U 2022. g. navršilo se 400 godina od prvog zapisanog pomena bunjevačkog imena u Bačkoj. Bunjevci su etnička skupina poreklom iz zapadne Hercegovine i jugozapadne Bosne, rimokatoličke veroispovesti, štokavskog dijalekta i ikavskog izgovora, koja se u 16. i 17. veku pomerala na zapad, prema severnoj Dalmaciji i Lici. Odatle su prve bunjevačke skupine, početkom 17. veka (oko 1607/08), doseljene u bačko Podunavlje (između Baje, Sombora i Subotice), a njihove migracije odvijale su se, tokom 17. stoleća, u više talasa, od kojih su vidniji bili nakon Drugog kandijskog rata (oko 1670/71) i u vreme turskog povlačenja iz Bačke (1686/87). Početkom 17. veka, relativno malobrojni rimokatolici u Bačkoj, koja se nalazila pod…
-
-
MLADEN LESKOVAC – SIVČANIN, SOMBORSKI ĐAK I GOSPODSTVENI ERUDITA
MLADEN LESKOVAC, istoričar književnosti, književnik, prevodilac i akademik, rođen je 1. januara 1904. g. u velikom bačkom selu Sivcu, kao sin tamošnjeg učitelja Milivoja Leskovca. Osnovnu školu pohađao je u rodnom selu, gimnazijsko školovanje započeo je u novosadskoj, a dovršio u somborskoj Gimnaziji, gde je i maturirao 1923. godine. Potom je upisao Filozofski fakultet u Beogradu i tu je diplomirao 1930. g. na grupi za istoriju jugoslovenske književnosti. Postavljen je iste godine za suplenta somborske Gimnazije, u kojoj je predavao francuski, nemački i srpski jezik, kao i filozofiju, a imao je i zaduženje školskog bibliotekara. Iz Sombora je Leskovac premešten 1933. godine, posle položenog državnog ispita, i postavljen je za…
-
SOMBORAC – UTEMELJITELJ SRPSKE NEUROPSIHIJATRIJE
LAZAR STANOJEVIĆ, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu i jedan od utemeljivača srpske neuropsihijatrije, rođen je 23. februara / 7. marta 1883. g. u Somboru, kao dete somborskog učitelja Lazara Stanojevića, koji je preminuo šest sedmica pre rođenja sina. U rodnom gradu završio je osnovnu školu i Državnu gimnaziju, u kojoj je maturirao 1903. godine. Somborska Državna gimnazija u vreme kada je pohađao Lazar Stanojević (oko 1900. god.) Medicinu je Stanojević studirao u Budimpešti, a u Beču je završio i vojnu Learsku akademiju, te specijalizaciju iz oblasti neuropsihijatrije na Klinici za živčane i duševne bolesti prof. Juliusa Vagnera Jaurega, dobitnika Nobelove nagrade za medicinu 1927. godine. Po završetku Prvog svetskog rata…
-
ZNAMENITI VOJVOĐANSKI MAĐARSKI PISAC SRPSKIH KORENA
Dr KORNEL SENTELEKI STANKOVIĆ (Dr. SZENTELEKY STANKOVITS KORNÉL), mađarski pisac, pesnik i prevodilac srpskog porekla, najznačajniji predstavnik mađarske književnosti u predratnoj Jugoslaviji, rođen je 15/27. jula 1893. g. u Pečuju, kao sin Đorđa Stankovića, građevinskog inženjera poreklom iz temišvarske srpske porodice. Vremenom se ova porodica mađarizovala i 1898. g. preselila u Sombor, gde je Kornel završio osnovnu školu i osam razreda Državne gimnazije, u kojoj je maturirao 1911. godine. Nastavio je studije medicine u Budimpešti, a diplomirao je 1916. godine. Godine 1920. vratio se u Sombor i uskoro je postao lekar sa ordinacijom u velikom i nacionalno mešovitom (srpskom, nemačkom i mađarskom) selu Sivcu. Još kao student u Budimpešti Senteleki…
-
ĐULA SEMZE – BAČKI KAZANOVA I PANONSKI DON KORLEONE
Verovatno da u nama poznatoj istoriji Bačke i Vojvodine nije postojao veći avanturista, mešetar, poročniji ekscentrik, kockar, rasipnik i neobuzdaniji razvratnik, od Julijana Đule Semzea mlađeg (1881-1955), potomka imućne somborske porodice Semze. Porodica Semze prezivala se ranije Ajgler i živela je u selu Sentivan Prigrevici pored Sombora. Njen predak Matijas Ajgler (1766-1812) doselio se kao mladić u Prigrevicu iz Salcburga u Austriji, krajem 18. veka. Tu se 1792. g. oženio sa Katalin Adam, a iz ovog braka rođen je Johan Ajgler (Prigrevica, 1799 – Sombor, 1872), koji je kasnije zvanično pisan kao Janoš Semze (Szemzö Janos). Johan Ajgler se, četrdesetih godina 19. veka, preselio u Sombor. Kao izabranom građaninu Sombora…
-
ISTORIJSKA IZLOŽBA “VEKOVI LEMEŠA”
Za sve koji nisu bili u prilici da posete istorijsku izložbu “VEKOVI LEMEŠA”, autora Milana Stepanovića, postavljamo ovu izložbu na sajt “Ravnoplova”. Izložba je rađena na 13 velikih panoa (120 x 90 cm) i posvećena je istorijskom i kulturnom nasleđu sela Svetozara Miletića (Lemeša), jedinog plemićkog sela u Vojvodini. Uz podršku grada Sombora, izložbu je organizovalo Bunjevački kulturni centar “Lemeški Bunjevci” iz Svetozara Miletića, a otvorena je 24. novembra 2022. godine, u sali MZ Svetozar Miletić.
-
NAJPOZNATIJI FILMSKI DRAKULA – POTOMAK BAČKIH BUNJEVACA
BELA LUGOŠI (1882-1956), velika filmska zvezda ranog holivudskog horor-žanra i najpoznatiji Drakula u istoriji svetskog filma, bio je po majci (a moguće i po ocu) bunjevačkog porekla. Rođen je 20. oktobra 1882. g. u gradiću Lugošu, koji se nalazi istočno od Temišvara (današnji Lugoj u Rumuniji). Na krštenju je dobio ime Bela Ferenc Deže Blaško. Belina majka Paula bila je devojaštvom iz poznate i razgranate subotičke bunjevačke plemićke porodice Vojnić, koja se tokom 18. veka naselila i po drugim mestima u Bačkoj (Paula je bila poreklom iz Stare Moravice, naselja udaljenog tridesetak kilometara istočno od Sombora). Moguće da je i Belin otac Ištvan Blaško, nekadašnji vlasnik pekare, a kasnije upravnik…
-
SOMBORAC KOJI JE RUKOVODIO OLIMPIJSKIM IGRAMA
IVAN IVANČEVIĆ, gimnastičar, reprezentativac, trener, sportski pedagog, olimpijski sudija i visoki međunarodni sportski funkcioner, rođen je u Somboru, 12. oktobra 1913. godine. Bio je sin Mihaila Ivančevića, zidara, poreklom iz stare bunjevačke porodice. Ovde je pohađao osnovnu školu i osam razrada somborske Gimnazije, u kojoj je maturirao 1931. godine, nakon čega je upisao Poljoprivredno-šumarski fakultet u Zemunu, na kome je diplomirao 1937. godine, stekavši zvanje šumarskog inženjera. Profesionalnu karijeru započeo je u tehničkom odeljku Sreskog načelstva u Somboru, a potom je u struci radio na uglednom Državnom dobru Belje u Baranji. U kratkotrajnom Aprilskom ratu 1941. godine, u činu poručnika, Ivan Ivančević bio je vojni komandant Rume, a lakše je…
-
PROMOCIJA MONOGRAFIJE “150 GODINA GIMNAZIJE U SOMBORU”
Povodom jubileja somborske Gimnazije „Veljko Petrović“, u Velikoj Sali zdanja Županije u Somboru predstavljena je, 8. novembra 2022. godine, monografija „150 godina Gimnazije u Somboru“ autora Milana Stepanovića i Atile Pfajfera. Ova lepa i obimna knjiga (452 strane) analitički je predstavila prošlost ugledne i stare somborske škole, koja je osnovana 1872. godine, kao Državna gimnazija sa nastavom na srpskom i mađarskom jeziku. Nakon što je na početku promocije hor somborske Gimnazije, predvođen prof. Marijom Stošić, otpevao studentsku himnu „Gaudeamus igitur“ prisutnima, koji su do poslednjeg mesta ispunili salu zdanja Županije (znatan broj posetilaca promocije je i stojao), obratio se direktor Gimnazije „Veljko Petrović“ Dušan Mišković, koji je govorio o značaju…
-
KAKO JE OSNOVANA SOMBORSKA GIMNAZIJA 1872. GODINE
Tradicija somborskih srednjih škola utemeljena je još u drugoj polovini 18. veka, kada su u gradu postojale dve gramatikalne ili tzv. „latinske“ škole. Jednu je 1758. g. pokrenula ovdašnja pravoslavna crkvena opština i ona nije bila dugog veka, a drugu je 1763. g. pokrenuo ovdašnji franjevački manastir i ona je trajala do 1785. godine, kada su gradske vlasti bezrazložno ukinule ovu školu. Decenijama su posle trajali bezuspešni napori Somboraca da osnuju gimnaziju, za koju je postojao i obezbeđen novčani fond. Nejedinstvo ovdašnjih pravoslavaca i katolika u somborskom Magistratu često je predstavljalo nepremostivu prepreku za razvoj gradskih obrazovnih institucija. U 1840-im osnovane su dve manje konfesionalne niže realne škole, a grad…
