Godine 1764. Stefan Nađ (1706-1769), tadašnji apostolski sindik (civilno lice koji se staralo o ekonomiji crkvene zajednice) somborskog franjevačkog samostana, zatražio je saglasnost od kaločkog nadbiskupa Josipa Baćanjija da u Somboru podigne kalvariju, za šta je, početkom aprila 1764. godine, nadbiskup izdao pismeno odobrenje, titulišući Stefana Nađa u pismu sa Vaše Gospodstvo. Već narednog dana, po prispeću saglasnosti, održana je sednica somborskog Magistrata, na kojoj je potvrđeno da je g. Stefan Nađ, stanovnik somborski, podneo molbu Njegovoj Ekselenciji nadbiskupu kaločkom, sa željom da od solidnog materijala podigne pored grada, kod bezdanske ćuprije, na uspomenu i poštovanje Spasitelja, jednu kalvariju sa stacijama i kapelicom ispod kalvarije. Stefan Nađ je jamčio da će troškove održavanja snositi doživotno, a Magistrat je prihvatio da posle njegove smrti preuzme brigu i nadzor o kalvariji, ali da troškovi ne idu na teret zajedničke gradske blagajne, već samo blagajne rimokatoličke zajednice.
Tri godine kasnije Ištvan Nađ je dovršio izgradnju kalvarije i kapele u produžetku ulice kasnije nazvane po Sv. Florijanu (današnja Batinska), a taj deo ulice u 19. veku je imao zaseban naziv -Kalvarijska ulica. Kalvariju je blagoslovio i osvetio otac Antun Bajalić, dekan somborskog okruga, sa saradnicima. O tome je u Hronici somborskog franjevačkog samostana zabeleženo: Godine gospodnje 1767, 14. aprila, ugledni gospodin Ištvan Nađ uspeo je da dovrši brežuljak kalvarije sa kapelom i tog istog dana časni otac Antun Bajalić, dekan ovog okruga, blagoslovio je kalvariju i sa svojim asistentima, đakonom Tadejom Hegedušom i podđakonom Joahimom Gažijem, otpevao je svetu službu. Svečani ručak ovog dana dao je gorepomenut gospodin Ištvan Nađ. Osim toga, na blagosiljanje ove kapele otišlo se rano izjutra, u povorci koju je iz ove crkve (Sv. Trojstva) predvodio goreimenovan gospodin dekan. Već tri dana kasnije, na Veliki petak, prvi put je vođena povorka na breg kalvarije sa križnim putem, što će od tada postati tradicija, koja će trajati skoro 160 godina. Kapela na kalvariji bila je posvećena Trpećem Spasitelju, a oko nje je bilo podignuto stepenište, na čijem su se vrhu, u ravni sa tavanicom kapele, nalazio plato sa tri krsta (križa – raspela) i kamenim kipovima Blažene Gospe (Bogorodice), Sv. Ivana Evanđeliste (Jovana Bogoslova) i Sv. Marije Magdalene.
Nadzor i čuvanje kapelice i kalvarije preuzeo je, nakon smrti ktitora, somborski Magistrat. Proštenje je na somborskoj kalvariji proslavljano 3. maja, na praznik Našašća Sv. Križa. Kraj kapele se nalazilo Križni put sa 14 zidanih postaja. Moguće je da je kapela Trpećeg Spasitelja na Kalvariji obnovljena oko 1810. godine, o čemu postoji nejasan arhivski zapis.
Prvih godina 20. veka somborski Bunjevci sa Bezdanskog puta i sa okolnih salaša bunili su se kod gradskih vlasti protiv pesnika Laze Kostića, koji bi se, prilikom svojih svakodnevnih vežbi trčanja, po više puta penjao i spuštao stepenicama Kalvarije, smatrajući da na taj način obesvećuje ovo svetilište.
Godine 1923. rešeno je unutar katoličke somborske župe da stara Kalvarija zbog ruiniranosti bude srušena. I kapela Kalvarije bila je već uveliko okružena stambenim kućama, te su se na prostoru Kalvarije igrala deca, a devojke i momci su, prolazeći pored nje, pevali uz pratnju gajdi. Ujedno, rešeno je da nova Kalvarija bude izmeštena sa ovog prostora i sagrađena pored Velikog katoličkog groblja (Sv. Roke). Stara Kalvarija (barem postaje Križnog puta) srušena je tokom 1924. godine, a njeni delovi ugrađeni su u kapelu nove Kalvarije, koja je, istovremeno, podignuta kraj groblja (podatak iz Šematizma Kaločko-bačke nadbiskupije još 1942. g. beleži staru kapelu nekadašnje Kalvarije, pa ukoliko je taj podatak bio tačan i nije predstavljao samo puki prepis prethodnog šematizma, moguće da ona nije bila srušena istovremeno sa postajama Križnog puta). Na mestu stare somborske Kalvarije podignut je kameni krst, koji je uklonjen prilikom proširivanja Drvno-stolarskog preduzeća „Sloga“, šezdesetih godina 20. veka. Na novoj Kalvariji kasnije je dograđena i kapela Sv. Križa (danas župna crkva).
Milan Stepanović
