Nakon što je 17. februara 1749. g. carica Marija Terezija potpisala privilegijalno pismo, odnosno Elibertacionu povelju, kojom je Sombor uzdignut u status slobodnih i kraljevskih gradova, što je predstavljalo uspešno finale trogodišnje naporne borbe Somboraca za ostvarivanje svojih prava i privilegija, usledilo je i svečano proglašenje novog statusa grada.
Carska Elibertaciona povelja svečano je doneta u Sombor 27. marta 1749. godine. Nju su iz Beča, u posebnoj načinjenoj metalnoj škrinji, doneli ugledni somborski građani Mihailo Bokerović, Avram Rašković i Atanasije Stojšić, koji su se iskrcali na dunavskom pristaništu u selu Monoštoru, severozapadno od Sombora. Mnogobrojni Somborci, predvođeni sveštenstvom obe konfesije, sa 40 konjanika na čijem je čelu bio biro (sudija) privremenih gradskih vlasti Nikola Parčetić, izašli su ispred grada, gde su svečano dočekali izaslanike i carsku povelju. Povelja je zatim nošena po gradu, a u tri navrata pucali su, u čast ovog radosnog događaja, i merzeri (topovi kratkih cevi), posle čega je svečano smeštena u opštinskoj kući.
Ovu teško stečenu, ali ne i zaludno plaćenu privilegiju, svečano je uručio Somborcima kraljevski komesar grof Johan Stefan Koler 24. aprila 1749. godine. Tog jutra, u osam časova, građani Sombora krenuli su svečano, sa trubama i dobošima, a među njima u sredini je koračao Nikola Parčetić, koji je nosio Povelju. Oko njega su bili najugledniji građani i naoružani vojnici, kao i ostali ovdašnji stanovnici, te su zajedno, polako, išli ka stanu carskog izaslanika u zdanju franjevačke rezidencije (današnjem južnom krilu Župnog dvora pored crkve Presvetog Trojstva), u koju su uneli Povelju. Prateći kraljevskog komesara, predvodnici grada (obe veroispovesti) ušli su u crkvu Presvetog Trojstva, te je otpevana himna Duhu Svetome: „Veni Creator Spiritus“ („Dođi, Duše Stvoritelju“), što je izvan crkve propraćeno plotunom vojničkih topova i pušaka.
Posle crkvene službe građani Sombora položili su zakletvu carici u svečano ukrašenoj trpezariji Franjevačke rezidencije, nakon čega je caričin izaslanik grof Koler svečano proglasio Sombor za slobodan i kraljevski grad. Tom prilikom izaslanik carice Marije Terezije rekao je:
“Pozdravljam građane koji su položili zakletvu i podsećam ih kako je Njeno Veličanstvo primilo u red ostalih slobodnih i kraljevskih gradova ovaj pređašnji vojni šanac, a kasnije posed kraljevske komore Sombor, i kako ga je milostivo udostojilo u njihov red uvrstiti. Ova carsko-kraljevska milost opširnije je izražena u kraljevskoj Povelji kako bi se bolje i snažnije urezala u srca vernih građana, te kako bi je uslišeni građani, kao i njihovi potomci i naslednici, sa poštovanjem čuvali. Vi ćete iz kraljevske Povelje, koja će biti pročitana, te na ilirskom jeziku protumačena, razumeti da ova kraljevska milost nikada neće biti zaboravljena, već će se uspomena na nju održavati sjedinjenim snagama i onim neumornim nastojanjima usluga vernih [podanika, prim. prir], koji proističu iz majčinske ljubavi [vladarke], usled čega je ona običavala da nagrađuje korisne građane domovine.” Tada je na latinskom i “ilirskom” jeziku pročitana Povelja, a zatim je komesar nastavio:”Obraćam vam se sada, već slobodnim građanima ovog novooslobođenog grada naše domovine. Vi ste, besumnje, isto tako radosno i raspoloženo prihvatili ovu istinsku majčinsku milost i naklonost Njenog carsko-kraljevskog Veličanstva, kojom je ona na više načina pokazala koliko ceni i koliko su joj drage vaše vojničke usluge, kojima ste se vi kako rimokatolici, tako i Rascijani grčkog obreda, istakli u borbama kroz sedamdeset i više godina, o svom trošku i svojim oružjem, u različitim vremenima kako od unutrašnje opasnosti, tako i u ogorčenim borbama protiv Turaka, koliko god su vam to dopuštale vaše mogućnosti. Primereno ste se pokazali prema Ugarskoj kraljevini i precima Njenog Veličanstva, za vreme proteklih punih osam godina pod raznim okolnostima, mestima i vremenima, podnoseći velike žrtve i u njima ste do kraja istrajali, te ste time dokazali da ste odani građani svoje domovine. Sve ovo uzevši u obzir, Njeno Veličanstvo, u svojoj velikodušnosti, kako bi vas mudre i oprezne građane učinilo saučesnicima ove naročite milosti, a koju biste i vi i vaše potomstvo mogli koristiti, to je Njeno Veličanstvo priznalo vaše žrtve i primereno nagradilo u želji da bi se time i potomstvo oduševilo, podstaklo i odgajalo. Zato je Njeno Veličanstvo, svog ugleda i darežljivosti radi, snagom svoje kraljevske moći, na osnovu prethodno obrazloženih zasluga i na osnovu člana 17 Zakona iz 1687. godine, dragovoljno potvrdilo sva prava i povlastice, koja su u blagonaklonoj kraljevskoj Povelji opširnije i jasnije izražena, i Sombor je milostivo primilo u red slobodnih i kraljevskih gradova. Ja vam, stoga, dragi građani, srdačno čestitam i tome se istinski radujem, a ne manje radujem se i tome što sam ja poslat da kao kraljevski izaslanik izvršim svečanu instauraciju novog slobodnog i kraljevskog grada, od Njenog Veličanstva, te stoga vas, zaslužne građane novooslobođenog slobodnog i kraljevskog grada Sombora, kao takve uvodim i priznajem, a ovo, pak, pređašnje županijsko utvrđenje snagom navedene kraljevske Povelje proglašavam da je milostivo rešeno da se uvrsti i pretvori u slobodan i kraljevski grad Sombor, te u hronostičnom distihu za uspomenu na mene, kao prorok, srdačno kličem: Živeo! I večito dugo u potomstvu cvetalo sa ovim povlasticama odlikovano građanstvo Sombora!”
Odmah potom zapucale su prangije, puške i merzeri, udarali su doboši i zasvirale su trube.
Nakon izbora koji su zatim usledili, izabrano je predstavničko telo građana i celokupnog gradsko rukovodstvo – Opštestvo od 60 članova, Spoljni senat od 25 i Unutrašnji senat od 13 članova, kao i prvi sudija (gradonačelnik), gradski kapetan i ostali najvažniji službenici tek proglašenog slobodnog i kraljevskog grada Sombora.
Za najuglednije goste priređen je svečan ručak, a gradskim ulicama vođen je okićen vo, koji je potom ispečen i podeljen građanima, za koje se točilo i besplatno vino iz četiri velike bačve (28 urni vina, odnosno oko 1.500 litara). Veselje i slavlje se nastavilo i u narednih nekoliko dana (Somborci su u veselju malo preterali, pa su porazbijali sve sudove – tanjire, čaše, flaše i bokale, te je nekoliko kola otišlo u susednu Baju da nabavi novo posuđe za jelo i piće), sve do 29. aprila 1749. godine, kada je izaslanik carice, grof Stefan Koler, svečano ispraćen iz Sombora.
Svečanu instalaciju Sombora u red slobodnih i kraljevskih gradova svojim prisustvom su uveličali: Johan Stefan Koler, kraljevski izaslanik, sa Ignacom Ničijem, savetnikom uzvišene carsko-kraljevske ugarske Dvorske komore; Njegova ekselencija Visarion Pavlović, pravoslavni episkop bački iz Novog Sada; prečasni gospodin Antun Knežević, kanonik katedralne crkve u Kaloči; prečasni g. protoprezviter somborski pravoslavnog obreda Veselin Beljanski sa 15 sveštenika; časni oci Luka Čilić i Jeronim Lipovčević, glavni lektori bogoslovije u budimskom samostanu, koji su predstavljali kaluđersku provinciju „Bosnu Srebrenu“; časni otac Antonije, predsednik i upravitelj somborske župe; časni otac Antun Dežević iz Budima, zaslužni vojnički duhovnik somborske milicije; časni otac Pavle Tuškan, vikar; časni otac Filip Katić, propovednik na ilirskom jeziku; Petar Latinović, podžupan Bačke županije, zastupljen sa Imrom Četejom, sudijom plemića; major Marko Marković doskorašnji kapetan somborskog graničarskog šanca i glavni zapovednik straža Potiske granice; Franc Redl, savetnik i upravitelj komorskih poseda u Bačkoj i Sremu, N. Segendorf, kapetan čuvenog regimenta Palfijevske, sa više oficira istog puka, itd.
Somborski franjevac fra Bona Mihaljević (1742-1788) slikovito te događaje beleži u svom spevu o prošlosti Sombora stihovima:
Kada varoš razumi somborska
Da slobodna posta i kraljevska
Na Đurđevo veselje bijaše,
Kad veselo svirale sviraše,
Na veselje topovi pucaše,
Nuz mužike gospoda igraše…
Milan Stepanović
