Prve urbane karakteristike srednjovekovna preteča Sombora, naselje Coborsentmihalj, počelo je da stiče tokom poslednje trećine 15. veka, kada su sagrađeni kaštel s tvrđavom ovdašnje vlastelinske porodice Cobor, a potom i dominikanska crkva s manastirom. Ubrzo po završetku izgradnje tvrđave, Jovan (III) Cobor pismom se obratio papi Sikstu IV, sa molbom da mu se, zbog lјubavi prema redu braće propovednika i želјe da razmeni zemalјsko za nebesko i prolazno za večno, odobri da na svom posedu Coborsentmihalј podigne manastir za monahe dominikanskog reda. Jedini dominikanski manastir na prostoru Kaločko-bačke nadbiskupije nalazio se tada u Segedinu, a osnovan je 1319. godine. Dominikanski monaški red ustanovljen je početkom 13. stoleća (osnivač reda bio…
-
-
ATAR SOMBORA 1805. GODINE
Nakon proglašenja za slobodan i kraljevski grad 1749. godine, Sombor je, Privilegijalnim pismom (Elibertacionom poveljom) carice i kraljice Marije Terezije, dobio u posed teritoriju grada i 11 okolnih pustara, na kojima će nići prigradska salaška naselja, karakteristična samo za ovaj grad. Svega nekoliko meseci kasnije, kamenima-međašima razgraničeni su gradski posedi od županijsko-komorskih, mada je kasnije došlo do svojevoljne zamene nekih udaljenih pustara sa pustarama koje su bile bliže gradu. Prva mapa gradskog atara slobodnog i kraljevskog grada Sombora nastala je tek početkom 19. veka (postojala je odlična vojna mapa grada i okoline iz 1780-ih, ali na njoj nisu bile označene međe gradskih poseda i okolnih pustara, niti podaci o veličini…
-
KAKO JE HRVATSKI LIST ZAMERAO SOMBORSKIM SRBIMA ŠTO ZAPOSTAVLJAJU SVOJ JEZIK I OBIČAJE
U svom broju od 1. aprila 1846. g. zagrebačke „Novine horvatsko-slavonsko-dalmatinske“ donele su, na naslovnoj strani, članak o brojnim balovima održanim u Somboru, u kome je somborskim Srpkinjama i Srbima (posebno onim mlađim) bilo zamereno zapostavljanje jezika i običaja svog naroda. Kada se zna da je ovaj list uređivao Ljudevit Gaj, jedan od predvodnika tada već zabranjenog ilirskog pokreta, na idejama o uzajamnosti i jedinstvu Južnih Slovena, onda nije čudno što je lekcija iz rodoljublja somborskim Srbima stigla iz Zagreba. U članku se opisuje sezona balova u Somboru, koja se te 1846. godine odvijala u vreme poklada, pred početak Uskršnjeg posta. Pisac članka, nadahnut idejom panslavizma, prvo opisuje nedavno održan…
-
PRELAZAK SANTOVAČKIH ŠOKACA U PRAVOSLAVLJE 1899. GODINE
Jedan od najneobičnijih događaja u crkvenom životu šireg somborskog okruženja, koji je u svoje vreme imao ogroman odjek u srpskoj i mađarskoj javnosti i štampi, dogodio se krajem zime 1899. godine. Tada je 1.177 šokačkih žitelja sela Santova, javno i svečano, prešlo iz rimokatoličke u pravoslavnu veroispovest. Santovo – danas Hercegsanto, prvo selo sa mađarske strane granice na putu od Sombora ka Baji –pominje se u arhivskim izvorima još početkom 14. veka, a krajem tog stoleća naselje je zabeleženo u dokumentu o razgraničenju poseda vlastelinske porodice Cobor, čije je rezidencijalno mesto bio Coborsentmihalj, preteča današnjeg Sombora. U 16. stoleću, nakon turskih osvajanja, u Santovo se naseljava rimokatoličko šokačko stanovništvo, poreklom…
-
GRAMATA VLADIKE BAČKOG VISARIONA PAVLOVIĆA IZ 1750. GODINE O RUKOPOLOŽENJU JEREJA KIRILA POPOVIĆA IZ SOMBORA
Tokom proleća 2021. g. kolege iz Istorijskog arhiva u Somboru pronašle su do tada nepoznatu gramatu vladike bačkog Visariona Pavlovića, naslovljenu na ime Kirila Popovića iz Sombora. Zamoljen sam sa njihove strane da pokušam da je rastumačim i prevedem, što sam i učinio, te ovde iznosim pojedinosti i prevod ovog dragocenog dokumenta iz crkvene prošlosti Sombora. Krajem maja 1750. g. vladika bački Visarion Pavlović (oko 1670-1756), izdao je gramatu o rukupoloženju u jerejski čin Kirila Popovića iz Sombora, kojom svedoči i o njegovom postavljenju za sveštenika somborske crkve Svetog Jovana Preteče (tzv. Male pravoslavne crkve). Kiril Popović, češće pisan sa prezimenom Zaharić, bio je sin pravoslavnog sveštenika Zaharija Bungurovića (po…
-
120 GODINA RADA CRVENOG KRSTA U SOMBORU
Međunarodni Crveni krst osnovan je 1863. godine u Ženevi, na inicijativu Anrija Dinana i njegovih saradnika Gijoma Anrija Difura, Gistava Monijea, dr Luja Apija i dr Teodora Monoara. Već 1864. godine potpisana je prva Ženevska konvencija o zaštiti ranjenika. Usledilo je, tokom narednih godina, osnivanje društava crvenog krsta u nizu evropskih država. Prvo društvo Crvenog krsta na Balkanu osnovano je 1875. u Kneževini Crnoj Gori. Početkom 1876, na inicijativu vojnog lekara dr Vladana Đorđevića, osniva se i Društvo Crvenog krsta u Kneževini Srbiji, čiji je prvi predsednik bio beogradski mitropolit Mihailo Jovanović. Godine 1881. osnovano je i društvo Crvenog krsta Kraljevine Ugarske, pa je usledilo osnivanje niza gradskih društava po…
-
EPIDEMIJA KLIK-KLAKA KRENULA JE IZ SOMBORA
Pre pola veka, tokom leta i jeseni 1971. godine, Somborom, a potom i po celoj Jugoslaviji, proširila se masovna “epidemija” klik-klaka, popularne igre i igračke koja se, krajem šezdesetih godina prošlog veka, javila prvo u SAD, a potom i u zapadnoevropskim zemljama. Ova igračka (na engleskom prozvana Clackers, ali i Clankers ili Ker-Bangers) pojavila se 1968. godine u SAD, a bila je načinjena od dve tvrde plastične kuglice, prečnika oko 5 cm, koje su bile okačene o zajednički čvrst kanap, na čijem se gornjem delu nalazila alkica kroz koju bi se provlačio srednji prst na ruci. Snažnim vertikalnim pomeranjem prsta nastajao je zamah, koji je izazivao kretanje kuglica, te njihovo…
-
OSNIVANJE PRVE SRPSKE UČITELJSKE ŠKOLE (PREPARANDIJE)
Sve do 1778. godine, kada je mladi i učeni Somborac Avram Mrazović (1756-1826) pokrenuo u Somboru Gradsku školu “Norma”, sa prvim višemesečnim (kasnije i višesemestralnim) tečajevima za obrazovanje srpskih učitelja, srpski narod nije imao posebno i za to zvanje školovane učitelje. Tokom 33 godine, koliko je somborska “Norma” postojala i radila, u njoj je školovano više stotina budućih učitelja. Ipak, vremenom, njeni kapaciteti, ustrojstvo i pruženi obrazovni nivo nisu više mogli da zadovolje povećane potrebe za učiteljima u srpskom narodu, na prostoru Habzburške monarhije, te se počelo razmišljati o osnivanju prve posebne srpske škole za obrazovanje učitelja. Potpisivanjem mira sa Napoleonom 1809. godine, nastavljene su korenite školske reforme u Austrijskom…
-
ISTORIJSKA IZLOŽBA “RASTINA KROZ VEKOVE”
Za sve prijatelje koji nisu u prilici da posete izložbu RASTINA KROZ VEKOVE, čiji su autori Milan Stepanović i Slobodan Vukobratović, a koja je posvećena obeležavanju 100-godišnjice postojanja današnjeg sela Rastine, postavljamo ovu izložbu na sajt „Ravnoplov“. U organizaciji mesnog ogranka Udruženja potomaka i poštovalaca solunskih dobrovoljaca iz Rastine i uz podršku Kulturnog centra “Laza Kostić” Sombor i Grada Sombora, izložba je otvorena i izložena u Domu kulture, 11. novembra 2021. godine.
-
PROMOCIJA KNJIGE O CRKVI SV. JOVANA PRETEČE U SOMBORU
U sredu, 6. oktobra 2021. godine, pred ispunjenim amfiteatrom Pedagoškog fakulteta u Somboru, predstavljena je knjiga Milana Stepanovića “Crkva Svetog Jovana Preteče u Somboru”, koja je objavljena u izdanju Srpske pravoslavne crkvene opštine Sombor i Udruženja građana “Norma”. Posle tri kompozicije koje je izveo crkveni hor „Sveti car Konstantin i carica Jelena“ i pozdravne reči protojereja Srđana Perića, starešine crkve Sv. Jovana Preteče, o knjizi su govorili njen recenzent i pisac predgovora, istoričar prof. dr Saša Marković, protojerej Srđan Nešić – paroh crkve Sv. Jovana Preteče, i Milan Stepanović, pisac knjige, a pročitana je i beseda Vesne Bašić, savetnice u Arhivu Vojvodine, koja je bila urednica knjige. Prof. dr Saša…
