EVANGELISTIČKA CRKVA U SOMBORU

Uz vekovni primat dve velike hrišćanske crkve u Somboru – pravoslavne i rimokatoličke – polovinom 19. veka pojavile su se, među ovdašnjim žiteljima mađarske, slovačke i nemačke narodnosti, i dve protestantske hrišćanske zajednice – evangelistička i reformatska. Evagelistička crkva, koja se još naziva i luteranskom ili augzburškom verom, pojavila se u Nemačkoj u vreme reformacije, u 16. veku, a vremenom se širila i na okolne zemlje, pa i na Slovačku i Mađarsku. Između dva svetska rata u Kraljevini Jugoslaviji bile su razdvojene slovačka i nemačka evangelistička crkva.

Najraniji zapisani podaci o evangelističkim vernicima u Somboru potiču iz 1837. godine, kada je zabeleženo petoro pripadnika te veroispovesti. Godine 1848. u Somboru je živelo 38 evangelika, a 30 godina kasnije (1878) bilo ih je 167. Prema popisu iz 1900. g. u Somboru su živela 204 evangelika, a na popisu iz 1910. g. zabeleženo je 257 građana evangelističke veroispovesti, mahom nemačke narodnosti.

Evangelistička parohija u Somboru je osnovana 1880. godine, a pripadnici ove crkve bogosluženja su isprva održavali u iznajmljenoj kući. Godine 1901. podigli su svoju crkvu u neposrednoj blizini Centralne škole i Gradskog pozorišta, u Zmijinoj ulici, ovako nazvanoj zbog svog krivudanja. Plac za crkvu i parohijski dom plaćen je 11.000 kruna, a samo zidanje crkve koštalo je još 10.000 kruna. Crkva je osvećena 8. decembra 1901. godine. Do 1908. g. u Evangelističkoj crkvi bogosluženja su održavali i ovdašnji reformati.

Pravougaone osnove, sa polukružnom apsidom, crkva je uređivana spolja i iznutra i narednih godina, sve do 1904. godine (sačuvan je i plan crkve iz 1906. godine). Uz crkvu je 1903. g. sagrađen i parohijski dom, a crkveni toranj je podignut tek nekoliko decenija kasnije. Dozvolu za izgradnju tornja Evangelistička crkva je zatražila od gradskih vlasti 1936. godine, a kamen temeljac je postavljen početkom septembra 1937. godine.  Svečano osvećenje bilo je održano 12. decembra iste godine. Finansije su bile obezbeđene iz donacija građana svih vera i narodnosti, kao i uz pomoć drugih evangelističkih crkava i uprave grada Sombora. Povodom svečanosti grad je bio okićen zastavicama i cvećem, a osvećenju su prisustvovali gradonačelnik Sombora dr Sima Tapacica, predstavnici svih somborskih crkvenih opština, načelnik policije Živojin Legetić, major Stevan Pinter, dr Đura Rebić, kao i predstavnici drugih evangelističkih crkava u Bačkoj. Kada je toranj podignut, na poklon je dobijeno i zvono od nemačkog evangelističkog udruženja „Gustav Adolf“ (nazvanog po imenu švedskog kralja).

Kako se nakon Drugog svetskog rata, posle iseljenja Nemaca, broj evangelističkih vernika u Somboru znatno umanjio, crkva decenijama nije imala stalnog pastora, a iznutra i spolja je polako propadala. Detaljna spoljna i unutrašnja rekonstrukcija Evangelističke crkve, sredstvima ove verske zajednice i grada Sombora, urađena je od kraja 2015. do kraja 2017. godine, prilikom uređenja trga ispred Gradskog pozorišta, te ona danas predstavlja estetski dragulj ovog urbanog prostora.

Prema natpisu iznad portala ove crkve (Semper eadem, odnosno Uvek isto), koji je video i zapamtio kao dečak, književnik Đorđe Lebović (1928-2004) nazvao je svoj poznati roman – pitko, zanimljivo, ali i potresno svedočenje o svom detinjstvu u Somboru i sudbini jedne somborske jevrejske porodice.

Milan Stepanović