SOMBORSKI ĐAK – NARODNI HEROJ (ŽARKO ZRENJANIN UČA)

Žarko Zrenjanin Uča rođen je 11. septembra 1902. godine, u selu Izbištu kraj Vršca. Najistaknutiji je organizator i rukovodilac KPJ i NOB u Vojvodini. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Osnovnu školu učio je u Vršcu, a gimnaziju u Segedinu, Beloj Crkvi i Pančevu. Između 1921. i 1923. g. pohađao je i završio Učiteljsku školu u Somboru. Još kao đak somborske Učiteljske škole u prišao je naprednom omladinskom pokretu.

Od 1923. do 1926. bio je učitelj u selu Kanatlarci, u srezu prilepskom, gde je upoznao tegobe života makedonskog seljaka bezemljaša i pčelara. To saznanje presudno je uticalo na njegovo političko opredjeljenje. Da bi pomogao seljacima, naučio je makedonski i turski jezik, držao popularna predavanja za odrasle, vodio borbu protiv sujeverja, organizovao analfabetske tečajeve… Tu je, 1926. godine, prvi put došao u sukob s predstavnicima vlasti zbog svojih naprednih shvatanja. Zbog toga je nekoliko puta hapšen.

U julu 1926. g. premešten je u rodno Izbište, gde dolaze do izražaja njegove sposobnosti učitelja, prosvetitelja i naprednog političkog aktivista. I tu je organizovao analfabetske tečajeve i otvorio narodni univerzitet, osnovao u selima narodne knjižnice i čitaonice. Sarađivao je u prosvetnim i pedagoškim časopisima i politički delovao, preko Učiteljskog društva sreza belocrkvanskog, čiji je predsednik bio više godina.

Član je KPJ od 1927. godine, kada je i osnovao prvu partijsku ćeliju u Izbištu, a sekretar Sreskog komiteta KPJ Vršca bio je od 1930. godine. U martu 1932. g. izabran je za sekretara Okružnog komiteta KPJ za južni Banat. U svojoj kući u Izbištu organizovao je malu ilegalnu štampariju. Aprila 1933. g. štampariju je otkrila policija posle čega je Žarko Zrenjanin osuđen od Suda za zaštitu države na tri godine robije, koju je izdržavao u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi. Uz Mošu Pijade, Ivana Milutinovića i druge istaknute komuniste, Zrenjanin se borio za prava političkih osuđenika, učestvujući u štrajkovima glađu i drugim akcijama komunista. Iz zatvora je pušten 6. aprila 1936. godine.

Odmah je nastavio politički rad, povezao se s komunistima u Beogradu i partijskom organizacijom u Vršcu. Jula 1936. g. ponovo je izabran za sekretara Okružnog komiteta KPJ za južni Banat, a septembra iste godine izabran je u Pokrajinski komitet KPJ za Vojvodinu. Policija ga je često hapsila i proganjala. Do rata 1941. hapšen je pet puta i mučen u policijskim zatvorima u Petrovgradu (danas Zrenjaninu), beogradskoj Glavnjači i na Adi Ciganliji. U februaru 1939. g. imenovan je za političkog sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu, i na toj dužnosti ostao je do smrti.

Četvrtog maja 1940. uhapšen je i mučen u zatvoru u Petrovgradu, iz koga je izišao posle pola godine. Uskoro je izabran i za člana Centralnog komiteta KPJ.

Poštanska marka sa likom Žarka Zrenjanina Uče

Posle okupacije Jugoslavije Zrenjanin je inicijator stvaranja partizanskih odreda i njihovih oružanih akcija u Banatu, tokom jula 1941. godine. Gestapo je činio velike napore i organizovao brojne snage da uhvati “crvenog generala”, kako su Zrenjanina nazivali zbog njegovog neprestanog stvaranja partizanskih odreda i brojnih oružanih akcija protiv okupatora.

Početkom novembra 1942. g. Tito je pozvao Zrenjanina da iziđe na slobodnu teritoriju zapadne Bosne i prisustvuje I zasedanju AVNOJ-a. Prilikom priprema za odlazak u Srem, i dalje u zapadnu Bosnu, Zrenjanin je prokazan Gestapou, i 4. novembra 1942. g. opkoljen u selu Pavlišu, kod Vršca. Pokušavajući da se probije iz trostrukog obruča od više stotina pripadnika jurišne SS divizije “Princ Eugen”, policajaca i agenata, Žarko Zrenjanin Uča je, u jurišu, poginuo.

Od 23. decembra 1946. g. nekadašnji Veliki Bečkerek (kasnije Petrovgrad) nosi ime ovog revolucionara – Zrenjanin, gde mu je 1952. g. otkriven spomenik (od skora je spomenik premešten iz središta grada na drugu lokaciju). Žarko Zrenjanin je 5. decembra 1944. g. proglašen za narodnog heroja.