Članom 27. Statuta slobodnog i kraljevskog grada Sombora, usvojenim u aprilu 1749. godine, bilo je određeno da Magistrat, Spoljni senat i izabrano Opštestvo moraju da nastoje i da se trude da ulice grada budu čiste i dobro održavane. Gradski propisi su vrlo striktno uredili održavanje čistoće ispred privatnih kuća, pa je svaki vlasnik morao već u rano jutro, bez obzira na godišnje doba ili vremenske prilike, da očisti i uredi prostor ispred svoje kuće. U suprotnom, izricane su kazne koje nisu bile samo simbolične. Osamdesetih godina 19. veka grad je doneo i svoj zaseban Pravilnik o čistoći.
Iako je ovim propisima uređena čistoća većine ulica u gradu, ostao je problem uređivanja središta grada, čije su ulice služile i kao pijačni prostor, a loše higijenske navike stanovništva nisu obezbeđivale čišćenje iza sebe nakon upotrebljenog prostora. Zbog toga su gradske vlasti morale da primene strože propise, ali i da angažuju nekoliko plaćenih ljudi koji su čistili najprometnija mesta u gradu. Obično su to bile žene, koje nisu imale status stalno plaćenih radnika pri gradskoj upravi, već je njihov posao ugovaran na određeno vreme (1853. g. Leopold Turner je pristao da, za 40 forinti godišnje, brine o čistoći središnjih gradskih ulica). Čistoća ulica održavana je velikom metlama korovačama, koje su dobro čistile, ali su, istovremeno, na prašnjavoj podlozi somborskih ulica dizale i veliku prašinu.
Grad je 1927. g. kupio i prvu cisternu za polivanje ulica, a zatim je kupljena još jedna krajem tridesetih godina 20. veka (za ovu drugu cisternu vezana je istinita anegdota, koja je objavljena u beogradskom dnevnom listu „Vreme“, 28. jula 1940. godine; u kratkom članku navedeno je da su Somborci nešto ranije kupili novu cisternu za polivanje ulica i polivali su ih lepo celo sušno leto 1939. godine; s jeseni su cisternu smestili u garažu, koju su, tokom zime, savesno grejali kako ne bi smrzla voda u cisterni, pa su na grejanje garaže potrošili te zime deset kubnih metara opštinskih drva, a da se nisu setili da cisternu jednostavno – isprazne; zbog toga je ostala podsmešljiva izreka o nekom zaludnom i štetnom poslu: Greju k’o Somborci garažu).
Osim plaćenih čistača, o čistoći grada brinuli su i „drombovi“, koji su imali status gradskih službenika – poslužitelja. Oni su bili zaduženi da pale i gase ulične svetiljke, da zimi čiste sneg sa središnjih gradskih ulica, kao i da odgušuju zagušene šančeve i kanale, potpaljuju peći u zgradama gradske uprave i rade druge komunalne poslove. Postojali su, polovinom 19. veka, i posebni čistači, koji su se starali isključivo o čistoći Gradske kuće (Magistrata).
Sombor nije imao svoju stalnu službu za održavanje čistoće sve do posle Drugog svetskog rata, kada su osnovane tri srodne komunalne službe, koje su 1960. g. objedinjene u gradsko Komunalno preduzeće „Čistoća“. Istovremeno, tek sa pojavom ovih službi, počelo je i plansko čišćenje i polivanje najvažnijih gradskih ulica, kao i iznošenje smeća.
Osim čistača ulica, početkom 20. veka pojavili su se na gradskim ulicama i prvi čistači cipela, najčešće došljaci iz siromašnih krajeva, koji bi ovde boravili privremeno, a kasnije su ovaj posao, obično, obavljali siromašniji pripadnici romske populacije, uglavnom poreklom izvan grada i njegovog šireg okruženja.
Milan Stepanović
