PRVI SOMBORSKI AVIJATIČAR

Dimitrije Mita Konjović, potomak stare i poznate somborske porodice, rodio se 1888. g. u obližnjem selu Stanišiću, gde je njegov otac Pavle službovao kao učitelj tamošnje srpske osnovne škole. Njegov stariji brat bio je znameniti srpski kompozitor Petar Konjović, a brat od strica u drugom kolenu bio mu je i poznati somborski, vojvođanski i srpski slikar Milan Konjović.

Gimnaziju je pohađao u Somboru od 1899. do 1902. godine, a zatim se, kao stipendista somborske Pravoslavne crkvene opštine, školovao u Pomorskoj akademiji na Rijeci, nakon koje je, kao navigacioni oficir, odnosno navigator eskadre, a potom i flote, plovio na ratnim brodovima po Sredozemlju i okeanima. Prvi dodir sa avijacijom imao je 1911/12. godine, tokom svoje službe u Puli, kada je leteo hidroavionom. Krajem 1914. g. ukazala mu se povoljna prilika da pohađa kurs pilotaže, koji je završio veoma brzo – za svega 15 dana. Do kraja 1915. g. leteo je u sektoru severnog Jadrana, posle čega je, u januaru 1916. godine, postavljen za komandanta svih austrougarskih hidrobaza u sektoru južno od Šibenika, sa sedištem u Kumboru, nedaleko od Herceg Novog u Boki Kotorskoj.

Već u januaru 1916. g. Mita Konjović je dobio naređenje da bombarduje italijanske i francuske brodove koji su prevozili iznemogle srpske vojnike posle prelaska Albanije, u severnoj albanskoj luci Šenđin (Sv. Jovan Medovski), ali naređenje nije izvršio i bombe je izbacio u more. Kasnije se ispostavilo da se u jednom od brodova, koje Konjović nije hteo da bombarduje, nalazilo i najveće blago srpske srednjovekovne pismenosti – Miroslavljevo jevanđelje. Takođe je, kao komandant eskadrile, naredio svojim avijatičarima da ne bombarduju brodove koji su prevozili srpske vojnike i civile u Italiju i na Krf.

Upravlјajući izviđačkim hidroavionom  “Lohner” Konjović je, 15. septembra 1916. godine, potopio francusku podmornicu “Fiko” nadomak Bokokotorskog zaliva, ali se spustio na površinu mora da spase francuske oficire (preostale mornare spasao je austrougarski torpedni čamac). Bilo je to, ujedno, prvo potapanje podmornice iz aviona u istoriji ratovanja. Zbog pustupka prema francuskim oficirima i mornarima Dimitrija Konjovića je 1968. g. odlikovala Vlada Francuske priznanjem za hrabrost, humanost i milosrđe u borbama na moru tokom Prvog svetskog rata.

Dimitrije Konjović kao pilot oko 1917. god.

Kada ga je, prilikom jedne inspekcije, nemački car Vilhelm upitao šta je po narodnosti, Konjović je odgovorio da je Srbin, a na carevo pitanje kakav je on Srbin, Konjović je mirno rekao: “Isti kao oni na Solunskom frontu”. U činu kapetana fregate Dimitrije Konjović je 1918. god. sačekao jedinice Srpske vojske i predao im celokupnu austrougarsku flotu i svu vojnu efektivu, koja se nalazila u Bokokotorskom zalivu, posle čega je stupio u Vojsku Kraljevine SHS i rukovodio je odsekom za pomorskog vazduhoplovstvo u Ministarstvu vojske i mornarice  (1922. god. bio je član vojne delegacije koja je nabavljala ratne avione za kraljevsku vojsku). kao predstavnik Kraljevine SHS Konjović je u to vreme učestvovao i na Međunarodnim avijatičarskim kongresima.

Godine 1923. napušta vojsku i u Novom Sadu osniva „Prvu srpsku industriju aeroplana, automobila i strojeva Ikarus“, nekoliko godina kasnije preseljenu u Zemun. Mala fabrika brzo se razvijala, pa je od početnih sedam radnika, do početka II svetskog rata, u njoj radilo 3.000 zaposlenih, a proizvedeno je 477 aviona, od kojih devet tipova domaće konstrukcije, a osam po licenci. Dimitrije Mita Konjović, vlasnik (najveći akcionar) i direktor ove fabrike, bio je u to vreme jedan on najbogatijih ljudi u Kraljevini Jugoslaviji.

U vreme okupacije Konjović je, neko vreme, bio zatvoren u logoru na Banjici, a nakon puštanja iz logora boravio je na svom imanju kraj Beograda. Posle II svetskog rata organizovao je obnovu rada fabrike „Ikarus“, ali je lažno optužen za privrednu saradnju sa okupatorom, pa mu je konfiskovana fabrika (vlasničke akcije) i celokupna lična imovina. Preselio se u Bešku gde je živeo od poljoprivrede, a u Beograd se vratio 1961. godine. Imao je četvoro dece iz dva braka (njegov najmlađi sin je legendarni muzički urednik Studija B Slobodan Sloba Konjović). Dimitrije Konjović umro je u Beogradu 1982, u 94. godini.

M. S.