LEMEŠKA PLEMIĆKA PORODICA ODRI

Mađarskoj plemićkoj porodici Odri plemstvo je dodelio car Karlo VI, u Beču, 28. avgusta 1716. godine. Plemićko pismo i grbovnicu dobio je Nikola Odri (1653-1720) iz Terbegeca (danas Trebušovce u Slovačkoj), sa sinovima Andrijom, Jovanom, Martinom, Stefanom i Mihailom. Iste godine, u decembru, plemstvo porodice Odri ozvaničeno je u Hontskoj županiji, gde je potvrđeno i 1730. godine.

Plemićki grb: u plavom polju štita, na zelenom tlu, nalazila se zlatna kruna, a iznad nje ruka u crvenom rukavu, sa rukoveti od 11 klasova pšenice. Isti motiv ponovljen je i iznad kacige sa krunom. Plašt oko štita bio je zlatno-crven sa leve, a zlatno-plav sa desne strane. Na tavanici sale grbova u zdanju Županije u Somboru, među grbovima 14 odabranih plemićkih porodica Bačko-bodroške županije, nalazio se i plemićki grb porodice Odri, koji je prikazan donekle izmenjen (bez krune u štitu, sa rukom u srebrnom oklopu i zlatno-plavim plaštom sa desne, a srebrno-crvenim sa leve strane štita).

Grgur i Matija, sinovi Andrije, a unuci Nikole Odrija, doseljeni su polovinom 18. veka iz Peštanske županije, gde je 1747. g. potvrđeno plemstvo njihovom ocu, u tek osnovano selo Nemeš-Militič ili Lemeš (današnji Svetozar Miletić), severno od Sombora. Plemstvo je Grguru Odriju i njegovoj deci priznato u Bačkoj županiji 1752. godine, na osnovu potvrde Peštanske županije. Na državnom popisu ugarskih plemića iz 1754/55. g. zapisani su u Bačkoj županiji Grgur i Matija Odri, u Hontskoj županiji zabeleženi su njihovi rođaci Martin, Mihailo, Đorđe i Jakov Odri, a u Nogradskoj zapisan je Andrija Odri. Godine 1766. potvrđeno je u Bačkoj županiji plemstvo nemeš-militičkim plemićima Grguru Odriju i njegovim sinovima Pavlu, Andriji i Albertu, kao i njegovom bratu Matiji, na osnovu potvrde Hontske županije. Prilikom provere plemstva 1771. g. Grgur Odri i naslednici njegovog brata Matije prikazali su grbovnicu iz 1716. godine, potvrdu peštanske županije iz 1747. godine i potvrdu Bačke županije iz 1766. godine, kao i rodoslovno stablo u kome je bilo zabeleženo 25 muških članova ove porodice. Četiri godine kasnije, na zasedanju skupštine Hontske županije u selu Kamencu, potvrđeno je, na osnovu plemićkog lista koji je čuvan u županijskoj arhivi, da su Nikola, Andrija, Jovan, Matija i Stevan Odri iz sela Nemeš-Militič u Bačkoj županiji nesumnjivi i pravi plemići.

Kako u Nemeš-Militiču još nije bila podignuta crkva, Grgur Odri je svog sina Vartolomeja krstio 1752. g. u Somboru. Od kraja osamdesetih godina 18. veka u Somboru je živeo pl. Đorđe Odri, kome su u crkvi Presvetog Trojstva kršteni sinovi Josip (1789), Ignjac (1796), Franja (1800) i Pavle (1805), kao i kćeri Marijana (1787), Julijana (1792) i Barbara (1793. i 1802). U Somboru je krštena i kćer pl. Stefana Odrija Ana (1794), kao i deca pl. Matije Odrija Katarina (1799) i Pavle (1805).

Najznačajnija ličnost ove porodice, čiji je rad decenijama neposredno bio vezan za Sombor, bio je Grgurov sin Andrija Odri (1745-1822). Od 1772. g. bio je županijski službenik, a od 1780. g. nalazio se na položaju sreskog načelnika Donjeg sreza Bačke županije. Car Josif II imenovao ga je 1789. g. za drugog podžupana Bačke županije (županijska skupština potvrdila je njegovo zvanje 1791. godine), a 1797. g. postavljen je za prvog podžupana i na tom položaju će ostati četvrt stoleća. Kao prvi podžupan imao je neposrednu vlast nad županijskom administracijom, s obzirom da u to vreme veliki bački, odnosno bačko-bodroški župani (Josip Irmenji, a posle njega Josip Podmanicki) nisu boravili u Somboru kao županijskom središtu. Odri je redovno predsedavao zasebnim i opštim sednicama županijske skupštine. U vreme njegove uprave administracijom Bačke, odnosno Bačko-bodroške županije, završeno je prokopavanje Francovog (Velikog bačkog) kanala (1793-1802), ujedinjene su Bačka i Bodroška županija (1802) i sagrađeno je raskošno dvospratno zdanje Županije u Somboru (1804-1808), za šta, besumnje, znatne zasluge pripadaju upravo Andriji Odriju. On se 1797. g. nalazio na čelu Komisije za mobilizaciju bačkog plemstva protiv Napoleonove vojske, pa je u četiri navrata podizao plemićku insurgentsku vojsku (1797, 1800, 1805. i 1809), a u martu 1809. g. Andrija Odri je izvršio i smotru bačke plemićke vojske. U vreme posete cara Franca I Somboru 1807. g. Odri je priredio svečan doček caru i organizovao je njegovo putovanje brodom po kanalu do Vrbasa. Tokom 1812/13. g. Andrija Odri bio je i kraljevski komesar zadužen za slobodan i kraljevski grad Sombor, ali nije uspeo da reši nagomilane sporove i da suzbije samovolju gradskih senatora. Za razliku od znatnog broja županijskih činovnika, tokom svoje uprave Bačko-bodroškom županijom podžupan Odri je smatran za „oličenje trezvenosti“.

Kraljevska komora je 1800. g. prodala nekadašnju somborsku vojničku pustaru, a tada komorsko dobro Pačir, za 118.000 forinti četrnaestorici bačkih plemića, među kojima je bio i Andrija Odri, koji je otkupio 2.300 jutara po ceni od 19.500 forinti. Carskom odlukom Odri je 1801. g. ovaj posed dobio u trajno vlasništvo, a uz njega i pravo da koristi plemićki dodatak „od Pačira“. Andrija Odri je umro u Somboru, 10. decembra 1822. godine, pripremajući se za sednicu županijske skupštine. Sahranjen je u nemeš-militičkoj crkvi, gde je njegova nadgrobna ploča, sa plemićkim grbom, očuvana do danas.

Porodica Odri se, tokom prve polovine 19. veka, znatno razgranala, a zatim se i delimično raselila po naseljima Bačke županije. Prema državnom popisu mađarskih plemića iz 1841. g. zabeležen je u Somboru Martin Odri, a plemići ovog prezimena zapisani su i u Pačiru (troje), Stanišiću (dvoje), Bajmoku (četvoro), Bajši (jedan), Iđošu (troje), Sentomašu (jedan), Molu (troje), Palanci (jedan), Čebu (jedan), Baču (dvoje), Bezdanu (desetoro), Veprovcu (jedan), Čonoplji (jedan) i Nemeš-Militiču (25).

Prezime Odri održalo se u Somboru i Svetozaru Miletiću (Lemešu) sve do danas.

Milan Stepanović