Treće sačuvano zdanje, za koje se pretpostavlja da je nastalo još u vreme turske uprave Somborom, nalazilo se na mestu današnje Živinske pijace, preko puta nekadašnjeg zdanja Sirotišta i Škole za zabavilje (sadašnje zgrade OŠ „Bratstvo-jedinstvo“), na samom kraju leve ili neparne strane nekadašnje Ulice Sv. Ivana (današnjeg Trga cara Lazara).
Iako se verovalo da potiče iz turskog perioda, arhitektura ove kuće, koja je ucrtana na planu okruženja crkve Sv. Trojstva i franjevačkog samostana iz 1774. godine, kada je pripadala Ivanu Daražiju, imala je i elemente baroka, pa je moguće da je dograđivana ili preuređena tokom 18. stoleća. Kuća je 1828. g. pripadala udovi Jelisaveti Gis, a 1856. g. vlasnik kuće postao je Janoš Balaž. Prema zemljišnoj knjizi iz 1837. g. kuća i okućnica prostirali su se na 220 kv. hvati.
Sagrađena u obliku obrnutog latiničnog slova L, sa visokom mansardom, sa tzv. dvostrukom palubom, ova, za somborsku urbanu arhitekturu netipična kuća, imala je posebnu krovnu konstrukciju, a tavan je bio osposobljen za stanovanje. Krov prve palube bio je prekriven crepom, a visoki krov druge palube pokrivala je šindra (jelove ili hrastove daščice). Na istočnoj strani krova nalazio se velik ozidan dimnjak. Sa severne i južne strane kuća je imala po četiri ozidana doksata (erkera), a sa istočne tri. Iznad svakog doksata stojao je omanji krov na tri vode, prekriven šindrom. U prizemlju kuće nalazile su se trgovačke i zanatlijske radnje (ovde se, početkom 20. veka, nalazila i somborska prodavnica poznatog mađarskog industrijalca Henrika Hagenmahera). Dvorište, koje se prostiralo preма Vencu, bilo je sa severne i istočne strane kuće ograđeno visokim zidom.
Ovo staro zdanje do temelja je izgorelo u požaru, koji se dogodio 7. maja 1907. godine. U vreme požara kuća sa mansardom je pripadala imućnoj somborskoj porodici Hameder, čija se prostrana jedonospratnica nalazila preko puta izgorele kuće.
Na njenom mestu kasnije nije bilo ništa sagrađeno, već je taj prostor grad počeo da koristi u pijačne svrhe. Izgled kuće sačuvan je, srećom, na fotografiji nastaloj krajem 19. ili prvih godina 20. stoleća i ona je danas jedino svedočanstvo o njenom postojanju i, za Sombor, nesvakidašnjoj arhitekturi.
Upražnjeno mesto nekadašnjeg zdanja sa mansardom, osim za pijacu na kojoj je prodavana živina, tradicionalno je korišćeno u vreme prolećnih, letnjih i jesenjih vašara za postavljanje ringišpila. Danas se na ovom prostoru, svakodnevno, na tezgama prodaju zantaski proizvodi.
Milan Stepanović
1 Komentar
Petar Stojkov
Pozdrav Milane, hvala na lepom tekstu.
Ringispil je 60tih godina proslog veka drzao cuveni somborski rvac Pista Nadj. Nadjpista, kako smo ga mi deca zvali, je tokom voznje ringispila okretao vergli. Ringipil su pokretala deca koja su bila na “spratu”, ispod samog krova. Nakon odradjenih nekoliko krugova, dete-radnik je imalo pravo na jednu slobodnu voznju.