U viševekovnoj istoriji Sombora postoji samo jedan primer i jedan datum kada su Somborci pucali jedni na druge.
U vreme Mađarske građanske revolucije 1848/49. godine grad Sombor je pet puta prelazio iz ruku mađarskih ustanika u ruke srpskih i austrijskih vlasti i obratno. Uspeli su građani Sombora da u tom burnom vremenu sačuvaju grad od razaranja, mada ne i od pljačke, koju su, tokom povremenog međuvlašća, sistemski činile pljačkaške skupine iz okolnih sela Stapara, Sivca i Brestovca, ali i dobrovoljci iz Srbije u redovima srpske vojske tokom njenog boravka u gradu. U svim tim promenama u gradu nije bilo međusobnih oružanih sukoba između većinskog srpskog življa i ovdašnjih Mađara, ali i Bunjevaca koji su ih podržavali (vojvođanski Srbi, kao i Hrvati bana Jelačića bili su, istovremeno, najpouzdaniji saveznici Habzburškog dvora). Štaviše, postoje brojni primeri međusobno korektnih odnosa, pa i činjenica da je zajednička delegacija Somboraca, koju su, početkom aprila 1849. godine, predvodili ovdašnji rimokatolički župnik i pravoslavni prota, uspešno pregovarala sa mađarskim generalom Percelom i tako spasila grad od spaljivanja.
Ipak, tokom mađarske uprave gradom osnovana je u leto 1848. g. Mađarska nacionalna garda, a u februaru 1849. godine, kada su u grad ušle srpske trupe, osnovana je i Srpska narodna garda, sastavljena od ovdašnjih Srba, mahom regrutovanih po naredbi vojnih vlasti.
Austrijski carski generalštab i general Todorović planirali su, krajem februara 1849. godine, da Sombor postane centar operacija za zauzimanje Subotice. Mada je komandant srpske vojske u Somboru, major Dimitrije Stejin, predlagao oprez i ukazivao na problem koji bi tom prilikom mogao da nastane zbog nedostatka konjice, general Todorović je 22. februara naložio pokret srpskih snaga prema Subotici. Primedbe majora Stejina nisu prihvaćene, pa su srpski šajkaši, kao i jedinice Petrovaradinskog i Provincijskog bataljona, već 25. februara krenule prema Subotici. Srpske jedinice ukopale su na polovini puta između Bajmoka i Subotice, nedaleko od kaponjske čarde. Subotički Magistrat je, u takvoj situaciji, sa svega jednim glasom razlike, glasao protiv predaje grade, pa su formirane trupe za odbranu Subotice.
Među braniocima grada (subotičkim Mađarima i Bunjevcima), kojih je bilo oko 15.000, nalazio se i eskadron konjice iz Segedine, kao i najveći deo pripadnika somborske Mađarske nacionalne garde (većinu u njoj činili su somborski Bunjevci, sa ovdašnjim relativno malobrojnim Mađarima), koja se iz Sombora povukla pred dolazak srpske vojske. Ovom jedinicom komandovao je Somborac i Bunjevac, kapetan Franja Fratrić. Istovremeno, u redovima srpske vojske (brojala je izmeu tri i četiri hiljade ljudi), koja je išla prema Subotici, nalazio se i jedan bataljon somborske Srpske narodne garde, kojim su komandovali somborski Srbi Gedeon Leović i Aleksandar Mihajlović. Prvi put u istoriji puške u rukama Somboraca bile su tada okrenute na svoje sugrađane.
Bitka kod Kaponje (Kaponja se nalazila 15-ak kilometara jugozapadno od Subotice, na putu Bajmok – Subotica, nedaleko od Tavankuta i predstavljala je močvranu dolinu kroz koju je proticala rečica Dolac) odigrala se 5. marta 1849. godine, a njen početni tok odvijao se u korist malobrojnijih srpskih snaga, koje su imale značajnu artiljerijsku prednost (desetak topova postavljenih na uzvišenju), Nakon istrajnog granatiranja ukopanih mađarskih položaja, komandant mađarske vojske, potpukovnik Laslo Gal, naredio je povlačenje, što je izazvalo nastupanje srpske pešadije, pri čemu su bili razbijeni prednji mađarski pešadijski odredi, ali je time, zbog nastupanja svoje pešadije, bilo onemogućeno dalje dejstvo srpske atriljerije. Tada su pripadnici somborske Mađarske nacionalne garde, koja je, mada potisnuta, očuvala svoj poredak, zaustavili srpski napad, te su hrabro i skoro očajnički otpočeli juriš i uspeli da odbace srpsku pešadiju na njene početne položaje. Istovremeno je, sa bokova, na srpske položaje (posebno na loše branjen položaj srpske artiljerije) udarila subotička i segedinska konjica, pa su pripadnici srpskih trupa naterani na povlačenje prema Bajmoku i Somboru (pokazala se opravdanom bojazan srpskog majora Stejina da bez konjice nije mudro ulaziti u ovakvu bitku). Na obe strane bilo je i mrtvih Somboraca, stradalih od topovske i puščane vatre ili mačeva svojih sugrađana. Subotica je ostala neosvojena, a uskoro se srpska vojska, krajem marta, povukla i iz Sombora, u kome se, tokom narednih meseci, još nekoliko puta menjala vojna vlast, sve dok u leto 1849. g. nije konačno ugušen mađarski nacionalni pokret, posle čega je Sombor postao jedno od amdinistrativnih središta novoosnovanog Vojvodstva srpskog.
Srećom, nikada više u istoriji nije se ponovila slična situacija u kojoj su Somborci morali da pucaju jedni na druge. Nadajmo se da nikada i neće.
M. S.
