Selo severno od Sombora, nastalo na delovima srednjovekovnih poseda Bodroške županije Paka i Sentlerinc, najranije je zapisano 1658. g. kada je postalo vlasništvo Salatanji Đerđa.
Početkom poslednje decenije 17. veka Gakovo je zabeleženo kao fiskalna (komorska) pustara, koja se 1702. g. nalazila na spisku pustara dodeljenih somborskim graničarima. Oni su pustaru Gakovo koristili do 1745. godine, kada je ponovo stekla status komorske.
Prema opisu pustare, koji je 1746. g. načinio komorski administrator Franc Redl, njeni godišnji prihodi procenjeni su na 454 forinte i 45 denara, a ukupna vrednost na 9.095 forinti. Ujedno, procenjeno je i da bi ovde moglo da bude naseljeno najmanje 65 porodica.
Kada je, početkom šezdesetih godina 18. veka, pustari Gakovo pripojena i susedna pustara Braćević, počelo je plansko naseljavanje nemačkog stanovništva. Između 1763. i 1767. g. u Gakovo je naseljeno oko 230 nemačkih (rimokatoličkih) porodica iz različitih krajeva Nemačke, Austrije, Mađarske, Moravske i Češke.
Prema podacima iz 1805. g. atar komorskog sela Gakova prostirao se na 7.087 jutara (požunsko jutro imalo je 1.100 kv. hvati).
Selo je 1791. g. imalo 1.296, a 1800. g. 1.432 žitelja. Gakovčani su već 1789. g. podigli veliku crkvu Sv. Martina (crkva je srušena oko 1970. godine), a 1805. g. i novu zgradu škole. Na popisu iz 1828. g. u selu su bila 282 domaćinstva, a 1859. g. 359 kuća, sa 2.155 duša. Svoj demografski vrhunac Gakovo dostiže 1910. g. kada ovde živi 2.770 stanovnika, mahom nemačke narodnosti.
Posle oslobođenja 1944. godine, većinsko nemačko stanovništvo logorisano je u samom selu, koje je postalo civilni logor i za druge pripadnike nemačke manjine iz okolnih mesta (od marta 1945. g. pa do početka 1948. godine, ovde je bilo zatvoreno oko 17.000 bačkih Nemaca, a na razne načine živote je izgubilo oko 8.000 ljudi).
U februaru 1948. g. u Gakovo je naseljeno oko 8.000 egejskih Makedonaca iz Grčke, od kojih se najveći deo do 1953. g. preselio u Makedoniju.
Kasnija doseljavanja stanovništva iz siromašnijih delova Bosne i Hrvatske (najviše iz okoline Mrkonjić Grada, Donje Pecke, Donjih Vrbljana i Benkovca) vezana su za rad ovdašnjeg poljoprivrednog dobra „Graničar“.
Početkom ovog stoleća sagrađena je pravoslavna crkva Sv. Ilije u Gakovu.
Prema podacima popisa iz 2011. g. u selu je živelo 1.810 stanovnika.
Milan Stepanović
8 Komentara
Milorad Videkanic
Milane iskrena zahvalnost na ovom istraživanju, kao i datim podacima, radeći u mesnoj zajednici sarađivao sam pokojnim gospodinom Beljanskim Milenkom na njegovoj izradi knjige o Gakovu ali ista nije imala ovaj sadržaj koji si ti izneo, hvala i svako dobro.
Milan Stepanović
Čika Milenko je beskrajno zaslužan za istraživanja prošlosti somborskih sela i salaša. Da njega nije bilo, skoro ništa o tome ne bismo danas znali.
Akoš
Poštovanje!
Da li je mapa Kaltšmita iz 1746. godine dostupna negde?
Unapred hvala!
Milan Stepanović
Original je u Beču, stara i dosta loša fotokopija postoji u somborskom Istorijskom arhivu.
Akoš
Hvala na odgovoru! Na mapi dosta su intersantne lokacije ruševne crkve (“Loc. Ecclesia) na mestima “Godecsova” i “Gakova”. Da li se zna nešto više o tome?
Hvala unapred!
Milan Stepanović
Nažalost, zna se samo onoliko koliko o tome piše na mapi. Očito, reč je o nekadašnjim crkvenim mestima koja su, moguće je, ponegde ostaci srednjovekovnih crkvica, a ponegde crkvica iz vremena turske uprave.
Akoš
Hvala na odgovoru! Po mom nekom mišljenju ima šanse da je mapa na taj način obeležila lokaciju Hajsentlerinca na području između Gakova i Bezdana. Bilo bi veoma interesantno obraditi temu tog nestalog naselja. Da li ste zainteresovani možda?
Milan Stepanović
To je ipak samo hipoteza. Skoro da nema pustare na ovoj mapi, a da na njoj nije obeležena crkvena ruina ili crkveno mesto. Ni mnogo poznatiji istoričari nisu uspeli da razreše to pitanje (lokacije Hajsentlerinca), pa sumnjam da ja mogu da značajnije doprinesem toj temi. Osim toga, radim trenutno na četiri projekta (dve knjige i dve istorijske izložbe), pa jednostavno nemam ni trenutak vremena koji bih mogao da posvetim drugim temama…