U Mađarskom državnom arhivu u Budimpešti nalazi se ranije nepublikovana urbanistička mapa (skica ili plan) jedne somborske četvrti iz 1774. godine.
Mapa obuhvaća prostor oko crkve Sv. Trojstva i tadašnjeg Franjevačkog samostana, odnosno ulicu Sv. Ivana (sada Trg Cara Lazara), čija urbana regulacija nije bila završena. Veličine je 54 x 36 cm, rađena je u boji, sa objašnjenjima na latinskom i sa označenim stranama sveta. Prema našem saznanju, reč je o najranije stručno načinjenoj urbanističkoj mapi nekog područja Sombora (u gradskom arhivu postoji sačuvan akvarel Svetođurđevske crkve, sa okolinom, iz 1763. godine, ali on predstavlja samo laički zapis postojećeg stanja).
Mapa iz 1774. g. pruža nam dragocene podatke o prošlosti ovog dela središta grada. Crkva Presvetog Trojstva bila je završena, a Franjevački manastir kraj nje imao je današnji oblik (nešto ranije bilo je dograđeno krilo prema ulici). S južne strane samostana, na mestu današnje pijace „U lanicma“, još se nalazila ledina. U blizini crkve, ali ne i u liniji s njom, već znatno izbačena (na mestu dela današnjeg kolovoza), nalazila se tadašnja rimokatolička osnovna škola, kao i nekolicina privatnih kuća. Detalj mape otkriva nam i gde se nalazio deo šanca (ili nasipa) koji je, moguće je, bio ostatak nekadašnje somborske tvrđave (zapisan kao Fossatum vacant). Ucrtan je severno od crkve Sv. Trojstva, a protezao se na mestu današnje pijace i zdanja Tehničke škole, u pravcu prema Pašinoj kuli.
Ispred šanca, prema današnjem Vencu R. Putnika, nalazile su se kuće gradskog notara (velikog beležnika) Stefana Čoke i Mihaila Trebičera. Ulica se prekidala nizom kuća podignutim u pravcu istok-zapad, na mestu sadašnje Živinske pijace. S druge strane ulice nalazio se velik plac Komorske administracije (oivičen današnjim Trgom cara Lazara, ul. J. J. Zmaja, Trgom Pece Petrovića i delom Njegoševe ulice), sa tek izgrađenom Grašalkovićevom palatom, kapelicom Sv. Ivana Nepomuka i starom Pašinom kulom, ali još uvek bez barokne jednospratnice Paula Krušpera (zgrade Istorijskog arhiva).
Milan Stepanović
