Selo Sentivan (danas Prigrevica), južno od Sombora, zabeleženo je najranije 1361. godine u Bačkoj županiji, u okolini poseda i naselja Sonte. U vreme turske uprave Sentivan je zapisan u prvom turskom defteru bačkih naselja 1546/47. godine, sa pet srpskih domaćinstava, a kao selo u Somborskoj nahiji zapisan je 1570. godine, kada je u njemu bilo 17 srpskih poreskih domaćinstava, koliko ih je ovde zapisano i 1590. godine. Na popisu sela i pustara u Bačkoj, načinjenom početkom poslednje decenije 17. veka, zabeležene su četiri komorske pustare sa imenom Sentivan, od kojih je jedna bila ona kraj Sombora. Popis naselja somborskog okruga Bačke županije iz 1702. godine, beleži Sentivan kao naseljeno selo…
-
-
SOMBORSKI STRADALNIK – PROTA DIMITRIJE BOKŠAN
Navršilo se u aprilu 2021. osamdeset godina od mučkog ubistva somborskog sveštenika i starešine ovdašnje Svetopretečeve (Male pravoslavne) crkve, prote Hadži-Dimitrija Bokšana. Dimitrije Bokšan rođen je 11. marta 1878. g. u selu Đurđevu, u Bačkoj, kao sin Pavla Bokšana i Julijane rođ. Mušicki. Nakon osmorazredne Srpske gimnazije u Novom Sadu, u kojoj je maturirao 1897. godine, pohađao je Bogosloviju u Sremskim Karlovcima, koju je završio je 1901. godine. Već 9. marta naredne godine rukopoložio ga je vladika bački Mitrofan Šević, posle čega je mladi Dimitrije Bokšan postavljen za protskog kapelana u Somboru. Bio je oženjen Stevankom rođ. Dobrojević i imao je s njom troje dece. Uz maternji srpski, govorio je…
-
SONTA – SELO KOJE JE BILO GRAD KADA SU DANAŠNJI GRADOVI BILI SELA
Podunavsko selo Sonta, južno od Sombora, predstavlja jedno od najstarijih naselja u Bačkoj. Sonta se u arhivskim dokumentima pominje od kraja 12. veka (1192), kao selo u Bačkoj županiji (zapisana je, najčešće, sa oblicima Zund i Zond). Nalazila se kraj stare zemljane tvrđave, koja je, verovatno, postojala još u doba slovenske prevlasti u Panonskoj niziji, pre dolaska Mađara (staro slovensko ime ove tvrđave bilo je Savnica [Savonca], a 1206. g. tvrđava i naselje, odnosno oblast, zapisani sa oblikom Souncha, krajem 12. veka delom u posedu vlastelina Uroša). Krajem 14. veka Sonta je imala status trgovišta i predstavljala je značajnu dunavsku luku, a od 1381/82. g. ovde se nalazila i ispostava ženskog…
-
SOMBORSKI I OKOLNI NEMCI U SS DIVIZIJI „PRINC EUGEN“
Zloglasna Sedma SS dobrovoljačka brdska divizija „Princ Eugen“ osnovana je 1. marta 1942. godine. Ova Vafen-SS brdska divizija bila je specijalizovana za antigerilsko ratovanje, a osnovana je zbog rasplamsavanja ustanka na prostoru Jugoslavije, pre svega u Srbiji, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i delovima Dalmacije i Like. Za komandanta divizije postavljen je SS grupen-firer Artur Fleps, nekadašnji vioski oficir austrougarske i rumunske vojske. Diviziju su činili mladići od 18 do 30 godina, nemačke narodnosti (tačnije podunavski Nemci), koji su se dobrovoljno javili u njene jedinice, mahom iz Bačke (od nešto preko 20.000 vojnika, koliko je ova divizija imala, 16.527 je bilo doborovoljaca iz bačkih naselja). Ona je u svom sastavu…
-
BOĐANSKI MANASTIR – STARO PODUNAVSKO SVETILIŠTE
Duhovni život pravoslavnog stanovništva na prostoru zapadne Bačke bio je vekovima blisko vezan sa manastirom Vavedenja Presvete Bogorodice u Bođanu, kraj istoimenog sela, južno od Sombora. Manastir je 15 km udaljen od Bača, u pravcu zapada, prema Dunavu. Danas manastirski kompleks čine crkva, kapela, konaci i ekonomski objekti. Bođanski manastir osnovan je 1478. godine, u vreme ugarskog kralja Matije. Predanje govori da ga je podigao trgovac Bogdan iz Dalmacije, koji je u Bačkoj boravio zbog trgovine, pa se, obolevši od očiju, našao na mestu današnjeg manastira. Tu se nalazio izvor lekovite vode u kome se Bogdan umio, posle čega se pomolio i zavetovao da će, ako mu se povrati vid,…
-
SOMBORSKI GRANIČARSKI OFICIRI OPEVANI SU U EPSKOM SPEVU O BAČKIM JUNACIMA
Epski spev u desetercu Dostojna plemenite Bačke starih uspomena sadašnji i drugi slavinske krvi delijah slava bačkim plemićem, koji je, na narečju bačkih Bunjevaca, u 799 stihova, napisao i, povodom krunisanja Leopolda II, objavio filozof i pesnik Grgur Peštalić (Vaškut, 1755 – Baja, 1799), nastao je po ugledu na dela Andrije Kačića Miošića i posvećen je vojevanju bačkih Bunjevaca i Srba (graničara Potiske vojne granice) protiv Turaka i drugih neprijatelja Habzburške monarhije od kraja 17. do polovine 18. stoleća, koji: Sridom Bačke gusto prohodaju Pivajući na rat izhodaju; Konj do konja, junak do junaka, Bojno koplje, vojak do vajaka, Bubnji grmu, svirale sviraju, Trublje trubu, da Turke tiraju… Spev je…
-
SOMBORAC – VRHOVNI ŽUPAN BAČKE I BANATA (ISIDOR NIKOLIĆ – SRBOGRADSKI)
Sentomaška (srbobranska) srpska graničarska porodica Nikolić (nadimka Džaver), dobila je plemstvo 1751. godine, kada je carica i kraljica Marija Terezija plemićku povelju i grb dodelila poručniku Šajkaškog bataljona Živanu Nikoliću iz Sentomaša. Njegov potomak bio je Isidor Nikolić, sa kasnije dodatim plemićkim pridevom „Srbogradski“ (1806-1862), kome je, sa ocem Simeonom i četvoricom braće, potvrđeno plemstvo u Bačko-bodroškoj županiji 1831. godine. Nakon završenih studija prava u Pešti, kao mlad advokat Nikolić je došao u Sombor, gde se 1831. g. oženio Anom, kćerju Davida Konjovića, uticajnog somborskog senatora, a kasnije i gradonačelnika. Nikolić je stupio u službu Bačko-bodroške županije, te je, uskoro, postao veliki županijski beležnik. Bio je poslanik na crkveno-narodnim saborima…
-
MAKSIM GORKI U SOMBORU
Kada su carske vlasti, nakon neuspele Ruske revolucije 1905. godine, zatvorile znamenitog ruskog književnika i revolucionara Maksima Gorkog (1868-1936), u intelektualnim krugovima Evrope povedena je kampanja za njegovo oslobađanje, u kojoj su, osim ostalog, učestvovali i Marija Kiri, Ogist Roden, Anatol Frans, pa i naš Radoje Domanović. Već naredne godine Gorki je bio pušten iz zatvora i tajno je otputovao iz Rusije na ostrvo Kapri u Italiji, gde je živeo sve do 1913. godine. Iste godine napisao je i svoj poznati roman „Mati“. Na putu iz Rusije prema Italiji, Maksim Gorki je putovao preko Austrougarske, odnosno vozom od Budimpešte do Sombora i od Sombora prema Rijeci, pa dalje u Italiju.…
-
SOMBORSKI LALOŠEVIĆI – RUSKI PLEMIĆI (ILI DUGO PUTOVANJE OD SOMBORA DO MANDŽURIJE)
Čudni su putevi Gospodnji. Ova izreka možda se najbolje ocrtava na sudbini jedne grane stare somborske srpske graničarske porodice Lalošević, čije istorijsko putešestvije može da se prati od Peći do Sombora, i od Sombora do Ukrajine i Rusije, pa na kraju sve do daleke Mandžurije u Kini. Prema predanju, preci Laloševića doseljeni su u Sombor u Velikoj seobi, sa Metohije, iz Peći, starog središta srpske patrijaršije. Na popisu somborskih graničara iz 1720. g. zabeležen je Stanoje Lalošević, zastavnik u drugom konjičkom odredu, koji će kasnije imati čin poručnika. I poručnik Jovan Lalošević je, prema zapisu, sa petoricom sinova učestvovao u Austrijsko-turskom ratu od 1737. do 1739. godine, a u njemu…
-
ZNAMENJA SOMBORSKIH TRGOVAČKIH I ZANATSKIH CEHOVA
Prvi podaci o cehovskom ili esnafskom udruživanju somborskih zanatlija potiču s početka 18. veka, pa je 1719. g. u Somboru zabeležen krojački, a 1724. g. i ćurčijski esnaf. Prema Izjavi o alternativi, koja je prethodila elibertaciji grada, a kojom su predstavnici somborskih rimokatolika dali garancije ravnopravnog učešća većinskog pravoslavnog stanovništva u budućoj gradskoj vlasti, u članu 10 navedeno je pravo trgovaca i zanatlija obe veroispovesti da slobodno stvaraju svoje cehove. Nakon što je Sombor 1749. g. dobio status slobodnog i kraljevskog grada, gradski Magistrat je uređivao cehovsko udruživanje i privilegije. Vremenom je rastao i broj trgovaca, pa je polovinom 18. veka u gradu bio 21 veletrgovac marvom žitom i vinom,…
