U okolini Sombora reformati ili kalvinisti pojavljuju se još krajem 16. veka, u vreme turske uprave, a u gradu su zabeleženi i krajem tridesetih godina 18. veka, kada su ovdašnji franjevci preveli iz reformatske i evangelističke u katoličku veroispovest više somborskih građana, mahom doseljenih Mađara i Nemaca. Reformatska vera bila je raširena posebno među Mađarima u Erdelju (Transilvaniji)
Novi podaci o Somborcima reformatske veroispovesti zabeleženi su 1820. i 1836/37. godine, kada je u gradu živelo samo dvoje, odnosno troje reformata. Prema podacima iz 1844. g. u Somboru je živelo 12, 1863. g. 20, a 1878. g. 77 žitelja reformatske veroispovesti. Njihov broj je narednih godina i decenija bio u stalnom porastu, pa ih je, prema statističkim podacima, godine 1890. bilo već 368, na popisu iz 1900. godine zabeleženo je 469, a 1910. godine u Somboru su živela 542 reformata, mahom mađarske narodnosti. Početkom osamdesetih godina 19. veka ovdašnji reformati zatražili su osnivanje samostalne parohije, ali do toga tada nije došlo (1879. g. pripadali su parohiji u Novom Sivcu, a 1891. g. pačirskoj parohiji).
Svoja bogosluženja reformati su isprva održavali, zajedno sa evangelicima, u zakupljenoj kući porodice Ulrih, u Apolonovoj ulici (Mite Petrovića), zatim u jednoj kući u Pašinom sokaku (Dositeja Obradovića), a od 1908. g. u kući br. 4, na Vencu Deak Ferenca (Stepe Stepanovića). Neko vreme (između 1901. i 1908. g.) okupljali su se i u tek sagrađenoj Evangelističkoj crkvi, u Zmijskoj ulici, nedaleko od Gradskog pozorišta.
Izgradnja prizemnog zdanja molitvenog doma Reformatske crkve započela je 1910. g. na kraju desne strane nekadašnjeg Solarskog sokaka ili Adžijine (Čitaoničke) ulice, gde su, prilozima vernika, kupljena tri omanja kućna placa.
U prostorijama novosagrađenog doma nalazila se i osnovna škola za decu reformatskih vernika, koja je postojala sve do 1922. godine. Sombor je, konačno, imao i svog reformatskog sveštenika (advokata dr Kozmu Lasla), ali su na bogosluženja povremeno dolazili i sveštenici iz Sivca i Pačira. Dom je dograđen 1930. godine, kada su uz salu sazidana i dva hodnika. Zahvaljujući poklonu od četiri jutra zemlje, koju je darovala udova Lidija Takač, uz dom je 1938. g. podignut i drveni zvonik (na gredicama), sa jednim zvonom.
Početkom pedesetih godina 20. veka reformati su kupili i susedni plac, na samom uglu Čitaoničke ulice i Venca Živojina Mišića, na kome se ranije nalazila omanja kuća (trščara) u seoskom stilu. Time je proširen prostor crkvene porte, a ponovo je dozidan i molitveni dom, koji je proširen za još tri metra, pa je crkvena sala ukupno imala 120 sedišta. Godine 1954. g. sazidan je i omanji toranj sa zvonikom, visine 15 metara, čiji krov stoji na 12 stubova od cigle (drugo crkveno zvono poklonio je Andraš Košaroš mlađi). Umesto nekadašnjeg zida oko crkvene porte, podignuta je ograda od gvozdenih kopalja na postamentu od cigle.
Neko vreme, u prostorijama somborske Reformatske crkve okupljale su se i manje verske zajednice ovdašnjih baptističkih i pentekostnih vernika. Prema podacima iz 1967. g. u gradu je bilo 510 reformatskih vernika, a do kraja osamdesetih godina 20. veka njihov broj se umanjio za više od jedne trećine. Mada je trend umanjenja broja reformata u Somboru nastavljen sve do danas, ova crkva je aktivna i ima svog pastora.
Milan Stepanović
