Gradske vlasti su nameravale da započnu zidanje osnovne škole za somborsku rimokatoličku decu na području grada zvanom „Kruna“, na početku Malocrkvene (danas Njegoševe) ulice, a taj posed je, namenski, grad kupio 1868. g. za 1.400 forinti od ovdašnjeg bolničara Gabora Jablonskog (prema podacima iz 1857. g. u Somboru je bilo 945 učenika rimokatoličke veroispovesti – 403 bunjevačke, 280 mađarske i 262 nemačke narodnosti, od kojih su 473 dečaka i 472 devojčice). Predsednik Somborske štedionice, advokat Jožef Bartal, predložio je 1869. g. da za izgradnju buduće škole bude kupljeno 500.000 cigala (kako izgradnja škole nije počela prema planu, ove cigle su, nekoliko godina kasnije, iskorišćene za izgradnju novog zdanja somborske Gradske bolnice na Apatinskom putu). Prvi arhitektonski plan nove škole sačinili su Karlo Miler i Oto Herman, bečke arhitekte, zbog čega su ih somborske gradske vlasti 1869. g. nagradile sa 250 forinti, ali do izgradnje škole prema njihovom nacrtu nije došlo.
Konačno mesto za izgradnju škole gradske vlasti su odredile tek 1879. godine, a gradnja je završena 1883. godine (troškovi su iznosili 44.978 forinti). Nacrt za zgradu škole sačinili su arhitekte Đula Partoš (prema čijem nacrtu je obnovljeno i dograđeno zdanje Županije) i Eden Lehner. Jednospratna zgrada sa fasadom u stilu eklekticizma bila je sagrađena u obliku ćiriličnog slova Ш. Fasada škole ima ispad po sredini u čijem prizemlju se nalaze polukružna vrata i dva polukružna prozora, a na spratu tri pravougaona prozora. Krov iznad središnjeg ispada obrazuje zarubljenu piramidu na čijem vrhu je kupola u vidu male stražare kvadratne osnove. Na završetku levog i desnog krila pročelja zgrade nalaze se uski ispadi sa po jednim prozorom na spratu i u prizemlju i sa piramidalnim krovom iznad ispada, a između dva krilna i središnjeg ispada nalazi se po pet prozora na spratu i u prizemlju.
Prema podacima iz 1886. godine, ovu školu je pohađalo 650 dečaka i 654 devojčice. Pomoć grada Centralnoj školi 1906. g. iznosila je 33.485 kruna godišnje, a te godine je predložena da ova potpora bude povećana na 41.885 kruna.
Između dva svetska rata ovde je, takođe, bila osnovna škola (“Državna narodna škola Kralja Aleksandara”), sa preko 2.000 učenika, mahom dece iz somborskih predgrađa i siromašnijih porodica. Između 1922. i 1928. g. u ovom zdanju se, u tri učionice, u dve smene odvijala i nastava odeljenja Muške građanske škole. Đorđe Lebović, pisac autobriografske hronike-romana “Semper idem”, ovako opisuje ovu školu između dva svetska rata: “Bila je to paorska škola, a pohađala su je deca iz obližnjih sela i varoškog predgrađa. Osnovna škola za decu iz uglednijih porodica nalazila se u porti crkve Svetog Đorđa. Zvala se ‘Vežbaonica’. Nju je pohađao moj brat i gotovo sva deca iz boljih srpskih i jevrejskih kuća. Nije mi poznato zašto i mene otac nije upisao u ‘Vežbaonicu’… Rekao je, opet navodno: ‘Nije novac u pitanju. Da sam hteo, upisao bih ga u ‘Vežbaonicu’, ali neću da pohađa to leglo razmažene varoške dece. Mnogo će više naučiti među paorima i odrpancima”. Nakon kratkotrajnog Aprilskog rata 1941. g. mađarske okupacione vlasti u zgradi ove škole neko vreme su držale ratne zarobljenike, pripadnike jugoslovenske kraljevske vojske.
Posle Drugog svetskog rata u zgradi nekadašnje Centralne škole neko vreme bila je smeštena Gimnazija na mađarskom jeziku, a zatim osnovna škola koja je nosila ime Avrama Mrazovića. Nakon što je ovo ime krajem 1961. g. ponela ogledna osnovna škola, sagrađena kao deo novog školskog kompleksa u kome će se od 1963. g. nalaziti i somborska Učiteljska škola, osnovna škola u zdanju nekadašnje Centralne škole nazvana je „21. oktobar“, prema danu oslobođenja Sombora od fašizma.
Školska zgrada je obnovljena 1957. godine, a i tokom kasnijih godina i decenija rađene su delimične popravke manjeg i većeg obima, posebno nakon požara u kome je, krajem 1974. godine, izgoreo školski hemijski kabinet OŠ “21. oktobar”. Vremenom se broj učenika škole smanjivao, pa su gradske i školske vlasti krajem 2013. g. odlučile da školu zatvore (što je naredne godine i učinjeno), a da ovom starom školskom zdanju, čiji je učenik osam godina (1968-1976) bio i potpisnik ovog priloga, posle 130 godina promene namenu, te da ono bude prepravljeno za potrebe Okružnog i Opštinskog tužilaštva.
Rekonstrukcija zgrade za novu namenu započela je početkom 2016. g. i završena je do kraja te godine, kada je obnovljeno zdanje i useljeno.
Milan Stepanović
