U vreme trščanih krovova i starih dimnjaka česti su, tokom 18. i 19. veka, bili požari u Somboru. U najvećem od njih, 1826. godine, izgorele su Gradska bolnica na Apatinskom putu i 82 kuće u njenom okruženju. Zbog toga su Somborci svih veroispovesti izuzetno cenili sv. Florijana Mučenika, zaštitnika od požara i patrona dimničara i vatrogasaca. Sveti Florijan (250-304) je, kao rimski vojnik, otvoreno zagovarao i širio hrišćanstvo, odbivši privilegije u zamenu za odricanje od vere, zbog čega je osuđen da bude spaljen na lomači, a kada je postavljen na lomaču tražio je od vojnika da što pre upale vatru kako bi im na plamenim jezicima pobegao na nebo. Starešinu vojnika su te reči uplašile, pa je promenio odluku i naredio da Sv. Florijana, sa kamenom oko vrata, bace u reku, što je i učinjeno. Sv. Florijan je i zaštitnik Poljske, Gornje Austrije i grada Linca. Skoro u svakom naselju u Bačkoj, posebno u onima u kojima je bilo nemačkih doseljenika, bilo da je reč o selu, varošici ili gradu, postojao je kip Sv. Florijana.
Prvi spomenik Sv. Florijanu u Somboru podignut je na samom početku ulice nazvane njegovim imenom (današnja Batinska) još 1781. godine. Spomenik je nastao trudom i sredstvima somborskih građana nemačke narodnosti, a 4. maja te godine blagoslovio ga je Antun Josić, gvardijan somborskog Franjevačkog samostana i upravitelj župe Sv. Trojstva u Somboru. Prema zapisu hroničara franjevačkog manastira u Somboru fra Bone Mihaljevića, tog dana je do spomenika dovedena procesija, uz pucnjavu prangija, sviranje truba i udaranje doboša, koja se posle toga vratila do crkve Sv. Trojstva, gde je otpevana sveta služba. Sredstva za održavanje spomenika, koja su prikupili priložnici i dobrotvori, nalazila su se kod Vendelina Bišofa, ovdašnjeg pivara (braksatora). Večernja pobožnost kod ovog spomenika održavana je osam dana neprekidno, tokom ove i mnogih narednih godina.
Spomenik Sv. Florijanu bio je načinjen od kamena, a nalazio se na kamenom postamentu, okruženom ogradom od kovanog gvožđa, sa osam oblih kamenih stubova. Kada su deca, da li u nestašluku ili iz nekog drugog razloga, 1919. g. srušila kip Sv. Florijana, spomenik je detaljno obnovljen sredstvima grada, o čemu, na postolju spomenika, svedoče četiri ploče urezane na latinskom, nemačkom, mađarskom i srpskom jeziku.
Posle Drugog Svetskog rata, vremenom je spomenik zapušten i ruiniran (statua Sv. Florijana dugo vremena je stojala horizontalno presečena po polovini), a u potpunosti je obnovljen 2004. godine, povodom Dana svetske baštine, zahvaljujući donaciji somborskog privrednika Dušana Brbaklića. Rekonstruisanu skulpturu Sv. Florijana izradila je Ljiljana Balović, akademski vajar iz Beograda. Zelena površina oko spomenika Sv. Florijana uređena je 2012. godine.
Osim ovog spomenika, još jedna statua Sv. Florijana nalazila se u niši, na fasadi stare jednospratnice s kraja 18. veka, na uglu Pašine (danas Dositijeve) ulice i Trga Sv. Trojstva. U ovoj zgradi je još 1819. g. otvorena druga somborska apoteka „Kod Svetog Trojstva“, a predanje govori da se na mestu ovog zdanja u tursko doba nalazio pašin konak. Kuća je tokom većeg dela 19. veka bila u vlasništvu imućne somborske nemačke porodice Pajdelhauzer, a početkom 20. veka kupio je somborski advokat dr Jovan Joca Lalošević. Statua je bila dvrena i prikazivala je Sv. Florijana kako poliva vodom iz krčaga zapaljenu kuću. Pre nekoliko godina statua je skinuta i preneta u Gradski muzej, ali, na žalost, nije načinjena njena replika na mestu gde se izvorna statua nalazila verovatno i duže od dva stoleća.
Milan Stepanović
