SOMBORSKI BUNJEVAC – CARSKI GENERAL

Imali su somborski Bunjevci, krajem 17. i tokom prve polovine 18. veka, nekolicinu poznatih graničarskih oficira (kapetani Dujo i Đuro Marković, te potpukovnik Marko Matija Marković), ali se ni jedan bunjevački graničar nije u vojničkoj hijerarhiji ispeo tako visoko kao Ignjac Fratrićević, carsko-kraljevski konjički general u doba Austrougarske, u drugoj polovini 19. veka.

Ignjac Fratrićević je rođen 21. jula 1820. g. u Somboru, kao sin somborskog plemića i senatora Ignjaca Fratrićevića starijeg i Barbare rođ. Buzagić. Kršten je u crkvi Sv. Trojstva, 23. jula iste godine, a na krštenju je dobio ime Ignjac Alojzije Andrija Gedeon Fratrićević. Kum na krštenju bio je pl. Andrija Odri iz Nemeš Militiča, sa suprugom pl. Anom rođ. Kovač.

Prezime Fratrićević najranije je u Somboru zabeleženo 1699. g. u sačuvanom prepisu fragmenta matične knjige krštenih somborske franjevačke rezidencije, a 1720. g. na popisu ovdašnjih graničara, u drugom pešadijskom odredu potporučnika Lovre Raiča, zapisan i graničar Iva[n] Fratričević, koji je 1749. g. izabran za člana Spoljašnjeg senata tek proglašenog slobodnog i kraljevskog grada Sombora. Ivan i njegov rođak Tadija Fratrićević imali su četrdesetih i pedesetih godina 18. veka posede u ataru somborske pustare Nenadić, gde je 1775. godine, kao vlasnik salaša i 107 starih jutara oranica, zabeležen Ivanov sin, senator slobodnog i kraljevskog grada Sombora Jakov Fratrićević, koji je 1781. g. zapisan i kao vlasnik 330 ovaca. Njemu i njegovoj ženi Katarini rođ. Margetić, austrijski car Leopold II dodelio je 14. jula 1791. g. plemstvo sa grbovnicom. Status plemića dobili su tada i njihovi sinovi Filip, Mihailo, Petar i Antun, Filipovi sinovi Stipan, Pavle, Ignjac, Ivan i Antun, kao i deca ostalih Jakovljevih i Katarininih sinova, te njihove ćerke Marija, Katarina, Magdalena i Rozalija. Pl. Filip Fratrićević, deda Ignjaca Fratrićevića mlađeg, bio je, između 1813. i 1820. godine, veliki sudija (gradonačelnik) slobodnog i kraljevskog grada Sombora. Prezime ove porodice kasnije je u somborskim matičnim knjigama pisano sa skraćenim oblikom Fratrić, a njenih potomaka u Somboru ima i danas.

Nakon školovanja u Somboru i u Baji, Ignjac Fratrićević je, kao kadet, stupio 19. aprila 1838. g. u III kirasirski puk. Godine 1841. prekomandovan je u Kraljevsku ugarsku plemićku telesnu gardu, a 1846. g. unapređen je u čin potporučnika VI kirasirskog puka. Poručnik je postao 1847. godine, a kapetan 1850. godine. U čin majora X husarskog puka proizveden je 1854. godine, a 1857. g. dobio je i čin potpukovnika u ovom puku. Usledilo je 1858. g. njegovo imenovanje za pukovnika i komandanta II husarskog puka „Nikolaj Veliki od Rusije“, kojim je Fratrićević komandovao sve do 1866. godine.

Fratrićević je učestvovao u Austrijsko-pruskom ratu 1866. g. sa svojom konjičkom brigadom, u konjičkoj diviziji barona Edelshajma, a 19. juna 1866.g. unapređen je u čin general-majora. Ujedno je, za vojne zasluge, odlikovan i ordenom Gvozdene krune (trećeg reda) sa ratnom lentom. Usledilo je 1. novembra 1869. g. i njegovo imenovanje za komandanta VI divizije u Gracu. Dana 30. aprila 1870. g. car Franja Josip unapredio je general-majora Ignjaca Fratrićevića u čin feldmaršal-lajtnanta (general-potpukovnika), a 1. novembra 1870. g. postavio ga je za komandanta XXI Divizije. Fratrićević je 26. novembra 1872. g. preuzeo zapovedništvo divizije u Zagrebu, a 1873. g. imenovan je za komandanta XV divizije. Istovremeno, car Franja Josip imenovao je Ignjaca Fratrićevića i za vlasnika (zaštitnika) XII husarskog puka u Somboru.

Povodom rođendana cara Franje Josipa, kao divizijski feldmaršal-lajntant, baron Fratrićević prisustvovao je 18. avgusta 1873. g. svečanoj predstavi u Narodnom kazalištu u Zagrebu. Počasno zvanje kapetana Ugarske kraljevske plemićke garde Fratrićević je dobio 1875. g. (bio je deseti kapetan ove garde od njenog osnivanja 1760. g. i njome je komandovao punih 12 godina, sve do smrti). Imao je i zvanje počasnog tajnog kraljevskog savetnika, a kao plemić, sa titulom barona, bio je član Gornjeg doma Ugarskog sabora. Kada je 1876. g. tadašnji hrvatski ban Ivan Mažuranić trebalo da postane ministar ugarske vlade za Hrvatsku, otvorena je bila mogućnost da na njegovo mesto bude postavljen baron Ignjac Fratrićević, ali je Mažuranić, ipak, ostao na položaju bana.

Naredbom cara Franje Josipa, od 26. oktobra 1881. godine, Fratrićević je dobio unapređenje u čin konjičkog generala. Kao komandant Ugarske kraljevske plemićke garde, general Fratrićević je, sa svojim oficirima, 20. avgusta 1885. g. prisustvovao u Kapucinskoj crkvi u Beču obeležavanju praznika Sv. kralja Stipana (Ištvana). Kada je 26. septembra 1885. g. car Franja Josip u Obrednoj dvorani dvora u Beču svečano otvorio zasedanje oba doma austrijskog parlamenta, u pratnji vrhovnog maršala Dvora, grofa Sečena, koji je nosio carski državni mač, nalazio se, kao jedan od dva prisutna generala, i Ignjac Fratrićević, tada već i nosilac austrijskog ordena Velikog krsta Leopoldovog reda.

Iz naočigled bezazlene prehlade, koju je general dobio u jesen 1887. godine, izrodila se upala pluća od koje je Ignjac Fratrićević, posle kraćeg bolovanja, preminuo u Beču, 13. novembra 1887. godine.  Njegovo telo je vozom preneseno za Sombor, a ispraćaju posmrtnih ostataka generala Fratrićevića iz Beča, prisustvovao je 16. novembra, u popodnevnim časovima, i austrijski car Franja Josip, sa nadvojvodama Karlom Ludvigom, Karlom Salvatorom, Leopoldom Salvatorom i Vilhelmom. Ignjac Fratrićević je sahranjen 19. novembra 1887. g. u porodičnoj grobnici, na Velikom katoličkom groblju Sv. Roke u Somboru, nedaleko iza kapele. Podignut mu je obelisk, sa bronzanim turulom (mitskim sokolom) na vrhu, te sa njegovom bronzanom bistom u podnožju spomenika. Na žalost, spomenik je u dva navrata oštećen, pa je devedesetih godina prošlog veka sa njega uklonjen bronzani turul, a krajem 2005. g. nestala je i generalova bronzana bista.

Ignjac Fratrićević je, u nizu znamenitih Somboraca, jedini dospeo do drugog najvišeg vojnog čina u Habsburškoj monarhiji (viši čin u to vreme bio je samo čin feldmaršala, ali on je, najčešće, bio dostupan samo pripadnicima najviše aristokratije). Samim tim, Fratrićević spada i među najznamenitija imena somborskih Bunjevaca u celokupnoj njihovoj dugoj i bogatoj istoriji.

Milan Stepanović