U Somboru i najužoj okolini pronađeno je, od kraja 19. do kraja 20. veka, više numizmatičkih nalaza, koji svedoče o prisustvu raznih civilizacija, u rasponu od antičkog doba do 18. stoleća.
Najstariji kovani novac pronađen je u ataru Gradine, a reč je o srebrnom grčkom novcu Dračke oblasti, kovanom na prelazu iz trećeg u drugi vek pre nove ere, koji su ovde, verovatno, doneli keltski trgovci.
Keltski bakarni novac, kovan u prvom veku pre nove ere po uzoru na grčke tetradrahme, pronađen je u ataru Gradine, kao i na gradskom području, sa leve strane Bezdanskog puta, između Jevrejskog groblja i pruge, gde je u iskopanoj zemljanoj posudi otkriveno tridesetak keltskih bakrenjaka.
Ratujući i trgujući sa Rimljanima ovdašnji sarmatski stanovnici, doseljeni na međi stare i nove ere, dolazili su, tokom prvih vekova nove ere, do rimskog novca, koji je pronađen u gradu i užoj okolini, a koji je kovan od polovine I do polovine IV veka nove ere. Pronađen je bronzani i srebrni novac rimskih careva: Vespazijana (vladao između 69. i 79. godine); Tita (79-81); Trajana (98-117), pronađen prilikom gradnje Srpske čitaonice 1882. godine; Hadrijana (117-138); Marka Aurelija (161-180); bronzani medaljon cara Galenija (252-268), pronađen na kraju Batinske ulice; Aurelijana (270-275); zlatnik cara Tacita (275-276), nađen na Vencu Petra Bojovića; bronzana medalja Valerije, supruge cara Galerija (293-311), pronađena u zemljanoj posudi u vinogradu kraj Šikare, te bakarni novčići careva Konstantina Velikog (306-337), pronađeni na početku Sonćanskog puta, kao i cara Konstansa (337-350).
Na teritoriji grada pronađen je i srednjovekovni srebrni novac mađarskih vladara Ištvana I (997-1038) i Bele II (1131-1141), kao i bakarni novac kralja Bele III (1172-1196), a na levoj obali kanala otkrivena je 1908. g. veća ostava srebrnog mađarskog novca iz 13. veka. Na Vamošer salašu iskopana je, krajem 19. veka, posuda sa većom količinom francuskog i nemačkog „biskupskog“ novca iz vremena I ili II krstaškog rata (kraj 11. ili sredina 12. veka).
Jedna manja ostava sa sedam zlatnika, iskovanih od kraja 16. do početka 18. veka, je središtu Sombora početkom 20. veka. Najstariji među zlatnicima bio je venecijanski dukat iz vremena dužda Nikole od Ponta (između 1578. i 1585), zatim zlatnik švedskog kralja Gustava II Adolfa iz 1632. godine, holandski dukat iz 1649. godine, a u ostavi su se nalazili i venecijanski dukati iz vremena duždeva Franćeska Molina (između 1646. i 1655) i Markantonija Justinijana (1683-1688).
Još jedna ostava novca iz druge polovine 17. i s početka 18. veka, otkrivena je 1984. g. u dvorištu kuće u ulici Vojislava Bakića, na severoistočnom rubu grada, u nekadašnjem predgrađu Crvenka. Sačuvani ili poznati deo ostave sadržao je blizu stotinjak srebrnih seksera (nominalne vrednosti šest krajcera), koji su kovani u kovnicama Austrije, Ugarske, Češke, Moravske i Nemačke, u vremenskom rasponu od 1665. do 1715. godine.
Milan Stepanović
Prilog je nastao na osnovu podataka iz raznih radova i članaka koje su tokom poslednjih 130 godina pisali Gabor Grosšmit (1888), dr Imre Fraj (1909, 1916, 1918, 1942), Pal Haršanji (1912), Balint Homan (1916), Janoš Muhi (1944), Deneš Gabler (1975), Đerđ Sekelj (1978), Petar Popović (1992), Dušanka Trajković & Dragan Radojević (1996) i Dragan Radojević (2011, 2013), kao i na osnovu usmenih podataka koje je pisac ovog priloga dobio od nekoliko građana Sombora.
2 Komentara
Dragan Radojević
Prilog pod naslovom ”Somborska nalazišta novca” (Ravnoplov, 30.10.2018) nikako nije mogao nastati bez uvida autora u izvornu bibliografiju koja je relevantna za tekst pomenutog naslova, a koju on ne navodi.
Upravo zbog toga je nerazumljivo upozorenje potpisnika pomenutog priloga da je ”preuzimanje sadržaja sa ove stranice dozvoljeno samo uz jasno navodjenje izvora, naziva i autora, sa linkom ka odredjenoj stranici odakle je tekst preuzet….”.
Autor se zalaže upravo za nešto što i sam nije ispoštovao pišući svoj tekst, prisvojivši tako isključivo pravo autorstva.
Dragan Radojević, arheolog
Milan Stepanović
Dragane, ni u jednom od 670 priloga na ovom, inače potpuno nekomercijalnom sajtu, koji su, očito je, pisani popularno i edukativno, nisu navedeni izvori. Oni su navedeni u mojim knjigama koje se ozbiljnije bave ovim temama. Samo za ovaj tekst trebalo bi navesti barem dvadesetak raznih izvora, stavljati fusnote itd. To tada više ne bi bila popularna edukacija. A kada je reč o preuzimanju tekstova, sa ovog sajta se po pravilu preuzimaju samo kompletni prilozi, od reči do reči, bez navođenja naziva sajta ili autora priloga, te je stoga i napisano da je “preuzimanje sadržaja” (dakle kompletnog teksta) dozvoljeno uz navođenje sajta sa koga je prilog preuzet. A priznaćete da je ovo ipak prilog za koji se trebalo debelo zalaktiti i pretražiti gomilu izvora da bi bio napisan, a njegovo pisanje sigurno nije trajalo pola sata, već je rađen danima i nedeljama da bi svi podaci i prateće ilustracije bili sakupljeni. Čudi me da niko drugi, stručniji od mene, nije napravio sličan tekst, koji ne bi bio popularno pisan kao ovaj, već koji bi generalno obradio ovu temu u rasponu koji ja ovde navodim. No, da ne bi bilo osećaja nekorektnosti, na kraju priloga sada su navedeni svi autori u čijim su tekstovima, prilozima i radovima nalaženi fragmenti koji su korišćeni za pisanje ove teme.