SOMBORSKI BIKARI

Jedna od patricijskih srpskih somborskih porodica bila je i srpska porodica Bikar, koja se u gradu beleži od šezdesetih godina 18. stoleća.

Zapisano porodično predanje beleži da su se preci ovdašnjih Bikara starinom prezivali Zdelarović, a da su doseljeni sa crnogorsko-hercegovačke granice kod hrišćanskog cara zbog turskih zuluma i krvoloka. Pre preseljenja u Sombor, Bikari su živeli u bačkom selu Pivnice (15 km jugoistočno od naselja Odžaci), gde je 1715. i 1720. g. na popisu komorskih stanovnika zabeležen Janko Bikar (zakupnik 20, odnosno 72 požunska jutra oranice), 1720, 1725/26. i 1728. g. Marko Bikar, a 1743. g.  među kućnim starešinama u Pivnicama zapisani su Bogosav Bikar i Živan Bikarović.

Kako navodi porodično predanje, koje je zapisao pedagog Nikola Vukićević po kazivanju nekadašnjeg somborskog prote, kasnije patrijarha srpskog, Georgija Brankovića (čija je majka Jelisaveta devojaštvom bila iz kuće somborskih Bikara), razbojnici iz Bokčinovića su, nakon velikog stočnog vašara u Kuli, oteli Avrama-Agu (dedu po majci patrijarha Brankovića), sina prvenca imućnog stočnog trgovca Lazara Bikara iz Pivnica, pa je Lazar tom prilikom, preko svog pouzdanog čoveka, morao da plati velik otkup.

Nešto kasnije, Lazar  je, sa braćom Jovanom i Trifunom (sinovi Bogosava Bikara), odlučio da se iz Pivnica preseli u Sombor, gde bi mogao da kupi u jednom komadu nekoliko stotina jutara dobre zemlje. Preseljenje Bikara usledilo je u drugoj polovini šezdesetih godina 18. stoleća. Prvih 300 starih jutara (ili lanaca) zemlje Lazar Bikar je kupio u južnom delu atara somborskog salaškog naselja Čičovi (pet kilometra južno od Sombora), pa je već 1767. g. ovde zapisano imanje Bikarović (Fundo Bikarovicsiano), a 1770. g. posedi somborskih Bikara zapisani su kao oblast Bikarović (Terena Bikarovity).

Godine 1777. Lazar Bikar je, od somborskog senatora i gradonačelnika Vasilija Damjanovića (pisca prvog udžbenika aritmetike u Srba), za 14.000 forinti kupio i 724 jutra zemlje u ataru obližnjeg salaškog naselja Ivanovo Selo (kasnije Lenija, pet do deset kilometara istočno od Sombora). Prema katastarskom popisu iz 1783. g. Lazar Bikar je, sa 973 jutra i 1.845 kv. hvati zemlje na dve parcele, bio najimućniji zemljoposednik u Somboru (Lazar je 1781. g. zapisan i kao vlasnik 166 volova).

Porodica Bikar se, vremenom, razgranala, pa je i veliko imanje Lazara Bikara (umro je 1788. g. u 65. godini) izdeljeno između njegovih potomaka i njegove braće, koji su, u poređenju sa većinom ostalih vlasnika zemlje, još uvek bili veoma imućni.

Prema zemljišnoj knjizi somborskih stanovnika iz 1828. godine,  u ataru salaških naselja Ivanovo Selo (Lenija) i Čičovi Petar Bikar je imao 402 jutra oranice i senokosa, Đuka Bikar 160 jutara, Jakov Bikar 141 jutro, Isak Bikar (inače trgovac i predsednik somborskog Trgovačkog društva) 129 jutara, Perka, udova Avrama Bikara, 126 jutara, Vasilije Bikar (trgovac i kraljevski solar) 124 jutra, Danilo Bikar (kasnije nadziratelj somborske bolnice) 121 jutro i Pavle Bikar 21 jutro oranice i senokosa; sem Đuke Bikara, koji je i živeo na salašu južno od Čičova, svi ostali zapisani Bikari imali su i posede, odnosno kuće i okućnice u gradu.

Potomci nabrojanih Bikara bili su ugledni i bogati somborski trgovci i istaknute javne ličnosti, a među njima su i Simeon–Sima (Isaka) Bikar (Sombor, 1832 – Sombor, 1899), na čije je svesrdno zauzimanje 1875. g. osnovana Viša devojačka škola, zatim prvo srpsko zabavište, kao i srpske osnovne škole na salašima Čičovi, Lugumerci i Rančevo; bio je jedan od prvaka Srpske narodne slobodoumne stranke Svetozara Miletića i predsednik somborske Srpske čitaonice, najzaslužniji za podizanje njene zgrade 1882. godine; osnivač je Somborske trgovačko-zanatlijske banke i parnog mlina; posedovao je 1897. g. 433 kat. jutra zemlje; Petar (Aleksandra) Bikar (Sombor, 1838 – Sombor, 1908), gradski mernik i veleposednik, koji se rano uključio u politički i društveni život somborskih Srba; bio je član Glavne skupštine opštine Sombor, upravnik Srpske čitaonice u više navrata između 1873. i 1895. godine, a neko vreme i predsednik Srpskog građanskog pevačkog društva (1893/94); prilikom osnivanja somborske Trgovačke i zanatlijske banke bio je jedan od njenih prvih znatnijih akcionara; posedovao je 1897. g. 723 kat. jutra zemlje; Ljubomir (Vasilija) Bikar (Sombor, 1855 – Sombor, 1915), bankarski činovnik, neko vreme horovođa i potpredsednik Somborske srpske crkvene i pevačke družine, osnivač „Prve zadruge za štednju“ u Somboru 1906. g. i član Upravnog odbora somborske Trgovačke i zanatlijske banke; neko vreme živeo je u Rumi, a u Somboru je tokom proleća 1908. g. davao bioskopske predstave (tzv. „žive slike“) svog putujućeg bioskopa „Edison“. Među poznatijim članovima ove somborske porodice bili su i dr Nenad Bikar (advokat), dr Vojin Bikar (predsednik Somborske pevačke družine početkom 20. veka), Vasa Bikar (beležnik), Paja M. Bikar, Milutin P. Bikar (vlasnik somborske štamparije s početka 20. veka), inž. Petar Bikar i Radivoj Bikar (peštanski paroh i prota).

Kako se porodica granala, neke grane ovdašnjih Bikara selile su se u druge gradove Vojvodine (Novi Sad, Subotica, Pančevo, Sremski Karlovci, Sremska Mitrovica, Begeč). Jedna grana Bikara ostala je da živi u Pivnicama i nakon preseljenja Lazara Bikara i njegove braće u Sombor, a tamo ih ima i danas. Krsna slava porodice Bikar je Sv. Vasilije Veliki (1/14. januara).

Milan Stepanović