Sombor je vekovima leti muku mučio sa prašinom, a s jeseni i sa zime blatom i vlagom. Mada je svaka kuća imala baštu i u njoj svoje drveće i zelenilo, ulice starog gradskog jezgra, sve do poslednje trećine 19. veka, nisu bile ozelenjene. Tokom druge polovine 19. veka somborske gradske vlasti posvetile su veću pažnju pejzažnom uređenju grada, a uz drvorede dudova po ulicama periferije, na središnjim gradskim ulicama, osim na Glavnoj, bili su posađeni platani. Sedamdesetih godina 19. veka Sombor ima Odbor za ulepšavanje grada, koji vodi računa o ozelenjavanju i čuvanju posađenih sadnica i već formiranih drva. Početkom sedamdesetih godina 19. veka nastaje prvi gradski park, posađen pored železničke stanice, a 1898. g. posađen je i park oko zdanja Županije.
Najveći talas ozelenjavanja grada, započetog zalaganjem mladog somborskog gradonačelnika dr Bene Čihaša, dogodio se na samom kraju 19. i početkom 20. stoleća, kada je Sombor ozelenjen mladicama bođoša (koprivića). Po somborskim ulicama i parkovima tek urbanizovanog gradskog jezgra, posađeno je više hiljada sadnica (posebno 1903. godine), za ove krajeve neobičnog i ranije nepoznatog drveta iz porodice brestova, hrapavog i mesnatog lista i prepoznatljivih bobica. Prvi somborski bođoši (Celtis occidentalis) poreklom su iz šireg porečja Misisipija (SAD) – Somborci su ih, valjda zbog bobica, s početka zvali “amerikanske trešnje”, a kasnije je posađen i manji broj sadnica njegovog evropskog rođaka (Celtis australis) – razlika između njih je u hrapavosti kore i površini lista, koji su u američkog bođoša izraženiji.
Mladi bođoši na današnjem Vencu Živojina Mišića oko 1910. god.
Ubrzo je ovo drvo postalo ekološki znamen jednog od najzelenijih gradova u Evropi, a u hladu drvoreda njegovih raskošnih krošnji Sombor i Somborci, ranije gušeni letnjom prašinom i zimskom vlagom, utonuli su u prividan spokoj svoje zelene oaze, koji nisu mogli značajnije da naruše ni krupni svetski događaji poput ratova, promena državnih međa ili društvenih sistema. Urbani Sombor je rastao i razvijao se uporedo sa svojim bođošima i skoro da nema stare fotografije ili razglednice grada na kojoj se ne vide prvo mladice, a nešto kasnije i već formirana stabla ovog drveta.
Danas se u katastru zelenila grada Sombora vodi približno 18.000 stabala, od kojih je skoro sedam i po hiljada bođoša, a kako je znatan broj stabala ovog drveta već uveliko zašao u drugi vek svog života, gradski drvoredi planski se obnavljaju mladicama bođoša. Mnoge ulice Sombora pretvorene su u duge zelene tunele koje pravi ovo drvo, koje je, vremenom, preporodilo mikro-klimu Sombora i postalo jedan od prepoznatljivih znamenja grada.
Milan Stepanović
9 Komentara
Biljana
Juce sam bas citala o bođosima u Istri ?
ladonja (ledonja, landonja; kasnolat. *latoneus, od lat. lotus, grč. λωτός) (Celtis australis), koprivić, stablo iz porodice brjestova (Ulmaceae), Naziva se još fafarinka, kostela, koprnja, lilak, pelegrinka, poprivić… koliko razlicitih imena. U Istarskim se naseljima često na središnjem trgu, na mjestu okupljanja, nalazi stoljetna ladonja. Ima ih u parkovima, drvoredima i sl., te je postala gotovo simboličnim stablom Istre. U sr. Istri, pod ladonjom na rubu naselja ili na trgu na otvorenom prostoru zasjedalo je općinsko vijeće sa županom i održavalo se suđenje za kamenim stolom (npr. Barban, Veprinac i dr.).
I u Istri eto, bođos ima svoje posebno mesto.
Milan Stepanović
Sjani podaci, sačuvaću ih. Somborski se od istarskih malo razlikuju jer su većinom iz podvrte celstis occidentalis (zapadni, odnosno američki), a ne australis (južni, odnosno mediteranski), mada ima i takvih (baš sam Maruški pre par dana pokazivao na Staparskom putu tu mediteransku vrstu bođoša, zasađenu na obodu Županijskog parka)…
Daniela
Divan tekst,ali me zanima kako je baš bođoš od toliko raznog drveća odabran da krasi naše ulice? Imate li možda taj podatak ?
Milan Stepanović
Ne, to je i moja dilema. Pretpostavljam da su gradski oci konsultovali stručnjake, koji su im objasnili da je bođoš (koprivić) zahvalno drvo za klimu koja je vladala na prostoru Sombora (topla leta, hladne zime, dosta vlage, dosta sunca), te da je procenjeno da bi se ovo drvo najbolje prilagodilo gradskom eko-sistemu (ako je tada postojao taj pojam).
Branka
Upravo sam ih i u Parizu videla…Bodjosi i platani uvek vracaju secanja na rodni grad. Moj otac je znao govoriti da su bobice bodjosa bile preporucivane za pravljenje caja protiv tuberkuloze kao i da zbog dlakavog lisca bodjos zadrzava prasinu te je bio i filter za vazduh, osim toga navodno uzima veliku kolicinu vode korenjem te je na taj nacin vezivao zemlju u podrucju bogatom podzemnim vodama…da li je sve ovo tacno ne bih znala , ali zvuce kao odlicni razlozi da bodjos bude ukras i zastitnik jednog grada.
Milan Stepanović
U pravu ste Branka, svi ti navodi jesu tačni i kada je reč o prašini koju je lišće sakupljalo, i kada je reč o količini vode koju drvo vuče (doduše, jedino ne mogu da sudim o delotvornosti čaja protiv tuberkuloze).
Marija
A zašto se zove bođoš? Da li je to od mađarske reči “bogyós”? (Bogyó= bobica)
Milan Stepanović
Da, siguran sam da je to osnova naziva…
Dragoslav Mirkov
Njegove bobice smo koristili kao municiju za pljuce ( pljuce su oružije nepravljeno od trske a neko je koristijo i alominisku ili plastičnu cevčicu, nepuniš usta bodjošima i ospeš rafal, ha ha ha ????