Istorija,  OBZORJA PROŠLOSTI

SOMBORSKO SALAŠKO NASELJE LENIJA

Pustara, a kasnije i salaško naselje Lenija, istočno od Sombora, pominje se najranije sa imenom Ivanovo Selo (Ivanova Szella) početkom poslednje decenije 17. veka, kada je imala status komorske pustare sa godišnjim prihodom od 15 forinti (još je u srednjem veku, kao i u vreme turske uprave, sa zapadne strane Sombora postojalo naselje Ivanfalva, kasnije zapisano kao Ivanji, ali ono nije isto što i kasnije Ivanovo Selo).

Godine 1702. Ivanovo Selo (Ivanovoszelo) je zapisano kao naseljeno na spisku 28 pustara dodeljenih somborskim graničarima, u čijem će posedu biti i 1720 (Ivanovaszello, Ivanovo Szelo), 1722 (Ivanovo Szello), 1736 (Ivanova Szello) i 1740. godine (Ivanovo Sella).

Ivanovo Selo (kasnije Lenija) na mapi Sombora i somborskih pustara iz 1746. god.

U Redlovom opisu pustare Ivanovo Selo (Prædium Ivanovo Szello) iz 1746. g. zapisano je da je od Sombora udaljena pola časa i da na njoj postoje ostaci crkve, stajaće vode i oranice somborskih graničara. Na pustari je moglo da se naseli 50 domaćina i da bude zasejeno 325 njiva jesenjih i 140 njiva prolećnih useva (po 40 njiva ječma i zobi i po 30 prosa kukuruza). Pašnjaci su mogli da ishrane 300 grla stoke, a livade su davale 800 plastova sena. Procena godišnjih prihoda iznosila je 509 forinti i 45 krajcera, a ukupna vrednost pustare procenjena je na 10.195 forinti.

Opis i procena pustare Ivanovo Selo (kasnije Lenija) iz 1746. god.

Na mapi inž. Kaltšmita (1746) Ivanovo Selo (Ivanavo Sello) je označeno sa rednim brojem 12 i nalazilo se istočno od Sombora, a graničilo se sa vojničkim pustarama Šaponje na severu, Čonoplja i Krnjaja na istoku i Gradina na jugu, a sa gradskom teritorijom Sombora na zapadu. Kroz atar je prolazio put za Petrovaradin, a u središtu pustare označeno je staro crkveno mesto. Ucrtanih salaša nije bilo.

Prvi popis posednika u ataru Ivanovog Sela načinjen je 1748. godine, ali ovde su, kao i na prigradskoj pustari Karakorija, popisani većinom posednici zemljišta (njih 107), od kojih je samo manji broj u ataru Ivanovog Sela imao i salaše. Među porodicama koje su tada popisane, a nalaze se kao vlasnici salaša i na kasnijim popisima Ivanovog Sela, odnosno Lenije, zapisana su prezimena Berić, Bugarski, Žižin (kasnije Žižić), Kronić, Pačirac (kasnije Pačirski), Ribar (kasnije Ribarov), Stričević, Ferenečević i Franjetin (zapravo Bošnjak), a posle elibertacije, salaše u ataru ove pustare imale su i porodice Beljanski, Bikar, Brankov, Konjović, Kolarić (drugim imenom Ilkić), Lutkić, Mataruški, Micić, Palanački, Menesković-Putnik, Popović (kasnije Paphazi), Repić, Stojačković itd. (deo njih je posede i ranije imao na istom mestu, samo su tada pripadali susednoj pustari Krnjaja).

Ivanovo Selo (Javanovosello) nalazilo se na spisku 11 pustara koje su 1749. g. dodeljene teritoriji slobodnog i kraljevskog grada Sombora. Teritorija ove pustare je, nekoliko meseci posle elibertacije, prilikom razgraničenja somborskih i komorskih pustara, proširena delovima pustara Krnjaja i Čonoplja, pa se atar Ivanovog Sela 1763. g. prostirao na 2.204 stara jutra. Godine 1764. g. Ivanovo Selo prvi put je zapisano sa imenom Lenija, koje će, vremenom, zameniti dotadašnji naziv ove pustare i njenih salaša.

Ivanovo Selo (Lenija) na mapi iz 1767. god.

Domaćini i vlasnici poseda u Leniji (Ivanovom Selu) 1775. g. bili su (prema redosledu popisa): Stefan Petroci (vlasnik 54 jutra oranice i senokosa); Jeftimije Ferenčević (12 jutara); Marko Ferenčević (13 jutara); Timotija Ferenčević (100 jutara); Atanasija Repić (58 jutara); Jovan Konjović stariji (56 jutara); Petar Kolarić (66 jutara); Đuka Konjović (59 jutara); Ilija Konjović (59 jutara); Jovan Konjović mlađi (350 jutara); Toma Konjović (130 jutara); Filip Žižić (50 jutara); Sava Vukomanović (bez označene površine zemlje); Jovan Kuljanski (12 jutara); Đorđe Beljanski (šest jutara); Nikola Jeremin (dva jutra); Marko Konjović (četiri jutra); Vasa Lutkić (tri jutra); Vasa Nađvinski (34 jutra); Branko Pačirski (52 jutra); Pavle Stričević (24 jutra); Jovan Repić (15 jutara); Filip Stojačkov (36 jutara); Todor Ribar (40 jutara); Atanasko Kolarić, zvan Ilkić (117 jutara); Todor Depalov (18 jutara); Sava Bugarski (217 jutara); Todor Kolarić (102 jutra); Manojlo Kolarić (51 jutro); Pavle Kolarić (51 jutro); Andrija Berić (25 jutara); Tadija Berić (25 jutara); Đurađ Žižić (deset jutara); Petar Kronić (28 jutara); gospodar Antonije Menesković, zapravo Putnik (300 jutara) i udova Mandićeva (200 jutara).

Salaši Lenija krajem 18. veka

Prema podacima iz 1805. g. atar Lenije (sa atarom susednih Šaponja) prostirao se na 3.409 starih jutara.

Ivanovo Selo (Lenija) na mapi poseda slobodnog i kraljevskog grada Sombora iz 1805. god.

Somborski gradski geometar Petar Aradski sačinio je 1833. g. detaljnu katastarsku mapu salaša Ivanovo Selo i Šaponje (Planum Geometricum Praedii Schaponya et Ivanovo Szello). Na mapi je naznačeno da ova dva salaška naselja imaju ukupno 4.151 staro jutro i 1.284 hvata zemlje, od čega je građanima Sombora i stanovnicima salaša pripadalo 3.831 jutro i 1.619 hvati, gradska bara Grobljanica zahvatala je površinu od 18 jutara i 1.012 hvati, Krstina bara od 15 jutara i 1.652 hvata, bara Tomašlija se prostirala na površini od 41 jutra i 683 hvata, bara Šetrovača na 37 jutara i 446 hvati, a Mostonga je zauzimala 15 jutara i 118 hvati. Prazno gradsko zemljište zahvatalo je četiri jutra i 1.653 hvata, somborskoj Svetođurđevskoj crkvi pripadala su četiri jutra i 715 hvati, gradski pašnjaci prostirali su se na 174 jutra i 1.575 hvati, a put za Čonoplju zahvatao je 7 jutara i 1.838 hvati salaških atara Ivanovog Sela i Šaponja.

Atari Ivanovog Sela (Lenije) i Šaponja 1831. god.

Popis vlasnika ovaca iz 1835. g. beleži da su u Ivanovom Selu (Leniji) uzgajivači bili: Petar Bikar (980 ovaca), Aleksandar Bikar (320 ovaca), senator David Konjović (300 ovaca), Lazar Popović (200 ovaca), Nikola Konjović (240 ovaca), Andrija Beljanski (50 ovaca), Arsenija Beljanski (13 ovaca), Maksim Beljanski (osam ovaca), Avram Beljanski (deset ovaca), Josa Beljanski (pet ovaca), Gliša Branković (26 ovaca), Vasilije Konjović (560 ovaca), Trifun Stričević (44 ovce), Nikola Stričević (deset ovaca), Anta Džinić (20 ovaca), Jeftimije Ribarov (20 ovaca), udova Arsenija Ilkića (16 ovaca), Jovan Ilkić (40 ovaca), Mija Kolarić (35 ovaca), Avram Konjović (60 ovaca), Đuka, sin Save Konjovića (20 ovaca), Isak, sin Save Konjovića (105 ovaca), Dragojlo, sin Save Konjovića (deset ovaca), Đuka Repić, sin Avrama (50 ovaca), Vasa Repić (250 ovaca), Marija Ferenčević (17 ovaca), Marta Džinić (15 ovaca), Stanko Džinić (20 ovaca), Andrija Džinić (50 ovaca), Martin Džinić (50 ovaca), Eva Džinić (pet ovaca), Antun Bošnjak (60 ovaca), Franja Mijić (70 ovaca), Filip Mijić (20 ovaca), Pavle Konjović (325 ovaca), Ćira Kuljanin (20 ovaca), Stefan Berić (30 ovaca), Petar Konjović (200 ovaca), udova Jela Konjović (115 ovaca) i Todor Konjović (450 ovaca). Ovčarstvom se u Ivanovom Selu najviše bavila porodica Konjović, čijih je 11 domaćina imalo ukupno 2.385 ovaca.

Prilikom merenja udaljenosti somborskih salaša od grada 1875. g. ustanovljeno je da su najistočniji delovi salaša Ivanovog Sela, odnosno Lenije, bili udaljeni od Gradske kuće u Somboru jednu i 3/8 austrijske milje ili oko 10,4 kilometara, koliko su bili udaljeni salaši Konjovića, Džinića, Bošnjaka (Vranješa) i Repića, koji su se nalazili ispod sela Krnjaje.

Ivanovo Selo je sa ovim imenom u zvaničnim dokumentima poslednji put pomenuto 1884. godine. Nakon ovog vremena salaši su pisani samo sa imenom Lenija.

Lenija je krajem 19. veka imala suvaju (mlin) za meljavu žita u vlasništvu Miška Stričevića.

Atar Lenije krajem 19. veka

U salaškom ataru bilo je mnogo bara (bara Evedra, bara Grobljanica, bara Krstina, bara Mostonga, Varoška bara, bara Vrtlog, Ivanova bara). Isušivanje ovih bara počelo je od prvih decenija XX veka.

Na detaljnoj topografskoj mapi Bačke iz 1914/15. g. u ataru Lenije zabeleženi su toponimi mikrosalaških naselja: Beljanski, Berić, Jurišić, Bikar, Fernbah, Paphazi, kao i bara Tomašlija (severno od salaša Lenije), salaši Džinić, Bošnjak, Konjović, Atanacković i Kolarić (severoistočno), salaši Stojačković, Repić, Miković, još dva Konjovićeva i još jedan Džinićev salaš (istočno), salaš Palanački (neposredno ispod Lenije), salaš Bitner (jugozapadno), salaši Škuleti i Živanović, te toponim Rašlje (zapadno) i salaši Mariš, Janković, Manojlović, još jedan salaš Bikar, Branković, Stojković i Hameder (severozapadno od Lenije).

Salaš Konjovića u Leniji (slika 17-godišnjeg Milana Konjovića, ulje na platnu, 1915)

Početkom 20. veka salaše u ataru Lenije imaju i porodice Bitner, Fernbah, Hameder, Janković, Manojlović i Škuleti.

Mada je po broju imućnih salašara i porodica Lenija prednjačila nad ostalim somborskim salašima, škola nije otvorena sve do 1926. g. (istina, gradske vlasti su o tom raspravljale još 1870. godine, ali do otvaranja škole tada nije došlo).

Salaška slava (vodica) obeležava se o Spasovdanu. Marija Palanački, sestra Dimitrija Palanačkog (oca Julijane Palanački, supruge pesnika Laze Kostića), postavila je krajem 19. veka visok izrezbaren krst sa ikonom od lima, na uglu okopa svog salaša. Na mestu ovog krsta postavljen je kasnije kameni krst. Zvono od 84 kg. postavljeno je 1934. godine, a bunar koji je iskopan (za vodicu), krst i zvono crkva je osvetila 1937. godine.

Sa desne strane puta za Krnjaju (Kljajićevo) Bunjevac Antun Džinić je 1845. g. podigao kameni krst, koji je 1911. g. obnovio njegov sin David Džinić.

Dugo nepostojanje škole i skromna crkvena znamenja uprkos izrazito dobrostojećim salašarima takođe ukazuju, kako to potvrđuju i raniji popisi, da je znatan deo njih imao kuće u gradu i jednostavno nije imao potrebu da na salašima diže škole i crkvene objekte.

Drveni ambar u Leniji, polovinom 20. veka

Salaši Lenija imali su prema popisu iz 1986. g. 144 domaćinstva. Od potomaka najstarijih porodica zabeleženih u Leniji u 18. veku, krajem 20. veka živele su porodice: Stričević, Racić-Berić (nastala spajanjem dveju starih somborskih porodica sedamdesetih godina 19. veka), Konjović, Repić, Beljanski, Ilkić, Brankov, Bikar, Bošnjak sa nadimkom „Vranješ“, Kolompar, Džinić i Mijić.

Širenjem grada, Lenija je danas postala već deo periferije Sombora.

Milan Stepanović

Ostavite komentar

Vaša e-mail adresa neće biti objavljena.