Na uzdignutom priobalju nekadašnjeg toka Dunava i Kiđoša nastalo je, krajem 16. veka, naselje Bezdan, koje, po mišljenju istoričara, može da se poistoveti sa srednjovekovnim Baćanom (pominje se najranije 1307. g.). Bezdan je sa ovim imenom prvi put zabeležen 1579. g. kada je u njemu živelo 10 porodica. Naselje je ubrzo nestalo, ali je ostala istoimena pustara.
U neposrednoj blizini današnjeg Bezdana razvilo se u 17. veku srpsko naselje Štrbac, a trag prisustva njegovih stanovnika ostao je i u samom središtu današnjeg Bezdana (crkvica iz druge decenije 18. veka).
Tridesetih godina XVIII veka na pustaru Bezdan naselilo se više mađarskih ribarskih porodica doseljenih iz županija Šomođ i Zala. Bezdanska skela na Dunavu pominje se od 1738. U jesen 1742. g. Kraljevska komora naselila je na pustari Bezdan prvih 60 mađarskih porodica iz susedne Baranje, kao i iz županija Šomođ, Tolna i Vesprem. Na popisu Bezdana iz 1746. g. u selu su bile već 172 kuće, a 1748. g. ovde su živela 1.492 stanovnika.
Prva crkva, podignuta od zemlje i pruća, izgorela je 1755. godine, a naredne godine sagrađena je crkva Sv. Šimuna i Jude Tadeja, od tvrdog materijala (današnja crkva sagrađena je 1846. godine, a njena dužina je 56 metara, širina 24 metra, visina blizu 13 metara, a toranj je visok 38 metara – na toranj je 1887. g. postavljen i časovnik. ). Škola u selu je radila već 1746. godine.
Godine 1763. u Bezdanu je živelo 2.368 stanovnika mađarske narodnosti, a naselje je bilo među najvećim u somborskom okruženju. Uskoro se ovde naseljava i oko 100 čeških i slovačkih porodica, a zatim i nekoliko desetina nemačkih i šokačkih porodica.
Bezdanu su pripadale okolne pustare Paka, Piperoš i Mrkopanj. Bezdanci su 1770. g. predložili državnim vlastima da selo dobije status slobodne trgovačke varošice, što je, poveljom carice Marije Terezije od 10. aprila 1772. g. i učinjeno (za ovu privilegiju platili su 1.010 srebrnih forinti). Varošica je 1791. g. imala 3.440 stanovnika, a jedan vek kasnije 8.366 stanovnika, što je predstavljalo i demografski vrhunac Bezdana. Prema podacima iz 1805. g. atar trgovačke varošice Bezdan prostirao se na 18.910 starih jutara (staro jutro je imalo 2.000 kv. hvati).
Polovinom 19. veka do Bezdana je produžen kraj Velikog bačkog kanala, a na Dunavu kraj Bezdana 1856. g. sagrađena je prva betonska prevodnica u Evropi, koja je predstavljala novi ulaz u Francov (Veliki bački) kanal. U drugoj polovini 19. veka od nekadašnjeg kraka Dunava nastao je, između Baje i Bezdana, i Bajski kanal, sa Šebešfok-branom na ulazu u Bezdan.
Posle 1918. g. Bezdan je pripao Kraljevini SHS. U danima nakon oslobođenja Sombora i ovog dela Bačke od fašizma, u Bezdanu je, početkom novembra 1944. godine, na rubu Štrbačke šume streljano preko 120 ovdašnjih građana, bez razloga i bez suđenja, a još oko 200 Bezdanaca stradalao je u narednim danima i nedeljama. Posle Drugog svetskog rata u Bezdan je kolonizovano oko 400 osoba iz okoline Lištice i Posušja u Hercegovini, te iz okoline Gospića.
U posleratnom periodu Bezdan je, nakon grada Sombora, bio naselje sa nasnažnijom privredom (industrija, poljoprivreda, turizam) na teritoriji somborske opštine.
Prema popisu iz 2011. g. u Bezdanu su živela 4.623 stanovnika, a popis iz 2022. g. beleži znatan pad na svega 3.269 stanovnika. Prirodno okruženje Bezdana, sa Dunavom, kanalima i okolnim šumama, čini ga danas mestom sa najvećim turističkim potencijalom na teritoriji grada Sombora.
M. S.
5 Komentara
Nikola Čutura
Naselje Štrbac je bilo kombinovano srpsko, bunjevačko i šokačko salašarsko naselje. Otprilike je svaki narod činio trećinu stanovništva. Međutim, Bunjevci, kao najbogatiji od svih naroda, podigli su gore pomenutu kapelu Prisvetog Trojstva upravo 1717. godine. Ova kapela je nastariji rimokatolički verski objekat u Vojvodini, koji je podigao narod.
Nakon nekoliko decenija, sva tri naroda, koja su u popisima bila zavođena kao Raci, mađarizovana su. Tako da je do dana današnjeg Štrbac poznat kao mađarsko naselje.
Nedavno obnovljeni kip iz 1814. godine, jeste kip sv. Ivana Nepomukog, a ne sv. Martina.
Milan Stepanović
Prema svim popisima iz prve polovine 18. veka (1715, 1720, 1721, 1722, 1725, 1728, 1740, 1742/43) naselje Štrbac je bilo isključivo naseljeno srpskim stanovništvom, odnosno stanovnicima srpskih imena i prezimena. Među njima nema ni jedno bunjevačko ili šokačko prezime. I nisu mađarizovani, nego su raseljeni tokom tridesetih i četrdesetih godina 18. veka, o čemu postoje konkretni podaci u arhivu Bačko-bodroške županije. Štrbac i Bezdan nisu isto naselje i Štrbac je pominjan još nekoliko godina nakon što je Bezdan već postojao kao naselje.
Mihailo Alić
Нигде до сада нисам успео да нађем тумачење назива града. Гугл преводилац даје познато да је Бездан дубина без дна, амбис, литица, али да ли тога има у Бездану, и да ли је то значење назива? То је прво питање које ми је пало на памет када сам се нашао у Сомбору, и још нисам нашао одговор.
Aron Kelsch
Mesto je bez dna, posto je bilo poplavno podrucje, sve dok su digli brane i iskopali kanale za odvod.
Првослав С. Плавшић
Нигде нисам нашао етимологију (порекло) и објашњење за име канала и туристичког насеља КОРЛАТОШ крај Бездана. Ако неко зна нека напише. Хвала…