Srpska ili pravoslavna osnovna škola u Somboru pouzdano je postojala već četrdesetih godina 18. veka. Prema sačuvanom školskom izveštaju, koji je za Bačku eparhiju 1756/57. g. sastavio magister (učitelj) slobodnog i kraljevskog grada Sombora Jovan Grigorijević, pravoslavnu osnovnu školu u gradu učili su većinom dečaci (od 83 đaka bile su svega dve devojčice) od šest do 15 godina, podeljeni u bukvarce (46 učenika od šest do 11 godina), časlovce (15 učenika od sedam do 14 godina), psaltirce (15 učenika od 11 do 15 godina) i kanoniste (sedam učenika od 13 do 15 godina). Godine 1778. Avram Mrazović je pokrenuo trorazrednu Gradsku osnovnu školu, nazvanu “Norma”, koja je radila do 1811. godine. Od 1856. g. somborska pravoslavna osnovna škola prerasla je u četvorogodišnju.
Kraljevski savetnik i glavni školski nadzornik Bačko-bodroške županije Miloš Dimitrijević, izvestio je 1870. g. županijske i gradske vlasti da Srpska pravoslavna crkvena opština u Somboru (koja je, prema državnoj uredbi iz 1868. godine, bila nadležna za srpsko školstvo u gradu), nema u svojini ni jednu školsku zgradu, a da je osam ovdašnjih pravoslavnih osnovnih škola smešteno u jednoj zanemarenoj gradskoj zgradi ili u kućama uzetim u zakup.
Nešto kasnije, nekoliko razreda središnje srpske osnovne škole u Somboru bilo je smešteno i u zdanju palate „In foro“, gde su, istovremeno, nastavu pohađale i učenice Više devojačke škole, a tu se neko vreme nalazio i internat učenika Preparandije. Pet godina nakon što je grad 1879. g. dodelio plac za izgradnju rimokatoličke osnovne škole (tzv. Centralne škole), i Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini somborskoj dodeljen je 1884. g. plac za izgradnju škole, na početku Bajskog puta, ali do njene izgradnje tada nije došlo. Kako je prostor palate In foro bio nedovoljan za sve veći broj đaka srpske osnovne škole, početkom 20. veka, zahvaljujući dobročinstvu somborske braće Mihajlović, sagrađena je, na mestu njihove nekadašnje prizemne kuće, zasebna školska zgrada u neposrednom susedstvu Svetođurđevske crkve i starog zdanja Preparandije, smeštenog u crkvenu portu (kućni posed braće Mihajlović je, prema podacima iz 1837. godine, iznosio 212 kv. hvati).
Braća Nikola Nika (1811-1895) i Đorđe Đoka Mihajlović (1813-1895) bili su među najuglednijim Somborcima svog vremena. Nika Mihajlović, vrstan pravnik, advokat i nekadašnji gradonačelnik Sombora, bio je, neko vreme, i veliki župan Bačko-bodroške županije, pa poslanik Ugarskog sabora i, na kraju, predsednik Kraljevske table (Vrhovnog suda) tadašnje Ugarske. Đoka Mihajlović bio je imućan somborski trgovac. Obojici je najbliži rod (brat od rođene tetke) bio znamenit srpski pesnik Laza Kostić, koji je često boravio u Somboru kod braće, sve dok se 1895. g. ovde i konačno preselio. Braća Mihajlović testamentom su zaveštali svoje celokupno bogato imanje Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini u Somboru.
Uz zajam od 50.000 kruna, podignut na ime njihovog zaveštanog imanja (188 jutara zemlje), sagrađena je 1902. g. prostrana jednospratnica, sa fasadom u stilu eklekticizma, u kojoj je smeštena srpska narodna škola, po svojim dobrotvorima nazvana „Braća Mihajlović“. Građevinske radove obavio je preduzimač Janoš Anđal, kome je ukupno isplaćeno 60.858 kruna. Škola je svečano osvećena 6. septembra 1903. godine, a tom prilikom Nikola Vukićević, upravnik gradskih srpskih osnovnih škola, održao je podužu svečanu besedu. Na vrhu zdanja, velikim ćiriličnim slovima ispisan je natpis: Braća Nika i Đoka Mihajlović srpskom narodu (natpis je posle II svetskog rata bio uklonjen, ali je vraćen prilikom poslednje rekonstrukcije škole).
Od 1911. g. u ovoj zgradi se nalazila i „Vežbaonica“ somborske Srpske učiteljske škole (Preparandije). Školske 1953/54. g. školi je promenjen naziv, te od tada radi pod imenom OŠ „Nikola Vukićević“, a nazvana je po znamenitom srpskom pedagogu i višedecenijskom upravitelju somborske Srpske preparandije. Godine 1984. završena je izgradnja nove školske zgrade, sa sportskom salom, koja se nalazila u produžetku starog školskog zdanja. Među znamenitim đacima ove škole nalazi se i pet srpskih akademika (književnik Veljko Petrović, slikar Milan Konjović i fizičari Bogdan Maglić, Tihomir Novakov i Stevan Koički), kao i košarkaš Radivoj Korać Žućko, pesnik Laza Lazić, kompozitor Dušan Radić, pisac Branko Maširević, slikari Dragan Stojkov i Eugen Kočiš itd.). Povodom obeležavanja stogodišnjice ove škole objavljena je 2003. g. i njena monografija Prilozi za istoriju zadužbine “Braća Mihajlović”).
Fasada stare školske zgrade, koja je još uvek u upotrebi, lepo je obnovljena tokom 2014. godine.
Milan Stepanović
1 Komentar
papa J.
🙂