Istorija,  OBZORJA PROŠLOSTI

KUPUSINA – STARO PODUNAVSKO SELO

Podunavsko selo Kupusina, zapadno od Sombora, postojalo je još u srednjem veku, sa imenom Heteš, a nalazilo se u Bodroškoj županiji. Najraniji zapis o ovom selu potiče iz 1297. godine. Početkom 15. veka (1413) selo Heteš bilo je u posedu mačvanskog bana i bodroškog župana Jovana Marotija.

Pečat Jovana (Janoša) Marotija, mačvanskog bana i bodroškog župana, posednika Heteša (Kupusine) s početka 15. veka

Godine 1468. Heteš je postao posed porodice Cobor iz susednog naselja Coborsentmihalj (današnji Sombor), a 1481. g. oni su ga darovali dominikancima, za koje su u Coborsentmihalju sagradili crkvu i manastir. U selu, koje je tada već beleženo sa imenom Nađheteš (Veliki Heteš), svoju kuriju (plemićku kuću) imala je 1517. g. Felicija Pilsberger, rođ. Cobor, kojoj je selo tada i pripadalo. Na popisu iz 1522. g. zapisani su Našđheteš sa 44 i Kišheteš (Mali Heteš) sa 14 poreskih domova.

Grb porodice Cobor u čijem se posedu naselje Heteš nalazilo krajem 15. i početkom 16. veka

Na mesto raseljenog mađarskog življa u selo se, nakon turskih osvajanja, naseljevaju Srbi, pa je 1546/47. g. ovde zapisano pet srpskih domaćinstava. U turskom defteru iz 1570. g. selo Nađheteš zabeleženo je u Somborskoj nahiji sa 20 srpskih i dva turska domaćinstva (istovremeno je zapisan i Kišheteš, sa 10 srpskih domova), a već 1578. g. turski defter beleži da se ovo selo drugim imenom naziva Kupusina.

Kupusina je, posle povlačenja Turaka, zabeležena, početkom poslednje decenije 17. veka, kao komorska pustara, a na zbirnom popisu naselja Somborskog sreza iz 1699. g. zapisano je da ovde živi 15 domaćinstava. Popisi iz 1715. i 1720. g. u Kupusini beleže 18, odnosno 17 srpskih poreskih domaćinstava, na popisu iz 1725/26. g. ovde je zapisano 26, a 1752. g. 29 srpskih domova.

Kupusina (zapisana kao Hapša) na mapama iz 1720. i 1745. god.
Kupusina na mapi iz 1748. god.

Od 1752. g. srpsko stanovništvo se raseljava, a u Kupusini počinje naseljavanje mađarskih i slovačkih porodica iz Njitranske i Heveške županije (ovdašnji Slovaci će brzo biti mađarizovani), kao i iz okoline Kaloče, pa je 1768. g. u selu zabeleženo 157 domaćinstava. Već 1754. g. u selu postoji rimokatolička crkva, a današnja crkva Sv. Ane podignuta je između 1808. i 1813. godine.

Kupusina na mapi, oko 1783. god.
Crkva Sv. Ane, početkom 20. veka (ljubaznošću Marka Bašića iz Apatina)

Atar Kupusine prostirao se 1805. g. na 9.534 požunska jutra. Godine 1834. ovdašnje zanatlije (ribari, mesari, krojači, kovači, kolari, stolari itd.) dobili su cehovske privilegije. Osim ribolovom i zanatima, stanovništvo se pretežno bavilo poljoprivredom i to uzgajanjem povrća, po čemu su Kupusinci ostali poznati do danas. Marvu i svinje, koje su Kupusinci uzgajali, napasali su na obližnjem potesu Kučka kraj Dunava. Nasip prema Dunavu, koji je često ugrožavao atar sela, podignut je 1842. godine, a na pravljenju nasipa radilo je 12 hiljada radnika i dve hiljade zaprega.

Atar Kupusine 1805. god.
Opštinski pečat sela Kupusine iz 1852. god.

Prema podacima popisa, 1787. g. u Kupusini je zabeleženo 206 kuća i 1.355 stanovnika. Godine 1828. g. ovde su 332 kuće i 2.572 stanovnika, a 1900. g. 692 kuće i 3.202 stanovnika (99,50% Mađara). U drugoj polovini 19. veka selo je administrativno pripalo Apatinskom srezu, a i danas je deo apatinske opštine. Početkom oktobra 1890. godine veliki požar je uništio znatan deo Kupusine i tada je potpuno izgorelo 360 kuća. železnička pruga prošla je kroz selo 1912. godine.

Kupusina na mapi oko 1870. god.

Početkom 20. veka ime sela promenjeno je u Bačkerteš (Bacskértes), a staro ime vraćeno je posle Prvog svetskog rata, kada je Kupusina pripala Kraljevini SHS. Prema popisu iz 1931. g. u Kupusini je živelo 2.933 stanovnika. Između dva svetska rata u Kupusini je 1935. g. osnovana poljoprivredna zadruga „Pčela“.

Glavna ulica, prva polovina 20. veka
Obnova crkvenog tornja, tridesete godine 20. veka
Crkvena procesija kroz selo, prva polovina 20. veka
Svatovi u Kupusini, polovina 20. veka
Mlin Andrša Salaja u Kupusini, prva polovina 20. veka
Kupusina početkom četrdesetih godina 20. veka
Ciglana u Kupusini
Kupusinke na ulici, polovina 20. veka

Posle Drugog svetskog rata talas kolonizacije zaobišao je ovo selo. Šezdesetih godina 20. veka u ataru sela je, mahom nekadašnjim koritom starog toka Dunava, prokopan kanal Dunav – Tisa – Dunav.

Kanal DTD kraj Kupusine

Posleratni popisi sela beleže: 1948 – 3.200 stanovnika; 1961 – 3.133; 1971 – 3.063; 1981 – 2.694; 1991 – 2.500; 2002 – 2.356 stanovnika, 2011 – 1.921 žitelj, a prema podacima poslednjeg popisa iz 2022. g. u Kupusini je živelo još svega 1.347 stanovnika.

Crkva Sv. Ane početkom 21. veka
Kupusina danas (detalj)
Kupusina danas (detalj)
Turul – mitski soko i simbol mađarske nacije, postavljen 2020. g. u porti crkve Sv. Ane u Kupusini

M.S. 

Ostavite komentar

Vaša e-mail adresa neće biti objavljena.