Kuzman (pisan i kao Kozma), sin sveštenika somborske Svetođurđevske crkve Dimitrija Josić, rođen je 1765. g. u Somboru, gde je pohađao osnovnu slavenoserbsku, a zatim i Latinsku školu. Tokom 1786/87. g. završio je i učiteljski tečaj u somborskoj Mrazovićevoj „Normi“, nakon čega je bio učitelj u Somboru (1788-1790, 1791) i Subotici (1790). Posle 1791. g. prešao je za učitelja „Slavenosrbskog normalnog učilišta“ u Pešti, čiji je, neko vreme, bio i upravitelj. Tu je počeo da se bavi književnim i pedagoškim radom. Neuspešno je 1803. g. konkurisao za direktorsko mesto srpskih škola u Temišvarskom školskom distriktu. Kako sam navodi, radio je i sa onim učenicima koji su pohađali katoličke škole u…
-
-
JEDAN OD PRVIH SRPSKIH UDŽBENIKA IZ ASTRONOMIJE NASTAO JE U SOMBORU
Vasilije Bulić, profesor somborske Srpske učiteljske škole – Preparandije (ili Narodnog slaveno-serbskog pedagogičeskog instituta, kako je zvanično nazivana ova prva srpska škola za obrazovanje učitelja), objavio je 1824. g. knjigu ЗЕМЛѢОПИСАНIЯ ВСЕОБЩЕГЪ (Opšteg zemljopisa), koja je, znatnim delom svog sadržaja, predstavljala, zapravo, udžbenik iz astronomije – jedan od prvih u srpskom školstvu (opširno poglavlje o astronomiji postojalo je i prvoj u knjizi Atanasija Stojkovića „Fizika“ iz 1801). Vasilije Bulić rođen je 1786. g. u Starom Vrbasu. Nakon završene gimnazije pohađao je studije medicine koje nije dovršio. Od 1812. g. bio je privremen predavač aritmetike, algebre i geografije u tek pokrenutoj sentandrejskoj Srpskoj preparandiji. Kao izborne predmete kasnije je predavao mađarski…
-
SOMBORSKE ANEGDOTE O LAZI KOSTIĆU
Duhovit, razbarušen i nekonvencionalan, brzomisleći i brzorek, a neobičan i nesvakidašnji u svakom pogledu, pesnik Laza Kostić bio je majstor vica i kalambura, te je često umeo da načini ili upadne u šaljive situacije. Od one kada gologlav jurca po brdima oko Cetinja, a čobančad viču za njim: „Ha, eno onog manitog, drž’ ga!“, do velikog gospodskog prijema na kome se iskrao u sobu s kolačima, izvadio i pojeo sav fil iz princes-krofni, pa vratio gornji deo kape kolača, da se to ne primeti. Lišen klajnbirgerovskih obzira, odnosno malograđanskih manira, Laza Kostić ipak nije bio opadač društvenih normi i sve je završavalo u domenu prihvatljive šale, a ono što bi…
-
KAKO JE LAZA KOSTIĆ POSTAO NAJPLAĆENIJI GLUMAC NA SVETU
Godine 1895. pričao je Laza Kostić, malo u šali, a više u zbilji, kako je, sedam godina ranije, postao najplaćeniji glumac na svetu, i to – na Cetinju. Glumeći u pozorišnoj predstavi Kostić je, za svaku izgovorenu reč, dobio ni manje, ni više, no po 15 srebrnih florina (ili 185 grama srebra). Kako je Kostić postao toliko plaćen glumac govori priča koja sledi. Godine 1886. g. štampano je na Cetinju prvo izdanje romantičarsko-rodoljubive drame „Balkanska carica“ crnogorskog kneza Nikole I Petrovića, koja je, u kraćoj verziji, premijerno izvedena na Cetinju još 1884. godine. Knez Nikola je, u jesen 1888. godine, u čast dolaska svoje rođake kneginje Darinke i njene kćerke…
-
ĐELEM, ĐELEM – OD SOMBORSKOG HOTELA DO SVETSKE HIMNE ROMA
Znamenit i svetski uspešan film „Skupljači perja“ Aleksandra Saše Petrovića planetarno je afirmisao romsku pesmu „Đelem, đelem“ (Idem, idem), koja je na Prvom svetskom kongresu Roma (1971) izabrana za romsku himnu. Stihove pesme je, na već postojeću tradicionalnu romsku melodiju poreklom, najverovatnije, iz Moldavije, napisao srpski Rom Žarko Jovanović (postoji beleška o tome da je melodiju pesme u Moldaviji prvi zapisao Duško Radetić, urednik Radio Beograda, poznati, akademski obrazovan harmonikaš i dirigent, te da je tako stigla na naše prostore). Stihovi pevaju o poniženju i masovnom stradanju Roma u Porajmosu (romskom holokaustu u Drugom svetskom ratu). Pesma je, mada omiljena među srpskim Romima, bila malo poznata, sve dok je, polovinom…
-
SOMBOR U KOLOPLETU MUZA I ČOVEKOLJUBLJA (BESEDA dr SAŠE MARKOVIĆA NA PROMOCJI MONOGRAFIJE “U TOM SOMBORU…”, 14. FEBRUARA 2020)
Beseda istoričara prof. dr Saše Markovića, redaktora monografije “U tom Somboru… Grad u prizmi stoleća”, izgovorena na promociji knjige, u Velikoj sali zdanja Županije u Somboru, 14. februara 2020. godine: SOMBOR U KOLOPLETU MUZA I ČOVEKOLJUBLJA U svom pomalo melanholičnom osvrtu na desetogodišnjicu od prisajedinjenja Vojvodine Kraljevini Srbiji, 1928. godine, Isidora Sekulić – jedna od najpoznatijih učenica somborske Preparandije, podelila je sa drugima utisak o Vojvodini koja se zapustila i kojoj je potrebna svojevrsna renesansa. Sa tim u vezi ona je izrazila nadu da će ovu kulturnu obnovu pokrenuti gradovi, a posebno upečatljiv je, po njenom mišljenju Sombor koji treba da bude „perjanik“ u ovom procesu. Tom prilikom je ona…
-
REČ AUTORA (NA PROMOCIJI MONOGRAFIJE “U TOM SOMBORU…”, 14. FEBRUARA 2020)
Obraćanje Milana Stepanovića, autora monografije “U tom Somboru – Grad u prizmi stoleća” na predstavljanju knjige u Velikoj sali zdanja Županije u Somboru, 14. februara 2020. godine: Poštovana gradonačelnice, časni oče, dame i gospodo, dragi sugrađani, gosti i prijatelji, Težnje savremene istoriografije sve više se kreću ka proučavanju istorije svakodnevnog života. Ovaj, danas već uticajan pravac, po svojoj prirodi najpogodniji je za izučavanje na lokalnom nivou. Zbog toga je, poslednjih decenija, vidno prisutan uspon lokalne, odnosno mikroistorije, koja, po definiciji prof. dr Čarlsa Džojnera, teži za odgovorima na velika pitanja u malim sredinama. Stoga i monografija U TOM SOMBORU – GRAD U PRIZMI STOLEĆA prikazuje ovaj naš stari panonski grad,…
-
PROMOCIJA MONOGRAFIJE “U TOM SOMBORU – GRAD U PRIZMI STOLEĆA” (SOMBOR, 14. FEBRUARA 2020)
U Velikoj Sali zdanja Županije u Somboru predstavljena je 14. februara 2020. godine, kao prva u nizu manifestacija koje obeležavaju Dan Grada Sombora, upravo štampana monografija Milana Stepanovića „U tom Somboru – Grad u prizmi stoleća“. Ova obimna i luskuzna monografija štampana je na 416 strana i predstavlja grad Sombor kroz istoriju, ali i njegovu arhitekturu, kulturni identitet, prosvetu, duhovni život i prepoznatljivosti. Objavljivanje monografije pomogao je Grad Sombor, a objavljena je u izdanju UG „Norma“ Sombor, Gradske biblioteke „Karlo Bijelicki“ i Gradskog muzeja u Somboru. Prisutnima, koji su u prepunoj sali prisustvovali predstavljanju knjige, prvo se obratila gradonačelnica Sombora Dušanka Golubović, a potom, u ime izdavača, i direktorica somborske…
-
KAKO SE ŠKOLOVAO LAZA KOSTIĆ
Rođen u Kovilju, 11. februara 1841. godine (po novom kalendaru), kao sin šajkaškog graničarskog feldvenbela (narednika) Petra Kostića i Hristine rođ. Jovanović, Laza Kostić se školovao u šest sela i gradova – Kovilju, Đurđevu, Pančevu, Novom Sadu, Budimu i Pešti (sve do 1873. g. Budim i Pešta bili su zasebni gradovi). Ostavši rano bez majke, staranje o dečaku preuzeli su njen imućni brat Pavle Jovanović i njena starija sestra Katarina udova Atanacković (bila je snaha tadašnjeg vladike bačkog Platona Atanackovića). Po završenoj trogodišnjoj osnovnoj školi u Kovilju i Đurđevu, otac je Lazu Kostića upisao 1851. g. u nemačku realnu gimnaziju u Pančevu, gde je završio prva dva razreda sa odličnim…
-
PRVA PEVAČKA DRUŠTVA I ORKESTRI U SOMBORU
Godine 1857. osnovano je u Somboru Muško pevačko društvo, čiji su članovi bili gradski i županijski činovnici različitih nacionalnosti, vični muzici. Uskoro dolazi do osnivanja pevačkih družina na nacionalnoj osnovi, pa se mađarska i nemačka društva okupljaju oko tek osnovane Građanske kasine, a Somborska srpska pevačka družina, osnovana krajem 1870. godine, blisko sarađuje sa ovdašnjom Srpskom pravoslavnom crkvenom opštinom i sa Srpskom učiteljskom školom (Preparandijom), u kojoj je tradicionalno negovano horsko i crkveno pojanje. Somborska srpska pevačka družina imala je u narednim decenijama svoje uspone i padove, a za rad i opstanak ovog Društva, tokom prvih dvadeset godina njegovog postojanja, najzaslužniji je bio horovođa i predsednik Društva Nika Grujić Ognjan.…
