Prva crkva u Stanišiću nastala je ubrzo po doseljenju ovdašnjeg srpskog stanovništva iz sela Baračke i Dautova na nekadašnju stanišićku pustaru, tokom 1763/64. godine, a 1765. g. popisana su u selu sva petorica doseljenih sveštenika – Nićifor Petrović i Timotije Selakov iz Baračke (u svešteničkoj službi od 1746, odnosno od 1753. godine), te Petar Grujić, Grigorije Borđoški i Kiril Stojanović (u službi od 1743, 1759. i 1760. godine). Četiri godine kasnije (1769), zapisano je da je selo, sa 110 srpskih kuća, imalo crkvicu, sa parohijom koja je pripadala bajskom protoprezviteratu. Reč je, verovatno, samo o kući u kojoj je obavljana crkvena služba. Do kraja te decenije stanišička crkva je imala…
-
-
FRANC AJZENHUT – BAČVANIN KOJI JE SLIKAO ORIJENT
Franc Ajzenhut (Franz Eisenhut) rođen je u nemačkoj porodici, 26. januara 1857. g. u Bačkoj Palanci, odnosno u delu grada koji se tada nazivao Nemačka Palanka. Njegovi preci doseljeni su ovde, verovatno, krajem 18. ili početkom 19. veka. Prezime Ajzenhut ne nalazi se na spisku doseljenih Nemaca u urbarijalnim spisima Palanke iz 1772. godine, a 1828. g. na popisu stanovnika Nemačke Palanke zapisan je Jozef Ajzenhut (prezime Ajzenhut u to vreme zabeleženo je i severno od Sombora, među nemačkim stanovnicima trgovišta Stanišić i sela Čatalje). Kao sedmo dete nekadašnjeg bačvara, a zatim gostioničara Georga Ajzenhuta i Terezije Zomer, rodom iz Bukina (Mladenova), mladom Francu Ajzenhutu bilo je namenjeno da postane…
-
IKONOSTAS SOMBORSKE SVETOĐURĐEVSKE CRKVE
Godine 1859. za somborskog protoprezvitera postavljen je mlad i energičan sveštenik Đorđe Branković (1830-1907) iz Sente, koji će kasnije, od 1890. do 1907. godine, biti na položaju srpskog patrijarha. Uz sve brojne aktivnosti prote Đorđa Brankovića vrhunac njegovog delovanja predstavljala je velika obnova Svetođurđevske crkve u Somboru, jedan vek nakon izgradnje. Crkvena opština je 1865. g. prihvatila Brankovićev predlog i rešila da izvrši potrebne popravke u hramu. To je i učinjeno sledeće godine, između 26. juna i 1. avgusta. Tada je skinut i stari, ali još veoma dobro očuvan ikonostas Teodora Kračuna, nastao sedamdesetih godina 18. veka, koji je poklonjen Pravoslavnoj crkvenoj opštini u Kuli i tamošnjem hramu Sv. apostola…
-
“MIROSLAVLJEVO JEVANĐELJE” DAROVAO JE SOMBORSKOJ PREPARANDIJI SRPSKI KRALJ ALEKSANDAR OBRENOVIĆ
Najstariji srpski pedagoški časopis „Školski list“, koji je uređivao Nikola Vukićević, dugogodišnji upravnik Srpske učiteljske škole (Preparandije) u Somboru, u broju četiri, od 30. aprila 1898. godine, na 62. strani, u rubrici „Školske vesti“, doneo je vest pod naslovom „Dar Učiteljskoj školi u Somboru“. U vesti se kaže: Njegovo veličanstvo kralj Srbije Aleksandar I blagovoleo je podariti jedan faksimilisani primerak Miroslavljevog jevanđelja i Srpskoj učiteljskoj školi somborskoj. Uprava zavodska je nadležnim putem blagodarila uzvišenom darovatelju na ovom lepom i retkom daru. Reč je o prvom, hromofotolitografskom izdanju Miroslavljevog jevanđelja – najstarije i najlepše srpske rukopisne ćirilične knjige i najvažnijeg spomenika srpske srednjovekovne pismenosti, nastalom krajem 12. veka, koje je priredio…
-
CRVENOKOSA BOGINJA IZ DERONJA
Bačko Podunavlje može da se smatra jednom od kolevki savremene srednjoevropske civilizacije, najstariji tragovi prisustva ljudi na ovom prostoru potiču još iz osmog milenijuma pre nove ere, odnosno iz razdoblja mezolita ili srednjeg kamenog doba. Na ovom prostoru, na zaštićenom arheološkom lokalitetu Donja Branjevina, oko 35 km južno od Sombora i šest kilometara zapadno od bačkog sela Deronje, između Dunava i nekadašnjeg toka reke Mostonge (danas kanala Dunav-Tisa-Dunav), pronađen je pre više od 30 godina jedan od najdragocenijih arheoloških nalaza na tlu Vojvodine. Reč je o statueti tzv. Crvenokose boginje, iz perioda ranog neolita, staroj više od 7.000 godina, koja je, svakako, i najznačajniji pronalazak ovog arheološkog nalazišta, na kome…
-
SOMBORAC – ZNAMENITI SRPSKI KOMPOZITOR (PETAR KONJOVIĆ)
Iz stare i patricijske somborske porodice Konjović potekao je znameniti srpski kompozitor Petar Konjović. Kao sin Somborca Pavla Konjovića, učitelja, Petar Konjović je rođen 1883. g. u selu Čurugu, gde se njegov otac nalazio na službi. Petar Konjović je u Somboru završio Srpsku učiteljsku školu (Preparandiju) 1902. godine, a u ovoj školi, u kojoj je tada predavao vrstan muzički pedagog Dragutin Blažek, inače Čeh, Konjović je dobio prve podstreke za muziku kao životni poziv. Još kao đak somborske Preparandije Konjović je komponovao svoju prvu operu, rađenu na tekst Dragutina Ilića „Ženidba Miloša Obilića“, ali da bi izbegao podozrivost austro-ugarskih vlasti operi je dao naslov „Vilin veo“. Finale svoje prve opere…
-
IKONOSTAS MALE PRAVOSLAVNE CRKVE U SOMBORU
Jedan od najlepših starih ikonostatsa u pravoslavnim crkvama širom Vojvodine nalazi se u Maloj pravoslavnoj crkvi (Rođenja Sv. Jovana Preteče ili Svetopretečevoj crkvi) u Somboru. Ova crkva je nastala na mestu nekadašnje turske džamije krajem 17. veka, a između 1786. i 1790. g. stara crkva je srušena i na njenom mestu je podignuta nova (današnja) crkva, građena u stilu kasnog baroka sa elementima rokokoa. Somborska crkvena opština sklopila je 25. marta 1801. g. ugovor sa ovdašnjim drvorezbarem Avramom Manojlovićem, koji je, za 2.500 forinti, trebalo da u roku od dve godine načini drveni ikonostas za novu Svetopretečevu crkvu, kao i crkvene prestole i Hristov grob. Ikonostas je načinjen u prelaznom…
-
KAKO JE SOMBORSKI SLIKAR TUŽIO PREDSEDNIKA KRALJEVSKE VLADE
Znameniti somborski, vojvođanski, srpski i jugoslovenski slikar Milan Konjović (1898-1993) bio je drčan (kočoperan) čovek i nije prezao od sukobljavanja s ljudima, pa makar oni bili i najviši zvaničnici. Potomak stare i patricijske somborske porodice, sin imućnog advokata Davida Konjovića – srpskog poslanika u Ugarskom saboru, a unuk (po majci) Nikole Vukićevića – znamenitog srpskog pedagoga, spisatelja i duže od tri decenije upravnika somborske Srpske učiteljske škole (Preparandije), a osim toga i uspešan i ostvaren umetnik, Milan Konjović nije imao potrebu da se dodvorava državnim vlastima (mada je veoma dobro plivao kroz političke struje u najburnijim vremenima). Konjović je pristao da, povodom otkrivanja spomenika kralju Aleksandru Karađorđeviću u Somboru, priredi…
-
SOMBORSKI SLIKAR – TENISKI AS I UČESNIK DEJVIS KUPA (Ivan Radović)
IVAN RADOVIĆ, jedan od najznačajnijih srpskih slikara prve polovine 20. veka i državni prvak u tenisu, rođen je 21. juna 1894. g. u Vršcu, u svešteničkoj porodici. Nakon očeve smrti, s majkom se preselio u Sombor, u kome se obrazovao i gde je umetnički stasao. U Somboru je završio četiri razreda Državne gimnazije (1905/06-1908/09), a potom je pohađao i ovdašnju Srpsku učiteljsku školu (Preparandiju), u kojoj je otkrio svoje interesovanje za slikarstvo (u to vreme intenzivno se družio sa nešto mlađim Milanom Konjovićem, s kojim ga je vezivala strast prema slikarstvu). Maturirao je u somborskoj Preparandiji 1913. godine. Posle neuspelog pokušaja da pređe u Srbiju, Radović je, kao mlad učitelj,…
-
PRVA SRPSKA UMETNIČKA IZLOŽBA ODRŽANA JE U SOMBORU
Dobrotvorna zadruga Srpkinja Somborkinja, koja je osnovana 1896. godine, priredila je u Somboru, od 8. do 23. maja 1910. godine, pod pokroviteljstvom patrijarha srpskog Lukijana, jednu od najznačajnijih srpskih umetničkih izložbi tog vremena – Prvu srpsku umetničku i vajarsku izložbu u Austro-Ugarskoj. U istoriji umetnosti poznata kao „Prva srpska umetnička izložba“, ova kulturna manifestacija okupila je, u zdanju somborske „Županije“, 16 najpoznatijih srpskih slikara tog vremena, kao i tri vajara, a prikazano je 110 umetničkih dela. Somborski srpski list „Sloga“ pisao je pred otvaranje izložbe: Što se većma približava vreme umetničke izložbe koju će naša vredna ženska zadruga da priredi, sve se većma osvedočava, da je to podhvat koji će zagrejati…
