Početak zime somborski salašari su provodili mirnije (nigde te tišine kao na ravnici zimi), a ona na salašima nije počinjala sa mrazom, snegom i čistim saonikom, već s jesenjim kišama i teškim, lepljivim blatom. Kada putevi smrznu i postanu trvdi, a njive prekrije sneg, vađeno je iz smrznutih barica (mlaka) na putevima blato i, pomešano sa kamenozemom (smolastom glinom), bacano je po snegu na oranicama, kako bi ih vazduh i marz bolje „probili“. U lepšim danima je na njive izvoženo đubre i slagano na veće gomile da ne bi izvetrilo i izgubilo snagu pre nego što bude pomešano sa zemljom. Kako usevi ne bi bili poplavljeni kada se sneg sa njiva…
-
-
ŠTAMPA U SOMBORU
Štampa je od druge polovine 19. veka imala važnu ulogu u informisanju i prosvećivanju Somboraca. Daleki nagoveštaj buduće somborske štampe pojavio se još 1787. godine, kada je ovdašnji srpski prosvetitelj, književnik i prevodilac Avram Mrazović objavio prvu svesku “Poučitelnog časopisa za decu”, na osnovu prevoda tekstova znamenite francuske prosvetiteljske spisateljice Žan Mari Leprens de Bomon. Druga sveska ovog časopisa pojavila se 1793. godine, a treća i četvrta 1800. godine. Časopis je prvenstveno bio namenjen “pravilnom obrazovanju uma i srca” ženske dece. Tradiciju somborske štampe utemeljio je nedeljni privredni list “Ipar” (“Privreda”), koji je 1865. g. kratko izlazio na mađarskom jeziku, a uređivao ga je profesor somborske Niže realne škole Jožef…
-
DAN KADA SU SOMBORCI PUCALI JEDNI NA DRUGE
U viševekovnoj istoriji Sombora postoji samo jedan primer i jedan datum kada su Somborci pucali jedni na druge. U vreme Mađarske građanske revolucije 1848/49. godine grad Sombor je pet puta prelazio iz ruku mađarskih ustanika u ruke srpskih i austrijskih vlasti i obratno. Uspeli su građani Sombora da u tom burnom vremenu sačuvaju grad od razaranja, mada ne i od pljačke, koju su, tokom povremenog međuvlašća, sistemski činile pljačkaške skupine iz okolnih sela Stapara, Sivca i Brestovca, ali i dobrovoljci iz Srbije u redovima srpske vojske tokom njenog boravka u gradu. U svim tim promenama u gradu nije bilo međusobnih oružanih sukoba između većinskog srpskog življa i ovdašnjih Mađara, ali…
-
OKTOBAR NA SOMBORSKIM SALAŠIMA
Rana jesen bila je jedan od najdelatnijih godišnjih perioda na salašu. Na njivama je završavana setva ječma, pšenice i raži, a na njive pripremljene za prolećne useve voženo je đubre. U sunčanim i suvim danima vađen je krompir (jedan berač bi obuhvatio rukama gornji „kitiš“, a drugi bi ga opkopavao motikom, dok prvi berač ne iščupa sav „bokor“). Krompir je prebiran „na troje“ (veliki,srednji i mali) i ostavljan u džakove. Veliki krompir je korišćen u ishrani ljudi, srednji u ishrani marve, a mali za sejanje. Početkom oktobra počinjala je i berba kukuruza – najveći jesenji posao, koji je, zavisno od površine oranica i broja parcela, trajao i po dve nedelje.…
-
BROJ GRANIČARA U ŠANČEVIMA NA POTISKOJ VOJNOJ GRANICI 1720/21.
Potiska vojna granica osnovana je 1702. godine. Većim delom svog poluvekovnog postojanja, ova granica imala je 14 vojnih šančeva (kasnije će na spisku graničarskih šančeva biti dodato još jedno naselje – današnji Bački Brestovac). Većina naselja nalazila se uz reku Tisu, osim Sentomaša (Srbobrana), Subotice i Sombora, koji su pripadali granici, ali su bili manje ili više udaljeni od Tise. Komanda granice ili krajine nalazila se u Segedinu. Većim delom graničari su bili srpske narodnosti, u Segedinu su uz srpske graničare u vojnoj službi bili i Mađari, a u Subotici i Somboru među graničarima je bio i znatan broj Bunjevaca. Svakim šancem komandovao je kapetan. Celokupno stanovništvo (odnosno kućne starešine)…
-
NAJSTARIJI SAČUVANI DOKUMENT I PEČAT SA PODRUČJA BAČKE
Bač, najstarije naselje u Bačkoj, od kraja 11. veka postao je jedno od dva središta Kaločko-bačke nadbiskupije. Sve do Mohačke bitke (1526) ovde se, kao u drugom nadbiskupskom sedištu, nalazio bački kaptol, koji je, osim crkvenih pitanja, rešavao i svetovna pitanja sa područja Bačke županije (parnice, urbarijalni poslovi, najamnine, plemićke potvrde, vlasnička opravdanja, testamenti, popisi…). Najstariji sačuvan dokument Kaptola u Baču potiče s početka 13. stoleća, iz 1229. godine, i odnosi se na nagodbu između sela Arnat (nalazilo se južno od današnjeg Sombora) i bana Tomaša, vlastelina iz obližnje Sonte. Oni su se dugo sudski sporili oko zemljišta na međi između Arnata i Sonte, za koje su žitelji Arnata tvrdili…
-
NAJSTARIJA SAČUVANA FRESKA U BAČKOJ
Najstarija freska u Bačkoj nalazi se ujedno i u najstarijoj sačuvanoj, danas franjevačkoj crkvi Uznesenja Marijina u Baču. Bač je naselje sa najdužom urbanom tradicijom na ovom prostoru, po kome je cela oblast Bačke i dobila svoj naziv. Moguće je da se na Bač odnosi zapis o episkopskom sedištu Druge ili Donje Panonije, zapisanom sa imenom Bacensi u pismu vizantijskog cara Justinijana I još 535. godine. Srednjovekovni ugarski izvori ovo naselje, kao županijsko sedište Bačke županije, pominju krajem 11. i početkom 12. stoleća. U isto vreme, Bač je i jedno od dva središta Kaločko-bačke nadbiskupije. Osnova današnje franjevačke crkve u Baču, svakako najkompleksnijeg kulturnog dobra na prostoru Vojvodine, nastala je…
-
OPIS SOMBORSKE “RACKE” CURICE IZ 1831. GODINE
Veoma je malo izvornih svedočanstava o tome kako su izgledale Somborke ili Somborkinje (kako se ranije govorilo) u prvoj polovini 19. veka. Jedno od njih potiče iz pera mađarskog putopisca Antala Mindsentija, a objavljeno je u Pešti 1831. godine. Iz šireg teksta, koji mahom opisuje somborska zdanja, izdvajamo dragocen opis načina na koji su se oblačile somborske žene i devojke pre skoro dva stoleća: “Sombor ima 18.140 stanovnika. Većinu čine Raci (Srbi i Bunjevci), a u manjoj meri Nemci, od kojih mnogi govore i mađarski. Rimokatolici imaju osnovnu školu (Capitalis) u kojoj nastavu izvode tri učitelja. Školska zgrada je smeštena iza Gradske kuće u zadnjem delu pijace. Pravoslavni takođe imaju…
-
SEPTEMBAR NA SOMBORSKIM SALAŠIMA
Završetak leta bio je period pripreme za velike jesenje poslove na salašu i zemlji koja ga okružuje. Početkom septembra oranice su pripremane za jesenju setvu, po lošijoj zemlji bacano je đubre, nakon čega se takva zemlja još jednom podoravala. Odabirano je seme pšenice i raži za predstojeću setvu, a opravljani su jendeci i jarkovi na nižim ili „vodenim“ livadama i sa njih je grabljena mahovina. Sa ugara je vađen krompir i bela ili žuta repa, a prethodno je sa stabljika čupano lišće koje je davano kao dohrana muzarama. Oko Male Gospojine počinjalo je vreme setve koje je trajala, zavisno od vremenskih uslova, i posle Miholjdana, odnosno sve do druge polovine…
-
SENĆANSKA BITKA – DOGAĐAJ KOJI JE PREOKRENUO ISTORIJU EVROPE
Bitka kod Sente spada u red onih istorijskih događaja, koji su presudno uticali na tokove evropske, pa i svetske istorije. Tokom 14 godina ratovanja započetog napadom trupa Otomanske imperije na Beč 1683. godine, turska vojska je doživela niz poraza, te je austrijska carska vojska, potpomognuta trupama okolnih hrišćanskih kneževina i kraljevina, tokom nekoliko sledećih godina uspela da oslobodi veći deo nekadašnje Kraljevine Ugarske. Između 1686. i 1688. g. turska vojska je potisnuta iz Bačke, a oslobođena su i sva tadašnja veća i važnija bačka naselja i utvrđenja – Baja, Subotica, Sombor, Bač, Kovilj, Titel, Bečej i Senta. U narednoj decenije bitke sa Turcima vođene su sa promenljivim uspehom. Mada je austrijska…
