Sombora prema Rijeci, pa dalje u Italiju.…
-
SOMBORSKI LALOŠEVIĆI – RUSKI PLEMIĆI (ILI DUGO PUTOVANJE OD SOMBORA DO MANDŽURIJE)
Čudni su putevi Gospodnji. Ova izreka možda se najbolje ocrtava na sudbini jedne grane stare somborske srpske graničarske porodice Lalošević, čije istorijsko putešestvije može da se prati od Peći do Sombora, i od Sombora do Ukrajine i Rusije, pa na kraju sve do daleke Mandžurije u Kini. Prema predanju, preci Laloševića doseljeni su u Sombor u Velikoj seobi, sa Metohije, iz Peći, starog središta srpske patrijaršije. Na popisu somborskih graničara iz 1720. g. zabeležen je Stanoje Lalošević, zastavnik u drugom konjičkom odredu, koji će kasnije imati čin poručnika. I poručnik Jovan Lalošević je, prema zapisu, sa petoricom sinova učestvovao u Austrijsko-turskom ratu od 1737. do 1739. godine, a u njemu…
-
ZNAMENJA SOMBORSKIH TRGOVAČKIH I ZANATSKIH CEHOVA
Prvi podaci o cehovskom ili esnafskom udruživanju somborskih zanatlija potiču s početka 18. veka, pa je 1719. g. u Somboru zabeležen krojački, a 1724. g. i ćurčijski esnaf. Prema Izjavi o alternativi, koja je prethodila elibertaciji grada, a kojom su predstavnici somborskih rimokatolika dali garancije ravnopravnog učešća većinskog pravoslavnog stanovništva u budućoj gradskoj vlasti, u članu 10 navedeno je pravo trgovaca i zanatlija obe veroispovesti da slobodno stvaraju svoje cehove. Nakon što je Sombor 1749. g. dobio status slobodnog i kraljevskog grada, gradski Magistrat je uređivao cehovsko udruživanje i privilegije. Vremenom je rastao i broj trgovaca, pa je polovinom 18. veka u gradu bio 21 veletrgovac marvom žitom i vinom,…
-
VELIKA EPIDEMIJA KOLERE U SOMBORU I BAČKOJ 1831. GODINE
Evropa se upoznala sa pošastima kolere tek krajem prve trećine 19. veka. Na svoj crni pohod pandemija kolere krenula je iz Indije i širila se po jugoistočnoj Aziji između 1816. i 1826. godine, da bi 1829. godine stigla do evropskih predela južne Rusije. Godine 1831. kolera se pojavila i u Ugarskoj, kao delu Habzburške monarhije. Tokom trajanja pandemije u Ugarskoj su bila zaražena 218.183 stanovnika, od kojih je 87.391 oboleli (ili 40,05%) smrtno stradao. Pandemija je tokom 1831/32. g. nastavila da se širi prema nemačkim državama, Francuskoj i Velikoj Britaniji, pa je samo u Parizu od kolere preminulo oko 20.000, a u Londonu preko 6.500 stanovnika. Kolera, koja ranije nije…
-
BOLOVANJE I SMRT LAZE KOSTIĆA
Posle smrti svoje supruge Julijane, krajem oktobra 1909. godine, u njihovoj prostranoj kući na trgu Sv. Đorđa u Somboru, Laza Kostić je ostao potpuno sam. Prvi put naredne godine nije obeležio svoju krsnu slavu (Sv. Jovana, 7/20. januara). Supruzi je dao šestonedeljni pomen, često je obilazio njen grob i ozbiljno je razmišljao o preseljenju u Beč, ali je hteo ovde da sačeka njen godišnji pomen (Svetislavu Stefanoviću polovinom marta 1910. godine, piše iz Sombora: Još mi je kao u tuđoj kući. Na groblju kao da mi je bliže srcu. Pa te dosade svaki čas. Počinje se vršiti reč moje pokojnice svojim bolničarkama: „Ostavljam mu sve što imam, al’ će videti…
-
TRI SOMBORSKA ZEMLJOTRESA
Kako područje Bačke nije trusno, zemljotresi su ovde najčešće posledice seizmičkih talasa, odnosno potresa na udaljenijim lokacijama, pa je i Sombor kroz istoriju doživeo svega nekoliko zabeleženih zemljotresa. Dva su se dogodila u davnoj ili relativno davnoj prošlosti, a treći u istorijski novije vreme – 1964. godine. Srednjovekovni izvori zapisali su da je snažan potres 1443. g. napravio veliku štetu u preteči današnjeg Sombora – naselju Coborsentmihalj, u kome su tada stradali stari kaštel ovdašnje vlastelinske porodice Cobor, sa crkvom Sv. Mihaila i trošnim kmetovskim kućama. bio je porušen u zemljotresu 1443. godine. Drugih podataka o ovom potresu nema, ali je on, najverovatnije, posledica činjenica seizmičkih talasa dva izuzetno snažna…
-
PLEMIĆKI I SENATORSKI SIN – BAHATI SOMBORSKI “MANEKEN-PIS”
Prvi somborski gradonačelnik Martin Parčetić, kasnije zaslužni senator i plemić, imao je, kao i toliki drugi somborski uglednici, muke sa svojim naslednicima. Njegov mlađi sin Josip još kao dete, poveljom carice Marije Terezije iz 1753. godine, dobio je, uz oca i starijeg brata, status plemića. Ipak, on je u mladosti, po svom ponašanju i karakteru, bio vrlo daleko od onog što bi se očekivalo od mladog plemića i sina uglednog oca, gradskog senatora i prvog somborskog gradonačelnika. Sklon šeretluku, ali i kavgi, mladi Josip Parčetić više puta je upadao u neprilike iz kojih ga je vadio njegov ugledni i uticajni otac. Jedna od takvih neprilika zapisana je u sudskim županijskim…
