PLAZOVIĆ (KIĐOŠ) – KRIVUDAVA I JOGUNASTA BAČKA REKA

Plazović ili Kiđoš (na mađarskom) uz Mostongu je druga reka u severozapadnom delu Bačke. Ova krivudava i jogunasta rečica, koja čas plavi stotine hektara, a čas sasvim nestaje i presušuje, svoj mađarski naziv dobila je od reči kígyó (zmija), po čestim meandrima. Dugačka je 128 km (76 km u Mađarskoj i 52 km u Srbiji).

Reku čine dva kraka, od kojih prvi nastaje iz dva sliva nekoliko potoka koji izviru istočno od Baje, u predelu mađarskih bačkih sela Rem i Čavolj (Čavolja), odnosno Borota i Felšesentivan, koji se spajaju u jedan krak iznad sela Bačbokod (Bikić). Ovak krak Plazovića (Kiđoša) teče dalje u pravcu sever-jug pored Bačboršoda (Boršoda) i Kaćmara, gde se spaja sa drugim krakom ove reke koji izvire oko Janošhalme (Jankovca), pa teče u pravcu sever-jug pored Meljkuta, Tatahaze i Madaraša, gde krak skreće u pravcu istok-zapad prema Kaćmaru. Od Kaćmara Plazović (Kiđoš) teče dalje u pravcu severoistok-jugozapad. Ovde reka počinje vidno da meandrira, pa državnu granicu sa Srbijom preseca čak osam puta na dužini od svega 15 kilometara. U srpski deo Bačke Plazović ulazi kod sela Riđice, severno od Sombora i nastavlja da teče prema jugozapadu, odnosno prema Rastini, a zatim se spušta ka jugu, istočno od sela Bački Breg, Kolut, Bezdan i Bački Monoštor. Tri kilometra istočno od Monoštora Plazović se uliva u Veliki bački kanal, kod Monoštorske vodice.

U svom gornjem toku Plazović, odnosno Kiđoš ima dosta duboku dolinu, a u srpskom delu Bačke, od Riđice do Rastine, širina rečne doline je najveća i kreće se od 350 do 400 metara, posle čega se sužava, te od Bezdana do ušća dolina ne prelazi 100 metara. Ukupna površina sliva iznosi 1.073 km², od čega u Mađarskoj 848 km², a u Srbiji 125 km².

Plazović se vodom snabdeva iz atmosfere, a skuplja i vodu iz dolova i depresija seoskih atara kroz koje prolazi. Visoki vodostaji javljaju se s proleća, a krajem leta i tokom jeseni reka često presušuje. Ipak, prilikom visokih vodostoja Plazović povremeno poplavi stotine jutara oranice, livada ili pašnjaka u ataru kroz koji teče (tokom poslednjih decenija dve najveće poplave Plazovića dogodile su se 1970. i 2004. godine), a na nižim terenima Plazović tada stvara i veće bare.

Korito Plazovića nikada nije bilo plovno, a njegova voda je mrko-siva. Tokom zime mrzne se i do 40 cm dubine. U vreme leta, kada u reci ima vode, ona je služila za kupanje mnogobrojne dečurlije po selima kroz koja je prolazila, a tokom zime, kada se rečica zaledi, služila je kao klizalište.

Prvu regulaciju ove reke u njenom donjem toku izvršila je Kiđoška vodna zadruga između 1908. i 1918. godine (na regulaciji njenog toka radili su tokom Prvog svetskog rata ruski i srpski zarobljenici). Godine 1932. izgrađeni su nasipi dužine preko četiri kilometra, a površina branjenog prostora iznosila je 1.120 hektara.

(Prilog je načinjen na osnovu stručnih podataka prof. dr Pavla Tomića)

M. S.