Još od polovine 18. stoleća središnja gradska ulica prostirala se od stočnog vašarišta (kasnije Županijskog parka) do Svetođurđevskog trga. Ulica je početkom druge polovine 18. veka označena po značaju kao Primae Classic Platea, kako je zapisana na skici iz 1763. godine. Kako je i sa južne i sa severne strane bila okružena šancem sa vodom, ulaz u ulicu je, sve do polovine 19. veka, bio moguć samo preko dva mala drvena mosta, od kojih se jedan nalazio kod današnjeg parka, a drugi kod sadašnjeg zdanja Preparandije.
U drugoj polovini 19. veka, pa sve do 1918. godine, ova ulica je nosila ime Lajoša Košuta, jednog od predvodnika Mađarske revolucije 1848/49. godine. Posle Prvog svetskog rata ulica je ponela ime tadašnjeg prestolonaslednika, kasnije jugoslovenskog kralja Aleksandra, a posle Drugog svetskog rata preimenovana je u Ulicu Maršala Tita, nekadašnjeg jugoslovenskog predsednika. Tokom poslednja četvrt veka (od 1992) ova ulica nosi ime srpskog kralja Petra I, ujedno i prvog vladara Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Deo ulice od Trga Sv. Đorđa do zdanja Preparandije ranije nije smatran glavnom ulicom, pa je u 18. veku nazivan Bajskim putem, što će, kasnije, dugo decenija biti ime sadašnje Vojvođanske ulice (za ovaj deo ulice dokument iz 1762. g. navodi da je teško prohodan za saobraćaj kako ljudi, tako i marve, a na skici iz 1763. g. zabeleženo je da je neprohodna zbog stajaće vode i velikog blata). Kasnije je ovaj deo glavne ulice nazvan Petefijevom, pa Ulicom Kraljevića Đorđa, da bi, tek nakon Drugog svetskog rata, i ovaj prostor postao delom glavne ulice, kojoj je prirodno i pripadao.
Prema popisu iz 1837. g. kuće na levoj strani glavne ulice imale su porodice: Rajković, Konjović, Radosavljević i Kovačić, posle čega je dolazila Svetođurđevska crkva, a zatim (na Trgu Sv. Đorđa) nalazile su se kuće porodica Teofanović, Atanacković, Mihajlović, Zombori, Atanacković (ponovo), Ambrozović i Mareković; odatle, prema Županiji, ređale su se kuće porodica Peak, Veselinović, Riđički, Maširević, Ambrozović, Slavi, Buzadžić, Veselinović, Mrazović i Horvat. S desne strane ulice kuće su imale porodice Šmit, Bunji, Jovanović, Nikolić, Maširević (dve kuće), Vukićević, Radosavljević i Mađarjanoš (srbizovana grčka porodica Makarijanos), posle čega je dolazila Gradska kuća – Magistrat, a nakon nje, ređale su se kuće porodica Kostić, Pinterhelji (dve kuće), Lugumerski (dve kuće), Bošnjak, Demerac, Ambrozović, Maširević, Međanski i Palković.
Na crtežu Glavne ulice iz 1840. godine (nije naznačen autor), na potezu od Gradske kuće do Županije nacrtane su sve kuće, sa zapisanim prezimenima njihovih vlasnika. Na levoj strani ulice bilo je devet prizemnih kuća i četiri jednospratnice (vlasnici jednospratnica bile su porodice Veselinović, Riđički, Slavi i Horvat), a na desnoj strani, osim jedne jednospratnice na samom kraju ulice, prema Županiji (vlasništvo porodice Margetić), svih osam kuća je prizemnih. Od pet jednospratnica nacrtanih na crtežu iz 1840. godine, do danas je sačuvana samo jedna – malo jednospratno zdanje sa leve strane sadašnje zgrade Gradske biblioteke (nekadašnja kuća porodice Slavi).
Ovaj crtež najbolje ukazuje na činjenicu da je današnji izgled somborske Glavne ulice, kao i drugih ulica u starom gradskom jezgru, arhitektonski oblikovan, uglavnom, tokom druge polovine 19. veka. To potvrđuje i fotografija prvobitnog parka ispred zdanja Županije nastala oko 1868. godine, na kojoj se u daljini jasno vidi desna strana Glavne ulice sa osam prizemnih kuća, dve jednospratnice i jednom dvospratnicom).
Kaldmisanje Glavne ulice završeno je 1874. godine (na najstarijoj fotografiji Sombora, nastaloj oko 1868. godine, vidi se kako je ulica još potpuno nekaldrmisana i blatnjava, sa plitkim odvodnim kanalima koji su se nalazili sa obe strane ulice i preko kojih se prelazilo pomoću drvenih greda, odnosno mostića). Zbog žitne pijace planirana širina kaldrme povećana sa prvobitno predviđena tri hvata. Istovremeno je, sa obe strane kaldrme (od Trga Sv. Đorđa do završetka ulice prema zdanju Županije), prokopana podzemna kanalizacija – prva u Somboru, za šta su utrošene 1.434 forinte, od čega su deo iznosa platili stanovnici Glavne ulice. Sredina kolovoza /tri hvata ili oko 5,7 metara) bila je kaldrmisana krupnom kockom, a veći deo ulice, između trotoara i sredine kolovoza, kaldrmisan je lomljenim kamenom. Prema podacima iz 1902. g. prvi deo Glavne ulice (ul. Lajoša Košuta, od Venca Ferenca Deaka do trg Sv. Đorđa), bio je dugačak 197,6 metara, širok 22,23 metra, a površina mu je bila 4.393,4 kv. metra, od čega je 1.120,4 kv. metra bilo popločano krupnom, a 3.273 kv. metra sitnom kockom, odnosno lomljenim kamenom. Drugi deo ulice, tada još pod imenom Bajski put (od Trga Sv. Đorđa do Venca Ištvana Sečenjija), bio je dugačak 160,2 metra, širok 10,10 metara, a površina mu je iznosila 1.617,9 kv. metara, od čega je 908,5 kv. metara bilo popločano krupnom, a 709,4 kv. metra sitnom kockom. Trotoar na Glavnoj ulici, do Trga Sv. Đorđa, asfaltiran je 1905. godine, a od Trga do zdanja Preparandije 1909. godine.
Decenijama je, sve do početka 20. veka, zbog širine Glavne ulice, ovde bila i žitna pijaca, pa bi u pijačnim danima taljige somborskih salašara i paora potpuno zakrčile ulicu (grad je još 1875. g. bezuspešno pokušavao da zabrani prodaju žitarica „sa kola“, koja u pijačnim danima zakrče redovan saobraćaj na Glavnoj ulici, kao i da se uredi posebna žitna pijaca). Od druge polovine 19. veka glavna ulica je, po broju trgovina, preuzela primat Gradskoj kući, čime je postala i privredno središte grada.
Levom stranom Glavne ulice (gledajući od Županije ka Gradskoj kući) bio je iskopan omanji kanal, kojim je voda sa gradskog bunara na Svetođurđevskom trgu odvođena do velikog šanca prema Županiji, pa su stanovnici Glavne ulice 1864. g. (i ponovo 1866. g.) tražili od gradskih vlasti da se ovaj kanal zasvodi od kuće Bogoljuba Kostića (kasnije je na tom mestu sazidana Kosanićeva, odnosno Krečarevićeva palata) do kuće Julijana Falcionea, odnosno do ćoška Glavne ulice prema Županiji. Osim toga, traženo je i da se zabrani da farbari svoju prljavu vodu prolivaju u šanac (ali nije samo farba oticala u šanac na glavnoj somborskoj ulici, već su neki njeni stanovnici do uličnog šanca puštali i mokraću iz svojih štala, što je širilo nesnosan smrad, zbog čega je 1865. g. trgovac Isak Radosavljević, koji je imao kuću pored palate „In foro“, kažnjen sa 20 forinti).
Između dva svetska rata, osim jedne spratnice u severnom delu ulice, na gklavnoj ulici nisu bila podignuta nova zdanja, ali je ulica oko 1930. g. popločana sitnom kockom. U leto 1940. g. na Trgu Sv. Đorđa, koji je prirodni deo glavne ulice, podignut je kratkoveki spomenik ubijenom jugoslovenskom kralju Aleksandru Karađorđeviću, rad vajara Antuna Augustinčića. Spomenik je uklonjen odamh nakon okupacije grada, u aprilu 1941. godine.
Posle Drugog svetskog rata izgrađena su na Glavnoj ulici dva zdanja u stilu socrealizma, koja se nisu uklopila u arhitektonski ambijent okoline – trospratna zgrada pored Singerove kuće (podignuta 1957/58. godine) i četvorospratnica na uglu Glavne ulice i Venca Radomira Putnika, preko puta Preparandije (podignuta 1958/59. godine). Kolovoz ulice asfaltiran je 1970. godine.
Dugo vremena Glavna ulica je bila bez zelenila, a prva stabla (ukrasne topole) posađena su početkom pedesetih godina 20. veka. Deceniju kasnije (1960) posađena su i 52 stabla platana (topole su još neko vreme stojale uz njih, posle čega su povađene), što se pokazalo kao nepromišljeno rešenje jer je ovo parkovsko drvo, uskoro, svojim velikim krošnjama u potpunosti zakrilo staru arhitekturu Glavne ulice, a njegovo korenje je izdizalo trotoar čineći ga mestimično veoma talasastim.
Detaljna rekonstrukcija somborske Glavne ulice i Trga Sv. Đorđa trajala je između 2007. i 2010. godine, kada je uklonjeno staro i posađeno novo, po vrsti primerenije drveće (crveni hrast, koji je često drvo u evropskoj pejzažnoj arhitekturi), a ulica je potpuno popločana granitnim kockama, sa replikama starih uličnih svetiljki i fontanom na kraju ulice, prema Županijskom parku, te danas predstavlja skladno i reprezentativno središte grada. Tokom prethodnih godina na glavnoj ulici (sa Trgom Sv. Đorđa) su postavljeni spomenici pesniku Lazi Kostiću (2011), pioniru kinematografije Ernestu Bošnjaku (2013) i književniku Veljku Petroviću (2017).
Glavna ulica je s kraja 19. i kroz celo 20. stoleće predstavljala osnovni motiv na najvećem broju fotografija ili razglednica Sombora. Od 1969. g. somborska Glavna ulica je, sa svim starim zdanjima koja se u njoj nalaze, dobila status zaštićenog spomenika kulture.
Milan Stepanović
