Zidanje jednospratnice bogatog somborskog trgovca Stevana Popića (1818-1882) započelo je 1872. godine, a dovršeno je do maja 1873. godine (Stevan Popić bio je je praunuk imućnog somborskog zemljoposednika i nekadašnjeg graničara Ignjata Popića, unuk Pavla i sin Simeona Popića). Popićeva zgrada podignuta je na mestu dve nekadašnje kuće, od kojih je prva porodici sveštenika somborske Svetođurđevske crkve i preparandijskog katihete, kasnije budimskog i bačkog vladike Pavla Platona Atanackovića, a druga Jeftimiju Mihajloviću (prema zemljišnom popisu Sombora posedi ove dve kuće prostirali su se 1837. g. na površini od 107, odnosno 357 kvadrtanih hvati). Tu se, kako je zapisao Nika Maksimović, ranije nalazila gostiona dobrodušnog Time Pušibrka, čestitog oca vrsnog gimnazijskog upravitelja Vase Pušibrka (dugogodišnjeg upravitelja Srpske gimnazije u Novom Sadu).
Pre početka gradnje Stevan Popić je, tražeći dozvolu od gradskih vlasti, naveo da bi kuću za nekoliko hvati uvukao od postojećeg pravca kuća na Svetođurđevskom trgu (pravac je tada išao ukoso, od zgrade današnje Srpske čitaonice ka crkvenoj porti), te da bi njegova jednospratnica bila sazidana bez svodova i stubova, a pitao je i za savet u kom arhitektonskom stilu grad želi da kuća bude sagrađena. Popićeva jednospratnica podignuta je u istom pravcu sa tzv. „protinom“ kućom koja je pripadala Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini, a koja je sagrađena nešto ranije na uglu Svetođurđevskog trga i Velikocrkvene ulice. Stevan Popić je tom prilikom gradskim vlastima dao i prilog od 50 forinti za ulepšavanje grada, kojim je grad ustanovio poseban fond u koji su, vremenom, sredstva prilagali i drugi imućniji Somborci kada su podizali svoje kuće ili zgrade.
Posle smrti Stevana Popića (1882), koji se nije ženio i nije imao dece, njegovu kuću i velike zemljišne posede (preko 200 jutara) nasledile su Stevanova mlađa sestra Marija, udova somborskog arhivara Dimitrija Palanačkog, i njena kćer jedinica Julijana Julča Palanački, sestričina Stevana Popića. Sa njima u kući živela je i Marija, sestra Dimitrija Palanačkog. Godine 1888. nove vlasnice su, prema nacrtu arhitekte Antona Vaškaša, u znatnoj meri promenile fasadu Popićevog zdanja, koja je prepravljena u stilu neorenesanse. U prizemlju zgrade nalazila su se četiri polukružna izloga i polukružna kapija, a na spratu pet prozora sa trougaonim timpanonima iznad kojih je bio friz sa girlandama. Na sredini zgrade nalazio se balkon koji su držale četiri konzole od livenog gvožđa, a na krovu su bile četiri okrugle badže. Svodovi u hodniku zgrade rađeni su u obliku krsta. Stari izgled zgrade sačuvan je delimično na najstarijoj fotografiji somborske Svetođurđevske crkve, načinjenoj oko 1874. godine.
Dobro je poznata priča o vlasnici zgrade Julijani Palanačkoj (1849-1909), bogatoj devojci koja je skoro četvrt veka strpljivo čekala da se završe svi burni i zapleteni putevi tada omiljenog srpskog pesnika, prevodioca, novinara, estete, filozofa, doktora prava, političkog predvodnika, poliglote i erudite, verovatno jednog od najobrazovanijih Srba svog vremena – Laze Kostića (1841-1910). Julijana se u Kostića zaljubila još 1870. godine, kada ga je videla u jednim somborskim svatovima. Nakon nekoliko neuspelih pokušaja udaje za Lazu Kostića, konačno ga je dočekala, umornog, razočaranog, već pomalo ostarelog i potpuno osirotelog, zbunjenog eruptivnom snagom svoje zakasnele i skrivene ljubavi prema kćeri svog prijatelja, mladoj, lepoj i obrazovanoj Lenki Dunđerski, od koje je bio stariji skoro tri decenije. Došao je u Sombor da se smiri i konačno skući, pa je svadba 54-godišnjeg mladoženje i 46-godišnje mlade obavljena u somborskoj Svetođurđevskoj crkvi 22. septembra 1895. godine, a kumovi su bili najbogatiji vojvođanski Srbin veleposednik Lazar Dunđerski i somborski veleposednik Jakov-Jaša Lalošević.
Odmah nakon povratka iz Venecije, sa bračnog putovanja, Laza Kostić se sukobio sa taštom Marijom, oštrom i prekom ženom, koja nije umela da razume, niti da podnosi njegove aristokratsko nemarne manire, pa se ta svađa brzo završila Lazinim dobrovoljnim izgnanstvom u manastir Krušedol, a na želju za osamljivanjem besumnje je uticala i vest o iznenadnoj smrti Lenke Dunđerski. Kući se potpuno vratio tek nakon godinu dana, a posle smrti Julijanine majke Marije (u februaru 1897), Kostić je postao istinska glava porodice, izuzimajući brigu o finansijama, o kojima je, zbog njegovog često lakomislenog i nemarnog odnosa prema materijalnim dobrima, sve do kraja života brinula racionalna i brižna Julijana, koja je nasledila celokupno nekadašnju veliku imovinu svog ujaka Stevana Popića. U relativno harmoničnom i mirnom životu, lišenom oskudice, proživeće Laza Kostić u ovoj kući sve do novembra 1910. godine, kada je otišao na lečenje u Beč, gde je i umro 9. decembra iste godine. Ovde će između 1900. i 1902. g. nastati poznata Kostićeva knjiga „O Zmaju“, a nešto ranije i prevodi Dernburgovih „Pandekta“, pa ponovni prevodi Šekspirovih dela „Ričard III“ i „Romeо i Julijа“, kao i najlepša pesma srpske ljubavne lirike „Santa Maria della Salute“, nastala iz rasutih zapisa o snovima u kojima je pesnika pohodila umrla Lenka Dunđerski. Kostićev savremenik, blizak prijatelj, saradnik i biograf dr Milan Savić svedoči kako je Laza Kostić, kada bi počinjao da piše na svom visokom „šrajbtišu“, oblačio najsvečanije belo odelo i gotovo pobožno i ritualno pristupao tom poslu.
Posle Julijanine smrti u oktobru 1909. g. i smrti Laze Kostića u decembru 1910. godine, kuća Palanačkih je, kao i veći deo imovine, prema zaveštanju pripala somborskoj Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini i zadužbini Julijane Palanački. Posleratne vlasti su zdanje u kome je živeo Laza Kostić nacionalizovale, zanemarujući plemenito zaveštanje velike somborske dobrotvorke, a na kuću je postavljena spomen-ploča sa loše odabranim pesnikovim stihovima, koji su, valjda, zvučali najsličnije parolaškoj svakodnevnici tog vremena (zvezdama ćemo pomerit pute).
Neko vreme, početkom 20. veka, u prizemlju kuće Palanačkih nalazila se izdavačka knjižara Milivoja Karakaševića, koga, u jednom pismu iz 1907. godine, Laza Kostić naziva: moj ukućanin Karakaš.
Posle smrti vlasnika u kući se, pred početak Prvog svetskog rata, nalazila ordinacija zubnog lekara dr Miroslava Lukića. Između dva svetska rata u prizemlju ove kuće nalazila se kancelarija žitarskog trgovca Lipota Baranjija, posle koga je prodavnicu odela „Soko“ imao Sava Stojkov (imenjak kasnije poznatog somborskog slikara).
Zdanje u kome je nekada živeo jedan od najvećih srpskih pesnika i umova svog doba danas, osim spomen-ploče, skoro da i ne čuva uspomenu na njega. Donekle tu činjenicu ublažava bronazana skulptura Laze Kostića na klupi, koja je postavljena ispred kuće Palanačkih u leto 2011. godine, šarmantno i uspelo delo vajara Igora Šetera.
Od 1969. g. nekadašnja kuća Palanačkih ima status zaštićenog spomenika kulture, a od 1991. g. i status kulturnog dobra od velikog značaja.
Milan Stepanović
