Prastari đermovi, kao neki panonski svetionici i orijentiri, već vekovima stoje u ravnici. Rasuti bunari sa đermovima po bačkim i banatskim pustarama i salašima, bili su jedini izvor pitke vode za ljude i marvu po ovim beskrajnim prostranstvima, kao na ovoj fotografiji poznatog somborskog lekara, pasioniranog fotografa, etnografa i planinara dr Radivoja Simonovića, nastaloj 1900. g. kraj somborskog salaškog naselja Bukovac.
Osim po pustarama kraj pojilišta, bunar sa đermom je, najčešće u stražnjoj avliji, imao skoro svaki salaš, kao i većina kuća na selu, a nalazio se i po sokacima i šorovima vojvođanskih sela i varošica. U Somboru je 1884. g. na gradskim ulicama bilo 16 javnih bunara sa đermom, a 1910. g. (i pored već brojnih arteskih bunara sa crpkom), bila su 33 bunara sa đermom, pretežno po ulicama u predgrađu.
Đeram je još u 16. i 17. veku bio ucrtan na mnogim starim zemljopisnim mapama i vedutama ovog podneblja, kao znamen salaša ili manjeg seoskog naselja, pa i na veduti Sombora iz 1698. godine, gde je ucrtan između zapadnog dela grada i reke Mostonge. Izgled bunara s đermom sačuvan je i na brojnim starim fotografijama, a opevan je i u srpskim narodnim pesmama sa ovog podneblja („Škripi đeram“).
Mađari ga slikovito zovu gemeškut (čaplja-bunar). Danas, po ravnici, jedva još negde može da se vidi.
Milan Stepanović
[Škripi đeram – Zvonko Bogdan]
