SOMBORSKI SRBIN – PREDSEDNIK VRHOVNOG SUDA UGARSKE

Nikola Nika Mihajlović, znamenit pravnik i narodni dobrotvor, rođen je u Somboru 1811. godine, kao najstariji sin imućnog somborskog građanina Petra Mihajlovića i Marije, devojaštvom iz koviljske trgovačke porodice Jovanović (njena starija sestra Katarina bila je udata u Somboru, za Jovana Atanackovića, brata vladike Platona, a najmlađa Hristina za koviljskog graničarskog oficira Petra Kostića, sa kojim je imala sina Lazara, potonjeg čuvenog srpskog pesnika). Osnovnu školu Nika Mihajlović završio je u Somboru, a prava je studirao u Pešti. Posle završenih studija vratio se u Sombor i 1831. g. otvorio advokatsku kancelariju.

Nakon što je u nastavu somborske Srpske učiteljske škole – Preparandije uveden i mađarski jezik, Nikola Mihajlović je, kao vrsan znalac, od 1834. do 1842. g. bio preparandijski profesor mađarskog, a kao ugledan somborski pravnik doprineo je prevazilaženju krize u koju je škola bila zapala početkom tridesetih godina XIX stoleća.

Godine 1842. Nikola Mihajlović je izabran za podbeležnika somborskog gradskog Magistrata, a 1848. g. za prvog sudiju Sombora. Ovu dužnost je obavljao svega par meseci, nakon čega je, u vreme Mađarske revolucije, morao da je prepusti Adalbertu Putniku, pa Gašparu Koriću. Kada je Revolucija ugušena, Mihajlović je ponovo, od avgusta 1849. godine, obavljao dužnost somborskog gradonačelnika.

Godine 1850.  izabran je za sudiju somborskog Sreskog suda. Od 1854. g. bio je član Zemaljskog suda u Temišvaru, gde je 1861. g. imenovan za sudiju Apelacionog suda, a ubrzo i za zastupnika velikog župana Temišvarske županije. Za savetnika Ugarske dvorske kancelarije u Beču Nika Mihajlović je postavljen 1863. godine, dve godine kasnije izabran je za poslanika prvog Ugarskog sabora u Pešti, a 1867. g. i za velikog župana Bačko-bodroške županije. Od 1869. g. imenovan je za predsednika Kasacionog suda  u Budimu. Iste godine, kao najviši sud u Ugarskoj, osnovana je Kraljevska kurija, a Nika Mihajlović je izabran za predsednika Senata Kraljevske kurije. Godine 1883. postao je potpredsednik Kurije, a 1884. i predsednik Kraljevske sudske table u Budimpešti (zapravo Vrhovnog suda), što je bio najviši sudski položaj u tadašnjoj Ugarskoj. Penzionisan je 1887. godine, a za prethodne zasluge car i kralj Franc Josif I imenovao ga je za doživotnog člana Ugarskog gornjeg doma i odlikovao ga je visokim ordenom gvozdene krune II stepena.

Nika Mihajlović je važio za najboljeg znalca Građanskog zakona u celoj Ugarskoj, a napisao je i znatan broj pravničkih rasprava. I nakon penzionisanja, Nika Mihajlović se, u dva navrata, pravnom argumentacijom suprotstavio pokušajima sužavanja srpske crkveno-prosvetne i narodne autonomije (profesor somborske Preparandije Mita Kalić, u svom posmrtnom govoru Niki Mihajloviću, izrekao je kako je Mihajlović u dva maha pohitao na ustavno bojište, onako star, onaki velikodostojnik državni, bivši predsednik Kraljeve table i nosilac odličja gvozdene krune, da bez obzira na svoj delikatni položaj, svoju svetu veru od napada brani…).

U kući Nike i njegova brata Đorđa Đoke Mihajlovića (1813-1895), imućnog somborskog trgovca, koja se nalazila preko puta starog zdanja Preparandije u porti Svetođurđevske crkve, često je boravio i odsedao, još od detinjstva i mladosti, pa sve do konačnog preseljenja u Sombor 1895. godine, znamenit srpski pesnik i njihov blizak rođak Laza Kostić.

Braća Nika i Đoka Mihajlović zaveštali su somborskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini najveći deo svoje imovine (kuću u Somboru, na početku Patrijaršijske ili Velikocrkvene ulice, velik salaš na putu za Bezdan i 181 staro jutro zemlje). Od sredstava ove velike zadužbine (nazvane Zaklada „Julijanum“, po kćerki Đoke Mihajlovića Julijani, rano preminuloj supruzi somborskog gradonačelnika Antonija Konjovića) na placu nekadašnje kuće Nike i Đoke Mihajlovića, 1903. g. sagrađeno je veliko školsko zdanje somborske Središnje srpske osnovne škole (sa natpisom na pročelju zgrade: Nika i Đoka Mihajlović srpskom narodu), koja je ponela ime braće Mihajlović. Zgrada je osvećena, u prisustvu brojnog naroda, gradskih i crkvenih otaca i predstavnika državnih vlasti, 24. avgusta (6. septembra) iste godine. Iz ove Zaklade braće Mihajlović dodeljena je i novčana pomoć kulturnim i zdravstvenim ustanovama i društvima u Somboru, Novom Sadu i Sremskim Karlovcima, a svake godine je novčano pomagano i nekoliko siromašnih učenika Preparandije, kao i nekoliko mladih i siromašnih trgovaca, zanatlija i zemljodelaca u Somboru.

Nikola Nika Mihajlović umro je 15/27. februara 1895. godine u Somboru, u 84. godini. Od svih somborskih Srba on se nalazio na najvišem državnom zvanju tokom 230 godina njihove istorije u Austrijskoj (kasnije Austro-Ugarskoj) carevini.

Milan Stepanović